دوشنبه, ۲۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 10 February, 2025
مجله ویستا
مددکاری اجتماعی در کارگاه
مددکاری اجتماعی سنتی از دیر باز در جوامع مختلف و به عنوان یک وظیفه مذهبی وجود داشته است، ولی مددکاری اجتماعی جدید که به عنوان یک حرفه و برای حل مشکلات ناشی از صنعتی شدن بوجود آمده محصول پس از جنگ جهانی اول است.
مددکاری اجتماعی در کارگاه به عنوان حرفه‌ای که به مشکلات شخصی و اجتماعی کارگران عنایت دارد در جهان سابقه نسبتاً طولانی دارد. گسترش کارخانجات در اروپا و مهاجرت روستائیان برای کسب شغل در صنایع جدید موجب شد که قشر جدیدی به نام کارگر صنعتی در شهرهای اروپا بوجود آید که ویژگی خاص خود را داشت و چون پدیده‌ای جدید بود، لذا در آن زمان قواعد و هنجارهای مربوط به خود را نیافته بود و به همین دلیل آثار منفی تغییرات ناشی از صنعت و در همان زمان دور شدن جامعه اروپایی از مذهب در درجه اول فشارهایی را به این قشر جدید وارد کرد که سال‌ها ادامه داشت.
جنگ جهانی اول بسیاری از ساختارهای جهان صنعتی را در هم ریخت و متفکران را بر آن داشت که نگاهی دوباره به جامعه بیافکند. سیل عظیم زنان و کودکان بی سرپرست باقیمانده از جنگ و شرایط عاطفی خاصی که بعد از جنگ در کشورهای درگیر به ویژه در کشورهای اروپایی بوجود آمده بود موجب شد که قدم‌های اولیه برای بوجود آمدن حرفه مددکاری اجتماعی مبتنی بر علوم اجتماعی و روانشناسی برداشته شود.
نتیجه این شرایط آن شد که از همان سالهای بعد ازجنگ، برنامه‌های رفاهی زیادی به‌ویژه برای کارگران به‌وجود آید از جمله مشخص‌شدن ساعت کار، مرخصی، درمان کارگران بیمار و... .
در طول سالهای بین دو جنگ جهانی و به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم برنامه‌های رفاه اجتماعی در جامعه صنعتی با سرعت قابل توجهی گسترش یافت و در بسیاری از موارد به سایر نقاط جهان نفوذ کرد. بطوری که امروزه هیچ کشوری در جهان نیست که توجهی به برنامه‌های رفاهی نداشته باشد.
از سوی دیگر، اجرای برنامه‌های رفاهی به ویژه برای کارگران و خانواده آنها نیاز به کار کارشناسی کسانی داشت که دانش و مهارت لازم را برای اجرای این برنامه‌ها داشته باشند و در این رابطه، از همان ابتدا مددکاران اجتماعی برای انجام وظایف خاصی تربیت شدند که به مرور این وظایف و دوره‌های آموزشی مددکاران گسترش یافت بطوری که اکنون در بسیاری از دانشگاه‌های جهان رشته مددکاری اجتماعی در سطوح لیسانس، فوق لیسانس و دکترای تخصصی بر قرار است.
درکشورما،ایران،مددکاری‌اجتماعی‌جدیددرسال۱۳۳۷ شمسی و با تأسیس آموزشگاه خدمات اجتماعی تهران آغاز شد.
در این آموزشگاه که بعد از انقلاب اسلامی ایران به دانشکده خدمات اجتماعی تغییر نام داد و سپس در دانشگاه علامه طباطبایی ادغام شد تاکنون حدود دو هزار و پانصد مددکار اجتماعی در سطوح لیسانس و فوق لیسانس تربیت شده‌اند که در مؤسسات مختلف مشغول خدمت هستند.
بعلاوه، دانشگاه‌های دیگری مثل دانشگاه شاهد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی نیز به تربیت مددکار اجتماعی مشغول هستند و همه ساله حدود ۱۶۰ مددکار اجتماعی از این دانشگاهها فارغ التحصیل می‌شوند.
