راه پر و پیچ و خم خودرو در ایران

قیمت خودرو چندی است در محافل اقتصادی مطرح است. اینکه نحوه قیمت‌گذاری خودرو در ایران به چه شکلی است؟ اینکه آیا قیمت خودروهای ایران در مقایسه با خودروهای جهانی و مطرح بالاتر است یا پایین‌تر؟ و اینکه راهبردهای مدیریت هزینه خودرو به چه شکلی می‌تواند باشد؟
برای بررسی این مساله ابتدا باید نظام تولیدی خودرو را بررسی کرده و سپس با توجه به نوع کلاس خودروها، نحوه‌ی قمیت‌گذاری توضیح داده شوند و در نهایت راهبردهای مدیریت هزینه بیان شوند.
یک خبر
چندی پیش در روزنامه‌ها علی‌اصغر سرایی‌نیا، معاون فروش ایران‌خودرو گفته بود: به دنبال آن هستیم تا کمیته خودرو مجوز تعیین قیمت خودرو را براساس حاشیه بازار صادر کند، ولی شرایط فعلی ثبات قیمت را فعلا تحمل می‌کنیم. گران شدن برخی محصولات شرکت طی مدت اخیر به هیچ عنوان از جانب ایران خودرو نبوده و این موضوع به شرایط خاص بازار و جولان دلالان و واسطه‌گرها مربوط می‌شود. وی با بیان اینکه ایران خودرو طی سه ماه ابتدایی سال جاری و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش تولید نداشته است، البته ممکن است تیراژ تولید برخی مدل‌ها افزایش داده شود و برخی دیگر کاهش؛ مثلا ایران‌خودرو برخی مدل‌های پژو ۲۰۶ را به لحاظ استقبال مشتریان افزایش داد و برخی مدل‌های دیگر را که اقبال خرید کمتری در بازار داشتند، با کاهش تولید همراه کرد.
اظهارات معاون فروش ایران‌خودرو در شرایطی است که آمارهای ارایه‌شده از سوی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، نشان‌دهنده‌ی آن است که درصد عمده‌ای از محصولات این شرکت از جمله پژو ۲۰۶ طی سه ماه ابتدایی امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش تولید روبه‌رو بوده است. به گفته‌ی برخی کارشناسان همین موضوع موجبات کم شدن عرضه به بازار و گرانی‌های اخیر را فراهم آورده است. لذا یکی از دلایل گرانی چند وقت اخیر خودرو، کاهش تولید می‌باشد.
این‌ها اظهارات یک مدیر از مجموعه مدیران صنعت خودرو در ایران است. خودتان می‌توانید پی ببرید که ذهنیت یک مدیر صنعت خودرو به چه شکلی است. اینکه برای بیان علل گرانی تنها به عوامل کوتاه‌مدت اشاره می‌کند و به عوامل بلندمدت و متغیرهایش نمی‌پردازد که ریشه در ساختار صنعت خودرو در ایران دارد.
اما گذشته از نوسانات قیمتی که به دلیل کاهش یا افزایش محصول تولیدی یا عواملی چون تعطیلات و وضعیت جوی آب و هوا و در کل عوامل کوتاه‌مدت هستند، متغیرهای بلندمدتی بر قیمت خودرو تاثیر می‌گذارند. برای این مساله باید ساختار تولیدی خودرو در ایران را بررسی کرد.
● رسیدن به آستانه تولید یک میلیون دستگاه
صنعت خودروی ایران اگرچه در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی رشد قابل توجهی را در تولید تجربه کرد، اما هیچگاه حتی در آن سال‌ها نتوانست به ارقام تولید بالای ۳۰۰ هزار دستگاه در سال برسد حال آن که از سال ۱۳۷۹ که تولید کشور به رقم ۳۰۰ هزار دستگاه رسید اکنون تولید مرتب در حال افزایش است.
سال۱۳۸۳ تولید کل خودروی ایران از مرز ۹۰۰ هزار دستگاه گذشت. در دنیا تنها معدودی از کشورها، تولید خودروی بالای یک میلیون دارند. کشورهایی نظیر آمریکا، ژاپن، آلمان، فرانسه، چین، کانادا و کره جنوبی از این پس قدرت خودروسازی جدیدی را در منطقه آسیایی شاهد خواهند بود که اگرچه هنوز با مشکلات عدیده‌ای در کیفیت و تکنولوژی مواجه است، اما به هر حال قدرت تولید آن را نمی‌توان نادیده گرفت. هدف ایران‌خودرو رساندن تیراژ تولید سالانه به یک میلیون دستگاه است که با تولید و عرضه خودرو مردمی طی اردیبهشت‌ماه سال آینده می‌توانیم زودتر به این هدف نایل شویم.
