سینوس‌ها چه بلایی به سر ما می‌آورند

سینوزیت، بیماری سینوس‌های هوایی است که در آن یک یا چند عدد از سینوس‌ها دچار التهاب می‌شوند.
سینوزیت حاد معمولا ۳ تا ۸ هفته طول می‌کشد در حالی که سینوزیت مزمن دوره طولانی‌تری دارد.
● علائم و نشانه‌ها
علائم کلاسیک سینوزیت عبارتند از احتقان بینی، ترشحات سبزرنگ بینی، درد در صورت یا دندان‌ها، درد چشم‌ها، سردرد و سرفه‌های شبانه. بعضی از بیماران از تب، بی‌حالی،‌ بوی بد دهان و گلودرد هم شکایت دارند، سینوزیت معمولا به‌دنبال یک سرماخوردگی که پس از ۵ تا ۷ روز خوب نشده و یا بدتر شده است، دیده می‌شود. تشخیص سینوزیت مزمن کمی‌سخت‌تر است. در سینوزیت مزمن علائمی‌که در بالا ذکر شد به شکل خفیف‌تر اما طولانی‌تری وجود دارد. سینوزیت مزمن در افرادی که آلرژی دارند، شایع‌تر است.
● علل و عوامل خطرساز
چهار جفت سینوس در اطراف حفره بینی قرار دارد. این سینوس‌ها توسط مجاری ریزی به بینی راه دارند. سینوس‌های بینی حفراتی در درون استخوان‌های صورت هستند که توسط یک لایه مخاط مفروش شده‌اند. سینوس‌ها به‌طور طبیعی ترشحات موکوس (مخاطی) تولید می‌کنند که به‌درون بینی تخلیه می‌شوند. سینوزیت (التهاب سینوس‌ها) معمولا وقتی رخ می‌دهد که حداقل یکی از سه حالات زیر رخ دهد:
▪ منفذ سینوس‌ها بسته شود.
▪ مژک‌های سلول‌های مخاطی که باعث حرکت موکوس به خارج از سینوس می‌شوند درست کار نکنند.
▪ مقدار زیادی موکوس تولید شود. این حالت معمولا التهاب سینوس‌ها است.
▪ هر نوع ترکیبی از حالات فوق می‌تواند باعث سینوزیت شود.
● علل بروز سینوزیت
سینوس‌ها حفره‌های بسته‌ای هستند که یک روزنه (مجرای) کوچک به سوی بینی دارند. ده هزار لیتر هوایی که روزانه استنشاق می‌کنیم ابتدا توسط بینی قبل از اینکه وارد این مجراها شوند، تصفیه، گرم و مرطوب می‌شوند. هنگامی‌که مخاط بینی احتقان پیدا می‌کنند، هوا دیگر داخل سینوس‌ها نمی‌شود، بنابراین آنها محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و عفونت‌های گوناگون می‌شوند. برخی از عوامل نیز بروز این حالت را تسهیل می‌کنند. این علت‌ها عبارتند از:
▪ زکامی‌که خوب مداوا نشده است:
۵ تا ۱۰ درصد از زکام‌هایی که در درمان آنها بی‌توجهی شده به صورت سینوزیت در می‌آیند. اگر شما مستعد ابتلا به این نوع عفونت هستید، زکام خود را قبل از اینکه سینوس‌هایتان درگیر شوند، درمان کنید (‌به وسیله قطره‌های ضدعفونی کننده، داروهای استنشاقی و...)
▪ عامل محیطی:
سرما، اتمسفر مرطوب یا خیلی خشک (فضای بسیار گرم، هوای راکد اتاق و...) تغییرات اقلیمی‌شدید، آلودگی هوا و... عواملی هستند که اهمیتشان با توجه به حساسیت هر شخص تغییر می‌کند.
▪ آلرژی:
آلرژی تمام مواد حساسیت‌زا (پشم گربه، حشرات و...) نیز می‌توانند مؤثر باشند.
▪ عفونت دندان:
دندان‌های آسیا و پیشین فک بالایی نزدیک به سینوس‌های فکی آرواره‌ای هستند. دو حالت وجود دارد؛ یا دندان عفونت دارد و یا با آمالگامی‌پر شده که یک قسمت از آن وارد یکی از مجاری سینوسی آرواره‌ای شده است. در صورت احتمال چنین پیشامدی حتما با دندانپزشک‌تان مشورت کنید. با این حال حتی با مداخله‌ دکتر ممکن است سینوسی که منشأ آن عفونت دندانی است باز هم تداوم پیدا کند.
▪ بروز سینوزیت بر اثر یک ناهنجاری کالبدشناختی (آناتومیک)، مادرزادی و یا سانحه:
انحراف تیغه بینی، مجراهای سینوسی بسیار تنگ، پولیپ بینی (که معمولا منشأ آلرژی دارد) نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. بعضی مردم اصلا دچار سینوزیت نمی‌شوند در حالی‌که بعضی دیگر مکررا دچار سینوزیت می‌شوند. (مثل آنهایی که سیستیک فیبروزیس دارند.) سینوزیت معمولا به‌دنبال عفونت تنفسی مثل سرماخوردگی به‌وجود می‌آید. عفونت راه‌های تنفسی فوقانی یا واکنش‌های آلرژیک باعث التهاب و تورم بافت‌های اطراف منافذ سینوس‌ها و بسته شدن آنها می‌شود. بسته شدن سینوس‌ها باعث تجمع موکوس در آنها می‌شود که در نتیجه آن سینوس‌ها جای بسیار مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌شود. افرادی که دارای ضعف سیستم ایمنی هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا هستند.
همان‌طور که اشاره شد شایع‌ترین دلایل سینوزیت عفونت راه‌های تنفسی فوقانی و رینیت آلرژیک است.
عوامل فوق به‌طور معمول باعث بسته شدن منافذ سینوس‌ها می‌شوند و به دنبال آن سینوزیت رخ می‌دهد. بیماری‌هایی که باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شوند و بیمار را مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌کنند. این بیماری‌ها عبارتند از ابتلا به ایدز،‌ سرطان و بیماری‌هایی که برای درمان آنها از شیمی‌درمانی یا داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مثل کورتون استفاده می‌شود. بعضی بیماری‌های ژنتیکی که باعث اختلال کارکرد مژک‌های سلولی معروف به سلیاها می‌شوند نیز جزو عوامل خطر سینوزیت محسوب می‌شوند. این بیماری‌ها عبارتند از بیماری سیستیک فیبروزیس، سندرم کارتاژنر و سندرم سلیای غیرمتحرک. به خاطر داشته باشید که بیماری‌های فوق افراد را مستعد ابتلا به سینوزیت می‌کنند چرا که آنها باعث می‌شوند سینوس‌ها جای مناسبی برای رشد باکتری‌ها و دیگر عوامل بیماری‌زا بشود و همه افراد مبتلا به یکی از بیماری‌های ذکر شده، الزاما دچار سینوزیت نخواهند شد.
● پیشگیری
▪ عفونت‌های راه‌های هوایی و آلرژی‌هارا به‌خوبی درمان کنید.
▪ از سیگار کشیدن و آلودگی‌های محیطی اجتناب کنید.
▪ از دمای بالا یا پائین (تغییرات شدید دمای محیط) پرهیز کنید چرا که باعث افزایش درد سینوس‌ها می‌شود.
▪ از آنجا که رطوبت باعث رقیق شدن موکوس و راحت‌تر تخلیه شدن آن می‌شود بهتر است از بخور استفاده کنید تا باعث مرطوب شدن سینوس‌هایتان شود. همچنین توصیه به مصرف مایعات فراوان سودمند است.
▪ استفاده از دکونژستان‌ها در هنگام عفونت مجاری هوایی ممکن است احتمال ابتلا به سینوزیت را کاهش دهد.

مریم صابونی

منبع : روزنامه تهران امروز