روانشناسی رنگ‌ها

از روزگاران قدیم، رنگها همواره بشر را تحت نفوذ خود داشته‌اند و چندی بیش نیست که ما قادر به تولید رنگ شده‌ایم، تا پیش از قرن نوزدهم، فقط تعدادی رنگ و مواد رنگی شناخته شده بودند که ریشه آلی داشتند، گران نیز بودند بطوری که استفاده از پارچه‌های رنگی و مواد تزئینی فقط در انحصار ثروتمندان بود مثلاً در چین، زرد فراوان‌ترین رنگ، فقط مخصوص امپراطور بود و هیچ کس حق نداشت جز او رنگ زرد بر تن کند. زرد نماد خرد والا و روشن‌بینی بود. از طرفی رنگ سفید را در هنگام سوگواری می‌پوشیدند و آن را دلیل بر بدرقه متوفی بسوی قلمرو خلوص بهشت می‌دانستند.
رنگ سفید نشانۀ بیان غم شخص نیست بلکه بخاطر یاری بخشیدن به فرد متوفی برای رسیدن به مرحله کمال است. یا اینکه صد‌ها هزار حلزون زندگی خود را از دست دادند تا امپراطور روم بتواند ردای بنفش خود را بر تن کند، در حالی که رعایای او ناگزیر بر پوشیدن پارچه‌های پنبه‌ای یا کتانی ساده بودند. همچنین در سران روحانی کاتولیک روم، رنگ‌های نمادی مشخصی دارند که از جمله آنها ارغوانی (کاردینال) و سفید (پاپ) است و در جشن‌ها و میهمانی‌های کلیسایی، این لباس‌ها پوشیده می‌شوند. فقط در صد سال اخیر بوده است که وضع یاد شده کاملاً دگرگون شده است.
امروزه هر چیزی را که بشر می‌سازد دارای رنگ می‌باشد یعنی برای هر منظوری رنگ خاصی فراهم است. رنگ آبی آسمان، رنگ سرخ غروب آفتاب و رنگ سبز درختان و تمام رنگ‌‌های طبیعی را در اختیار داریم. اشیاء ساخته شده توسط بشر نیز پیوسته ما را شیفته و مسحور خود می‌سازند.
زندگی بشر اولیه تحت تاثیر دو عامل روز و شب (روشنایی و تاریکی) بوده است. شب محیطی را فراهم می‌آورد که بشر دست از فعالیت خود بردارد و در روز به دنبال کار و عمل خود برود. لذا رنگ آبی متمایل به تیره، رنگ آرامش و عدم فعالیت است در‌حالی که زرد ‌روشن، رنگ امید ‌و ‌فعالیت است. از نظر بشر اولیه فعالیت، آیینی بود که به دو صورت ظاهر می‌شد: یا به شکار می‌رفت و حمله می‌کرد و یا این که شکار می‌شد و از خود در برابر حمله دفاع می‌نمود.
عملیات مربوط به حمله یا پیروزی معمولاً با رنگ قرمز نشان داده می‌شد، در حالیکه رنگ سبز مظهر دفاع از خود بود. همانطوری که می‌دانید رنگ‌های‌ گوناگون اثرات احساسی و روانی متفاوتی را بر بیننده بر جای می‌گذارند. از دید روا‌‌‌نشناسی هر رنگ برای خود مفهوم و سمبلی دارد ولی چون چهار رنگ اصلی (آبی، سبز، قرمز، زرد) از اهمیت خاصی برخوردارند ابتدا شرح کوتاهی دربارۀ آنها بیان می‌شود.
● آبی:
نشانگر عمق احساسات بوده و صفات خود محور، منفعل، روحیه مشارکت و همکاری، حساسیت طبع، دارای قدرت ادراک زیاد و روحیه اتحاد با دیگران، طالب آرامش، ملایمت، عشق و محبت.
● سبز:
نشانگر نرمش‌پذیری، خود محوری، انفعال، حالت دفاعی، استقلال، تغییر‌ناپذیری، روحیه اصرار و سماجت، اظهار وجود و عرض اندام، روحیه لجاجت، و عزت نفس.
● قرمز:
نشانگر نیروی اراده، برون‌گرائی، تهاجم، انفعال، دارای حس رقابت، اهل عمل و فعالیت، آرزومندی، هیجان‌پذیری.
● زرد:
نشانگر خود انگیختگی، برون‌محوری، آینده‌نگری، غیر‌مستقل، توسعه‌طلبی، اهل تحقیق و پژوهش، تغییرپذیری، پرتوقع، داشتن اصالت و نیروی ابتکار. حال به پاره‌ای از معانی روانشناسی و فیزیولوژی دیگر رنگ‌ها می‌پردازیم:
● خاکستری:
مظهر افسردگی و بی‌تفاوتی، گوشه‌گیری، عدم فعالیت و بی‌تفاوتی.
● بنفش:
بر خیال‌پردازی شما می‌افزاید، سبب تقویت کردن عمق احساسات می‌شود، روحیه شاعرانه و رومانتیک، دوستدار هنر و زیبایی، متکی بودن بر دیگران.
● قهوه‌ای:
نیاز شدید به آسایش جسمی و روحی، فعال، علاقه بسیار زیاد به خانواده.