مددکاری اجتماعی در صنعت ایران نیز از سال ۱۳۳۹ شمسی و با استخدام دو نفر مددکار اجتماعی فوق دیپلم در شرکت نفت آغاز شد و بعدها در همه شرکت‌های وابسته به وزارت نفت مددکاران اجتماعی مشغول خدمت شدند.
مددکاری در کارخانجات نیز از سال ۱۳۴۵ با استخدام دو نفر مددکار اجتماعی در کارخانه‌های ارج و روغن نباتی شاه‌پسند آغاز شد و پس از آن در سال ۱۳۴۶ کارخانجات جیپ و ایران ناسیونال در تهران و کارخانه ذوب آهن اصفهان اقدام به استخدام مددکار اجتماعی کردند و خدمات مددکاری اجتماعی را به کارکنان ارائه دادند.
وزارت کار و امور اجتماعی نیز از مؤسساتی بود که از همان ابتدای فعالیت مددکاری اجتماعی جدید در کشور و با ایجاد اداره کل خدمات اجتماعی به ارائه خدمات مددکاری اجتماعی در زمینه‌های بیمه اجتماعی و خدمات اجتماعی به کارگران کشور پرداخت .
با جدا شدن سازمان بیمه‌های اجتماعی از وزارت کار و امور اجتماعی و تأسیس سازمان تامین اجتماعی، این سازمان نیز اقدام به استخدام مددکار اجتماعی کرد بطوری که هم اکنون دهها مددکار اجتماعی متخصص در شعب مختلف سازمان تامین اجتماعی، مراکز مشاوره سازمان و بیمارستان‌های تابع سازمان تامین اجتماعی مشغول ارائه خدمات مددکاری به کارگران تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند.
● تعریف مددکاری اجتماعی در کارگاه:
قبل از اینکه تعریف مددکاری اجتماعی در کارگاه را ارائه کنیم ابتدا تعریف کلاسیک مددکاری اجتماعی را مطرح می‌کنیم. بنابه این تعریف «مددکاری اجتماعی خدمتی است حرفه‌ای که بر پایه دانش و مهارت‌های خاص قرار گرفته است، هدف آن، کمک به افراد، گروهها و یا جامعه است تا بتوانند استقلال شخصی، اجتماعی و رضایت خاطر فردی و اجتماعی به دست آورند.»(۱)
روش اصلی مددکار اجتماعی، مددکار فردی است که به این صورت تعریف می‌شود: «مددکاری فردی، هنری است که دانش و معلومات مربوط به علم روابط انسانی و مهارت در ایجاد رابطه را به کار می‌گیرد تا استعدادهای نهفته و مکنون افراد را بر انگیزد و همچنین منابع اجتماعی متناسب و مربوط را به حرکت در می‌آورد تا سازگاری بهتری بین مددجو و محیط وی ایجاد نماید.» (۲)
مددکاری اجتماعی می‌تواند در مؤسسات مختلفی ارائه شود از جمله در یک کارخانه یا یک کارگاه و در این صورت منظور از مددجو در تعریف مددکاری اجتماعی یکی از کارکنان کارگاه یا کارخانه است که به دلیل مشکلات فردی (روحی روانی) یا خانوادگی (اختلافات خانوادگی) یا حقوقی (مسائل دادگاهی...) یا مشکلات ارتباطی (ارتباط با همکاران، ارتباط با مدیریت، ارتباط با فضای کار...) دچار عدم سازگاری با محیط شده است و برای کاهش آثار منفی این مشکلات و در نهایت حل آنها نیاز به راهنمایی، حمایت و کمک حرفه‌ای دارد و این در شرایطی است که فرد دارای مشکل در حد امکاناتش تلاش کرده تا مشکلات خود به مرور حل کند ولی موفقیت چندانی نداشته است.
حال اگر با روش‌های حرفه‌ای مددکاری اجتماعی به این کارگر کمک شود تا مشکلاتش را حل کند، در مورد مشکلات بعدی که احتمالا" برای او پیش می‌آید، ظرفیت کافی و تجربه لازم برای حل آنها را بدون کمک گرفتن از دیگران در اختیار خواهد داشت.