بر این اساس ایران‌خودرو تا پایان سال ۸۸، یک میلیون و ۲۲۰ هزار دستگاه خودرو تولید خواهد کرد که یک میلیون آن برای بازار داخل و مابقی نیز برای بازارهای صادراتی در نظر گرفته شده است.
● واردات
هم اکنون واردات خودرو در حدود ۱۵ درصد تولیدات داخلی کشور است. البته همین رقم اندک واردات تحولی جدی را در تولید برخی خودروها موجب شد از جمله آن که تولید خودروهای لوکس کشور دیگر طبق برنامه جلو نمی‌رود و مشتریان ترجیح می‌دهند به جای پرداخت ۳۰ یا ۴۰ میلیون تومان برای یک خودروی داخلی، اقدام به خرید خودروهای خارجی نظیر تویوتا کنند. در حال حاضر واردکنندگان «تویوتا» و «بی ام و» بیشتر از سایر خودروسازان «برنامه‌ریزی‌شده» عمل می‌کنند. شرکت تویوتا موفق شده علی‌رغم وجود تعرفه ۱۰۰ درصدی واردات، خودروهای ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومانی وارد بازار ایران کند که به خوبی قادر به رقابت با خودروهای ایرانی «فول سی کی دی» نظیر ماگزیما و مزدا است و در بخش خودروهای ۴۵میلیون تومانی نیز به همین شکل تویوتا رقبای ایرانی (البته مونتاژی) خود را از صحنه به در کرده است.
● کیفیت و خدمات پس از فروش
افزایش ۱۰ درصدی تولید خودرو از یک طرف و «افزایش میزان ساخت داخل» خودروها از سوی دیگر سبب شده تا تعداد متقاضیان استفاده از خدمات پس از فروش و نمایندگی‌ها و تعمیرگاه‌های مجاز خودروها افزایش یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کماکان بزرگترین اعتراض مردم به صنعت خودرو به بخش مربوط به ایرادات خودروهای جدید، وجود نقص فنی، عدم ارایه به موقع خدمات پس از فروش، پاسخگو نبودن برخی نمایندگی‌ها و... بازمی‌گردد. مردم می‌گویند «شما از خودروسازان چه سپند، چه پراید و چه پژو پرشیا نمی‌توانید مطمئن باشید که خودرویی بی‌نقض تحویل گرفته‌اید. به نظر می‌رسد در بحث کیفیت صنعت خودروی ایران اکنون سال‌ها است که پیشرفت خاصی نداشته است.
● حذف پیکان و رشد تولید سایر خودروها
مهمترین اتفاق صنعت خودروی کشور در سال۸۴ را شاید بتوان حذف پیکان دانست. خودرویی که ۳۸ سال «آقای جاده‌های ایران» بود و تیراژ تولید آن از ۲ میلیون دستگاه گذشت. تولید این خودرو بالاخره در اردیبهشت۸۴ با دستور وزیر صنایع و معادن وقت رسما متوقف شد در حالی که رقم تولید آن ۲۴ هزار و ۹۵۲ دستگاه در سال مذکور بود.
اما توقف تولید پیکان برای مدیران سایر خطوط، خبر بدی نبود. حذف دستوری این رقیب سخت‌جان‌ بدان‌ها این اجازه را می‌داد تا تولیدات دیگر را به شدت افزایش دهند.
بیشترین سود را از حذف پیکان در درجه اول خودروی پراید برد. این خودرو با رساندن حجم تولید خود به مرز ماهانه ۳۲ هزار دستگاه تولید کل سال را به رقم بالای ۳۳۰ هزار دستگاه (تقریبی) رساند. پراید اکنون دیگر در بازار هیچ رقیبی نداشت.
از آن طرف ایران خودرو برای آن که فقدان پیکان مشکلی برایش ایجاد نکند تولید پژو آر.دی، پژو۴۰۵ و پژو ۲۰۶ خود را افزایش داد و سعی کرد تا بازار خودروهای ۱۰ تا ۱۵میلیون تومانی را در انحصار خود بگیرد.

منبع : گزارش