● سیاه: بی‌علاقگی به زندگی، نفی هر چیز، بد بینی، ناباوری و لجاجت مظهر ترس، خیانت و غمگینی.
● سفید:
قدرت تحلیل را افزایش می دهد، احساس آزادی، مظهر خوش‌بینی، شادی و پاکی.
● صورتی:
مظهر رویایی و رومانتیک، افرادی که این رنگ را انتخاب می‌کنند در مناطق مرفه زندگی می‌کنند و تیپ‌های تحصیل کرده هستند. نیلی: قدرت خطر‌پذیری را افزایش می‌دهد، اعتماد به نفس به شما می‌بخشد.
● طلایی:
احساسات شما را بیدار می‌کند، باعث رضایت و خرسندی می‌شود.
● نارنجی:
احساس شهامت و بی‌باکی، مظهر نشاط و امید، توانایی سازگاری با محیط را به شما می‌بخشد.
آری رنگ‌ها به خاطر تجاربی که در زندگی داشتیم و یا یادگرفته ‌‌های ما روی احساساتمان تاثیر می‌گذارند؛کودکی که به تازگی به دنیا آمده است توانایی خود را برای دیدن از طریق تفاوت گذاردن میان روشنایی و تاریکی آغاز می‌کند. حتی دانش‌آموزان مدرسه نیز ترجیح می‌دهند که رنگ لباسشان را خود انتخاب کنند. این امر در تحقیقی که بین دانش‌آموزان اول تا سوم دوره متوسطه انجام شده کاملاً مشهود است که در زیر بر آن اشاره می‌کنیم:
در این مطالعه که بین ۴۰۰ نفر دانش‌آموز که شامل ۲۰۰ نفر پسر و ۲۰۰ نفر دختر می‌باشد انجام گرفت که میزان رضایت کامل از رنگ لباس مدرسه آز آنها پرسیده شد:
در دانش‌آموزان پسر تقریباً دو برابر دانش‌آموزان دختر (۳/۶۲% در مقابل ۵/۳۳% ) و میزان نارضایتی کامل در دانش‌آموزان دختر بیش از ۲ برابر دانش‌آموزان پسر (۱۲% در مقابل ۵%) می‌باشد. که این موضوع با این واقعیت که دختران مجبور به استفاده از رنگ مشخص به عنوان فرم مدرسه بوده در حالیکه پسران چنین اجباری ندارند قابل توضیح می‌باشد. همچنین مواردی چون عدم اعتماد به نفس کامل برای انتخاب رنگ مورد علاقه و پیروی از نظر دیگران، محدودیت‌های اعمال شده از سوی خانواده و اجتماع در استفاده از بعضی رنگها و اعمال سلیقه والدین در انتخاب نوع و رنگ پوشش را باید بعنوان دیگر علل احتمال نارضایتی دانش‌آموزان در هر دو جنس در نظر داشت.
در مورد ترجیح رنگ لباس در دانش‌آموزان پسر رنگ‌های آبی (۶/۲۷%) و سفید (۱/۲۳%) و در گروه دختران رنگ‌های مشکی (۷/۵۰%) و سورمه‌ای (۸/۲۲%) و برای لباس منزل در گروه پسران رنگ‌های سفید (۵/۲۶%) و آبی (۲۴%) و در گروه دختران پس از رنگ‌های نامشخص، رنگ‌های آبی (۴/۱۷%) و سفید (۱/۱۶%) به ترتیب بیشترین انتخاب دانش‌آموزان می‌باشد. در مورد رنگ لباس مدرسه، رنگ‌های آبی و سفید در گروه پسران و رنگ مشکی در دختران انتخاب بیش از نیمی از کل دانش‌آموزان هر گروه جنسی بوده و سایر رنگها از جمله زرد، قرمز و سبز بسیار کم انتخاب شده است.
نکته جالب دیگر این است که رنگ‌های زرد، قرمز و سبز در گروه پسران بیش از دختران بوده و علت آن شاید بدلیل نوع نگرش و ذهنیت منفی در جامعه و حتی موارد غیر اخلاقی پنداشتن استفاده از این رنگها در نوع پوشش و حتی ارائه کمتر در بازار فروش می‌باشد. در مورد رنگ لباس منزل شاهد توزیع مناسبتری نسبت به لباس مدرسه در بین دختران می‌باشیم.در گروه پسران رنگ‌های سفید و آبی در حالیکه در دختران از رنگ‌های زرد، قرمز، سبز برای لباس منزل استفاده می‌شود.
در ضمن تفاوت پوشش داخل منزل و خارج از منزل در دختران امری طبیعی است که احتمالاً مربوط به محدودیت‌های اجتماعی می‌باشد؛ ناگفته نماند که تمایل حداقل بخشی از دانش‌آموزان دختر به رنگ مشکی بعلت اعتقاد آنها بر زیبایی این رنگ و اینکه استفاده از آن بر جلوه لاغری و تناسب اندام کمک کردن می‌باشد. )

ندا آسیم کارشناس پرستاری مرکز بهداشت و درمان دانشگاه
منبع: اینترنت - روانشناسی رنگها (دکتر ماکس لوشر) - طرح تحقیقاتی رنگ لباس (دکتر حمید میرزایی

منبع : آتیه