در برخی از زمینه‌ها ممکن است یک روانشناس، بالینی یا یک پزشک یا یک حقوقدان بتواند برای حل مشکل مربوطه کمک کند ولی با توجه به اینکه ویژگی مشترک در مشکلات مربوط به اینگونه مددجویان، اجتماعی بودن مشکل آنها است لذا مناسب‌ترین فرد برای کمک به این افراد مددکار اجتماعی است که خدمات حرفه‌ای خودش را به کارکنان دارای مشکل در کارگاه ارائه می‌نماید و در موارد لزوم از مشورت و همکاری سایر متخصص‌ها مثل روانشناس، پزشک، حقوقدان، جامعه شناس و غیره نیز استفاده می‌نماید.
مددکار اجتماعی کارگاه کسی است که به کارکنان دارای مشکل و خانواده‌های آنها یا کارکنانی که تحت «فشارهای روانی»(۳) هستند و خود به تنهایی قادر به مبارزه با آن نیستند، کمک می‌کند تا بتوانند با استفاده از نیروهای خودشان و کمک‌های دیگران، مشکلات خود را کاهش دهند.
زندگی اجتماعی یک کارگر همانند دیگر افراد جامعه، بسیار سازمان یافته و پیچیده است. بسیاری از کارگران امور خود را به طریقی می‌گذرانند و با مشکلات زندگی کنار می‌آیند؛ ولی هستند کارگرانی که برای فائق آمدن بر دشواریها، به کمک نیاز دارند و اگر کمکلازم در زمان مناسب به آنان نرسد دچار صدمات جبران ناپذیری می‌شوند. این مسأله، به خصوص در مورد کارگرانی که از نظر مالی، جسمی، روانی یا به هر علت دیگری در گذران زندگی دچار ضعف هستند و یا در مورد کسانی که از پشتیبانی خانواده و دوستان دلسوز محرومند، بیشتر صدق می‌کند.
برخی از کارگران گاه با مشکلاتی روبرو می‌شوند که زندگی آنان را به فروپاشی تهدید می‌کند. مشکلاتی چون «بیماری، داغدیدگی ناشی از مرگ عزیزان و ضررهای مالی که گاهی غیر قابل تحمل به نظر می‌رسد».(۴)
در چنین مواردی، بسیاری از کارگران فعال اعم از زن و یا مرد همانند سایر مردم ممکن است به طور موقت دچار ناتوانی بشوند و مشکلاتی را تجربه کنند ولی چون دوست دارند که مستقل باشند لذا می‌کوشند قبل از تقاضای کمک از دیگران، مسائل خود را تا آنجا که می‌توانند خود به تنهایی حل کنند.
در این میان برخی از آنها در تلاش خود با شکست مواجه می‌شوند و پس از آن سعی می‌کنند مسائلشان را با دیگران مثل مددکار اجتماعی در کارگاه در میان بگذارند. مثلا" وقتی همسر یک کارگر بیمار می‌شود و به بیمارستان می‌رود، کارگر نمی‌داند فرزندان خردسالش را چگونه اداره کند و این در شرایطی است که مرخصی کافی ندارد و لازم است به کارخانه برود و کار کند، در حالی که فرزندان خردسالش در خانه تنها هستند.
در گذشته و در جوامع سنتی، ساخت خانواده به صورتی بود که در این شرایط به کمک کارگر می‌آمد ولی به مرور این ساخت تغییر یافته، کارگر به شهری دیگر کوچ کرده و در این شهر یا شهرک کارگری، کسی را ندارد، در این صورت به مددکار اجتماعی کارگاه مراجعه می‌کند تا برای حل مشکل خودش راهنمائی بگیرد.
یا وقتی یک کارگر دچار یک مشکل حقوقی می‌شود که خودش قادر به اداره آن نیست، در آن صورت اگر با نظام حقوقی و دادگستری کشور آشنا نباشد نیازمند مشورت با یک وکیل است و اگر راه و روش مراجعه به وکیل را نداند می‌تواند از مددکار اجتماعی راهنمایی بگیرد.
یا در زمانی که کارگر خود یا یکی از اعضای خانواده‌اش دچار بیماری می‌شود که نیازمند بستری شدن در بیمارستان است، اگر با نظام بیمارستان‌های تخصصی سازمان تامین اجتماعی آشنا باشد خودش به بیمارستان مناسب مراجعه می‌کند و از خدمات آن بیمارستان استفاده می‌کند ولی اگر با این نظام آشنا نباشد می‌تواند از کمک مددکار اجتماعی کارگاه برخوردار گردد.
مشکل دیگر اینکه گاهی یک کارگر برای مراجعه به مؤسسه دچار سردرگمی می‌شود چون آدرس مؤسسه را نمی‌داند یا با مقررات آن آشنایی ندارد، روش پر کردن فرمهای مؤسسه را نمی‌داند. مثلا" برای گرفتن وام از یک بانک، عدم آشنایی کارگر با مقررات بانک و نحوه مراجعه و غیره می‌تواند از مشکلات او باشد که برای حل آن لازم است با یک فرد واجد شرایط در بانک مربوطه مشورت کند و مشکل خودش را حل کند و یافتن چنین فردی که فرصت این کار را داشته باشد نیز از مشکلات کارگر است و در این صورت مددکار اجتماعی مستقر در بانک مربوطه یا مددکار اجتماعی کارگاه می‌تواند به او کمک کند.
یک کارگر کارخانه همانند بسیاری از مردم، فقط با مقررات مؤسسه محل کار خودش آشنایی دارد و با سایر مؤسسات چندان آشنا نیست. لذا وقتی برای اولین بار به یک مؤسسه غیر از محل کارش مراجعه می‌کند به دلیل عدم آشنایی و ندانستن مقررات آن مؤسسه ممکن است دچار اضطراب و نگرانی شود و هر عملی که انجام دهد اطمینان ندارد که راه و رسم آن مؤسسه را درست طی می‌کند یا خیر. در اینگونه موارد قسمت راهنمایی مراجعین یا بخش مشاوره آن مؤسسه می‌تواند به چنین فردی کمک کند ولی در مراجعات بعدی چنین مشکلی وجود ندارد و با اطمینان به آن مؤسسه مراجعه می‌کند و ممکن است سایر کارگران مراجعه کننده را هم راهنمایی کند.نقش مددکار اجتماعی کارگاه در این زمینه آشنا کردن کارکنان با مؤسساتی است که ممکن است کارکنان کارگاه به دلایلی به آن مؤسسات مراجعه کنند از جمله این مؤسسات می‌توان بیمارستان‌های تخصصی سازمان تامین اجتماعی را نام برد که هر کدام از آنها در چه زمینه‌ای تخصص دارند و نحوه مراجعه به آنها چگونه است یا در مورد بانک رفاه کارگران و خدمات مختلفی که به کارگران ارائه می‌دهد و نحوه استفاده از این خدمات یا امکانات ورزشی، رفاهی که برای استفاده کارگران تهیه شده و نحوه استفاده از آنها و بسیاری مؤسسات دیگر که بر حسب مورد برای کارکنان کارگاه مطرح می‌شود.
بسیاری از مشکلاتی که برای کارگران پیش می‌آید در بین زنان و مردان کارگر مشترک است ولی زنان کارگر دارای مسائلی هستند که خاص آنها است مثل مشکلات بین خانه و محل کار، رابطه با همسر، انجام وظایف خاص خانم‌ها و برخی مشکلات فرهنگی که ممکن است برای آنها پیش آید. در این مورد، خانم‌های مددکار اجتماعی می‌توانند در بسیاری از موارد آنها را راهنمایی کنند و برای حل مشکل آنها از طریق شبکه مددکاری اجتماعی اقدام نمایند. البته کمک مددکار اجتماعی به یک خانم کارگر به صورتی است که او را قادر می‌سازد تا ضمن حل مشکل فعلی خوددر موارد بعدی بتواند بدون مراجعه به مددکار اجتماعی کارگاه، خودش مستقلا" مشکلاتش را حل کند.
اکنون که با برخی از ویژگی‌های مددکار اجتماعی در کارگاه آشنا شدیم، می‌توانیم تعریف آن را ارائه نمائیم: «مددکاری اجتماعی در کارگاه، مجموعه خدمات حرفه‌ای است که از سوی مددکار اجتماعی شاغل در کارگاه به کارکنان دارای مشکل یا آسیب‌پذیر ارائه می‌شود تا بتوانند مشکلات شخصی، خانوادگی و اجتماعی خودشان را بطور مستقل حل کنند که نتیجه آن افزایش بهره‌وری در کارگاه است».
مددکار اجتماعی دارای سه روش مستقیم و سه روش غیر مستقیم است.
روش‌های مستقیم در مددکاری اجتماعی عبارتند:
۱) مددکاری فردی یا مددکاری اجتماعی کار با فرد،(۵)
۲) مددکاری گروهی یا مددکاری اجتماعی کار با گروه (۶)
۳) مددکاری جامعه‌ای یا مددکاری اجتماعی کار با جامعه. (۷)
در مددکاری اجتماعی در کارگاه روش فردی برای یک کارگر و خانواده اوست. روش گروهی برای مسائل گروهی تعدادی از کارگران است و روش جامعه‌ای برای کل کارگاه یا بخشی از یک کارخانه است که به دلایل ساختاری یا مدیریتی دچار مشکلات خاصی برای کارگران شده است و یا بخشی از کارگران که دچار مشکل مشترک شده‌اند.
روش‌های غیر مستقیم شامل مدیریت امور رفاهی کارگاه است(۸) و همچنین تحقیق در رفاه اجتماعی کارگاه است(۹) که در مورد مشکلات فردی، خانوادگی و رفاهی کارگران به پژوهش می‌پردازد و نتیجه آن را به مدیریت کارگاه ارائه می‌کند. و در نهایت روش اقدام اجتماعی(۱۰) در رابطه با حقوق کارگران است، مثل همکاری با سندیکاهای کارگری، کمک به وزارت کار و امور اجتماعی برای گذراندن قوانین مورد نیاز امور رفاهی کارگران.
اقداماتی مثل همکاری با شوراهای کارگری و تلاش برای بهبود وضع بهداشت و رفاه داخل کارگاه و یا شهرک‌های محل زندگی خانواده کارگران نیز از جمله موارد مددکاری اجتماعی با روش اقدام اجتماعی است. مددکاری اجتماعی در کارگاه از تمام روش‌های مددکاری اجتماعی به ویژه روش مددکاری فردی استفاده می‌کند که در زمینه‌های مختلف به مسائل کارگران و خانواده‌های آنها رسیدگی نماید. چند مورد از خدمات مددکاری که توسط مددکاران اجتماعی در کارخانجات گزارش شده است به صورت زیر است:
۱) همکاری با سازمان تامین اجتماعی برای پیگیری مسائل مربوط به کارکنان کارگاه مثل کسب حقوق دوران بستری شدن کارکنان و دیگر اعضای خانواده آنها و سایر مواردی که مربوط به سازمان تامین اجتماعی است.
۲) همکاری با مدیریت خدمات اجتماعی وزارت کار از جمله امور آموزشی کارکنان کارگاه و دیگر برنامه‌های آن مدیریت.
۳) همکاری با بیمارستان‌های عمومی و تخصصی که کارکنان کارگاه در آن بیمارستان‌ها بستری هستند، به ویژه بیمارستان‌های تامین اجتماعی.
۴) همکاری با دادسراها به ویژه در مواردی که کارکنان کارگاه در آن دادسرا مسائلشان مطرح میباشد.
۵) همکاری با مهدکودک کارخانه یا دیگر مؤسسات مشابه و کمک در گرفتن فرجه شیر دادن برای مادران کارگر.
۶) همکاری با خانواده کارکنانی که دارای بیماری‌های خاص هستند مثل هموفیلی، تالاسمی و نارسایی کلیه (دیالیز)، دیابت و مشابه آنها و راهنمایی آنها برای استفاده از سازمان‌های مسئول و پیگیری امور مربوط به فرزندان آنها در این سازمان‌ها.
۷) همکاری با خانواده‌های کارکنانی که دارای فرزند معلول یا سالمند معلول هستند برای راهنمایی آنها به سازمان‌های مسئول مثل سازمان بهزیستی و پیگیری امور مربوط به آنها در آن سازمان‌ها.
۸) حمایت از خانواده‌های بی سرپرست و رسیدگی به اطفال یتیم (بازماندگان کارکنانی که در حوادث ناشی از کار فوت می‌کنند.)
۹) همکاری در برنامه‌های توانبخشی و حمایت از معلولین، نابینایان، ناشنوایان، آموزش و حمایت کودکان عقب مانده ذهنی مربوط به کارکنانی که خود یا عضوی از خانواده‌شان دچار اینگونه معلولیت‌ها هستند.
۱۰) ارتباط حرفه‌ای با مؤسسات اصلاح تربیت و حمایت از کودکان و نوجوانان بزهکار که احتمالاً از فرزندان کارکنان کارگاه هستند.
۱۱) ارتباط حرفه‌ای با مؤسسات بازپروری و درمان معتادان به مواد مخدر که احتمالا" از کارکنان کارگاه یا فرزندان آنها هستند. ۱۲- ارتباط حرفه‌ای با انجمن‌های حمایت از زندانیان و خانواده آنها در مواردی که احتمالا" از کارکنان کارگاه یا فرزندان آنها زندانی هستند.
۱۳) ارتباط با بازنشستگان کارخانه و کارکنان سالمند در محل زندگی آنها.
۱۴) ارتباط با باشگاههای ورزشی کارکنان، اردوگاهها، مراکز فرهنگی، مراکز گذران اوقات فراغت، سازمان‌های سیاحتی - زیارتی و غیره در جهت جذب خدمات مربوط به آنها برای ارائه به کارکنان و خانواده‌های آنها.
۱۵) آمادگی همکاری در حوادث غیر مترقبه مثل زلزله، سیل، آتش سوزی، جنگ و غیره از جهت کمک در نجات کارکنان و اعضای خانواده آنها و برنامه ریزی برای عبور از شرایط خاص بعد از حادثه با کمترین خسارات.
مددکاری اجتماعی در کارگاه شامل زمینه‌های وسیعی از خدمات حرفه‌ای دررفاه اجتماعی برای پیگیری و حل مشکلات کارکنان کارگاه است ولی هر مددکار اجتماعی ممکن است در یک یا چند زمینه خاص فعالیت کند و در آن زمینه‌ها مهارت لازم را کسب کند. مثلا" در یک کارخانه بزرگ که چند مددکار اجتماعی مشغول کار هستند اگر تعداد زنان کارگر در آن کارخانه زیاد باشد معمولا" یکی از خانم‌های مددکار اجتماعی بطور تمام وقت برای امور زنان کارگر خدمت می‌کند و مسائلی مثل مرخصی‌های زایمان، فرجه شیردادن، بازنشستگی، ساعت کار، ایمنی و بهداشت کار و دیگر موارد مربوط به زنان کارگر را در رابطه با سازمان‌های مسئول مثل تامین اجتماعی، بهزیستی و همچنین مدیریت کارخانه پیگیری می‌نماید و برای پیشگیری از حوادث و آشنایی با حقوق کارگران زن برنامه‌های آموزشی و ترویجی مناسب برای کارگران زن تهیه و اجرا کند و در این رابطه با اداره کل خدمات اجتماعی وزارت کار و امور اجتماعی همکاری می‌نماید. مددکار اجتماعی ویژه زنان کارگر لازم است که کلیه مقررات و قوانین مربوط به زنان کارگر را بداند تا در مواقع لزوم مورد استفاده قرار دهد.
● نکات مهم برای مددکاری اجتماعی در کارگاه:
برای مددکاری اجتماعی در کارگاه علاوه بر اصول مددکاری اجتماعی که در این مقاله مطرح شد، نکات دیگری هم مطرح میباشد که خاص مسئولیت‌های او در کارگاه است از جمله :
۱) آزادی کار:
مددکاری اجتماعی در کارگاه معتقد است که «کار کالا نیست» و کار اجباری مغایر با آزادی و ارزش انسان است. منظور از کار اجباری «به کار یا خدماتی اطلاق می‌شود که با تهدید به مجازات و بدون میل و رضای شخصی به وی تحمیل شود»(۱۱) لازم به تذکر است که این نکته از مقاوله نامه‌های ۲۹، ۳۵ و ۳۶ مصوب سال ۱۹۳۰ و ۱۹۳۳ و مقاوله نامة شماره ۱۰۵ مصوب سال ۱۹۵۷ سازمان بین‌المللی کار گرفته شده و عمدتاً مربوط به مسائلی است که در سرزمین‌های مستعمره وجود داشته است و البته به نوعی به تمام کشورهای جهان نیز مربوط می‌شود.
۲) عدم‌تبعیض دراستخدام و شرایط کار:
مددکار اجتماعی با توجه به اصل «پذیرش مددجو» معتقد است که در فرایند استخدام کارگر و در شرایط کار اعم از ساعت کار، میزان دستمزد، مرخصی‌ها، بهره‌مندی از تامین اجتماعی، چگونگی ارتقاء، شرایط فیزیکی و فرهنگی محیط کار، درباره گروههای مختلف کارگری مانند زن و مرد، شهری و روستایی، مسلمان و غیر مسلمان، سالم و معلول، سیاه و سفید، نباید هیچ گونه تبعیضی وجود داشته باشد. هر کارگر در شرایط مساوی و کار مساوی با کارگر دیگر باید از دستمزد و شرایط کاری برابر بهره مند گردد.
این نکته از مفاد مقاوله نامه شماره ۱۱۱ مصوب ۱۹۵۸ و توصیه نامه مکمل آن گرفته شده است که در تاریخ ۱۷/۲/۱۳۴۳ به تصویب قوه مقننه ایران رسیده است. در این مقاوله نامه تبعیض به صورت زیر تعریف شده است: «تبعیض عبارت است از هر گونه تفاوت، محرومیت یا تقدم بر پایه نژاد، رنگ پوست، مذهب، عقیده سیاسی یا سابقه ملیت آباء و اجدادی و طبقه اجتماعی که در امر استخدام و اشتغال برابری احتمال موفقیت و رفتار با کارگر را زائل یا محدود نماید. البته تفاوت یا محرومیت یا حق تقدمی که بر پایه صلاحیت حرفه‌ای جهت اشتغال به حرفه معینی لازم شناخته شده باشد تبعیض محسوب نخواهد شد.» (۱۲)
۳) آزادی تشکل‌صنفی (آزادی‌سندیکایی):
سازمان بین‌المللی کار در اولین متن اساسنامه سازمان بیان می‌دارد که «حق تشکیل انجمن در همه اموری که با قانون مغایرت نداشته باشد برای مزدبگیران و کارفرمایان به رسمیت شناخته می‌شود، این سازمان در مقاوله نامه شماره ۸۷ مورخ ۱۹۴۸ چنین بیان می‌کند که: کارگران و کارفرمایان حق دارند تا بدون هرگونه تمایزی، به انتخاب خود و برای پیشبرد منابع خویش تشکیل سازمان داده و به آن ملحق شوند. این حق در مقاوله نامه شماره ۱۳۵ مصوب ۱۹۷۱ کارگران روستایی شاغل در کار کشاورزی اعم از کارگر، اجاره‌دار و مزرعه‌دار را نیز شامل شده است.»(۱۳)
برای حرفه مددکاری اجتماعی در کارگاه این نکته قابل توجه است که کارگران بتوانند از طریق مشارکت در تشکل‌های صنفی از حقوق خودشان دفاع نمایند. یک نفر کارگر تنها یا تعدادی کارگر که دارای تشکل صنفی نیستند همواره احساس ناامنی می‌کنند و ممکن است بوسیله کارفرما یا دیگر سازمان‌ها مورد استثمار قرار گیرند. ولی وقتی این کارگر تنها در یک سندیکای کارگری یا در یک تشکل صنفی عضویت داشته باشد همواره احساس امنیت می‌کند و در مواقع لازم برای دفاع از حقوق خودش به سندیکا یا تشکل صنفی خودش مراجعه می‌کند. در جامعه جدید و شهری که نقش حمایتی خانواده از اعضای خودش به حداقل رسیده است، تشکل‌های صنفی جانشین حمایت‌های خانوادگی می‌شوند و از اعضای خود دفاع می‌کنند، به این دلیل و دلایل بسیاری که جای آن در این نوشته نیست، آزادی تشکل صنفی برای کارگران و کارفرمایان از نکات مهم و مورد حمایت مددکاری اجتماعی در کارگاه است. معمولاً سندیکاهای کارگری رابطه بین کارگر، کارفرما و دولت را برقرار می‌کنند.
۴) بهره‌مندی از تامین اجتماعی:
یکی از نکات مهم که مورد توجه مددکاری اجتماعی در کارگاه میباشد، بهره‌مندی کارکنان کارگاه از خدمات تامین اجتماعی است. حوادث ناشی از کار، بیماری، از کار افتادگی و بیکاری ناخواسته از مسائلی هستند که برای هر یک از کارکنان در هر کارگاه ممکن است اتفاق بیافتد و مشکلاتی را برای کارگر و خانواده او ایجاد کند. در این شرایط اگر به کارگر و خانواده او کمک نشود ممکن است در فرایند رشد و تعالی او و اعضای خانواده‌اش خلل جبران ناپذیری ایجاد شود و یا مورد استثمار قرار گیرد و یا از بین برود. پیری و بازنشستگی دورانی هستند که در آن دوران کارگر قادر به ادامه کار نیست و لازم است زندگی او مورد حمایت قرار گیرد. وضعیت زندگی اعضای خانواده و بازماندگان بعد از مرگ کارگر نیز از نکات مهم و مورد توجه مددکاری اجتماعی در کارگاه است. بهره‌مندی کارکنان کارگاه از خدمات تامین اجتماعی می‌تواند در همه این موارد، شرایط قابل قبولی را برای کارگر و خانواده او فراهم نماید تا ضمن پیشگیری از عوارض منفی، امکاناتی را برای ایجاد تعادل مجدد در خانواده کارکنان مورد نظر فراهم نماید. در جامعه سنتی که نهاد خانواده دارای کارکردهای حمایتی برای اعضای خانواده بود در شرایطی که یکی از اعضای خانواده دچار مشکل می‌شد و نیازمند خدمات حمایتی بود بسیاری از این خدمات توسط نهاد خانواده به عضو حادثه دیده ارائه می‌شد ولی در جامعه شهری و صنعتی که نقش‌های خانواده تعدیل شده است، سازمان تامین اجتماعی با وظایف گوناگون و امکانات وسیع برای ارائه خدمت به کارگران تحت پوشش ایجاد شده است. مددکار اجتماعی کارگاه تمام امکانات خود را به کار می‌گیرد تا کلیه کارکنان شاغل در کارگاه تحت پوشش خدمات تامین اجتماعی قرار گیرند و پس از آن وظیفه مددکاری اجتماعی کارگاه ارائه اطلاعات و کمک به افزایش میزان آگاهی کارکنان کارگاه در مورد مقررات تامین اجتماعی و چگونگی استفاده از خدمات آن در مواقع ضروری است. تحقیقات نشان داده است که اکثریت کارگران و کارفرمایان در کشور ما اطلاعات مناسبی از مقررات سازمان تامین اجتماعی ندارند. (۱۴) در شرایط معمولی یک کارگر که تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی است، در مورد بسیاری از خدمات تامین اجتماعی در مورد بیماری، حوادث، بیمارستان‌های تخصصی، بیمه بیکاری، مستمری، مراقبتهای ویژه، کمک هزینه بیماری، مستمری‌های مربوط به حوادث ناشی از کار و بیماری‌های شغلی و غیره، اطلاعات لازم را ندارد. وظیفه مددکاری اجتماعی در کارگاه است که نسبت به قوانین، مقررات و آئین‌نامه‌های سازمان تامین اجتماعی تسلط کافی داشته باشد تا در شرایط خاص همانند یک مشاور، اطلاعات لازم را در اختیار کارگران قرار دهد. البته در هر یک از بیمارستان‌های تخصصی و شعب مختلف سازمان تامین اجتماعی ایران تعدادی مددکار اجتماعی با عنوان مددکار یا مشاور مشغول ارائه اینگونه خدمات به مراجعین هستند که مددکاران اجتماعی شاغل در کارخانجات و کارگاهها هم می‌توانند در موارد لزوم با این افراد مشورت نمایند.
۵) شرایط کار:
مسائلی چون حداقل مزد کارکنان،ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها، بهداشت و ایمنی در محیط کار... از نکات مهم مربوط به شرایط کار هستند که مورد توجه مددکار اجتماعی در کارگاه میباشد. مددکار اجتماعی در کارگاه باید آخرین اطلاعات در مورد قوانین و مقررات مربوط به حداقل مزد، ساعات کار و دیگر نکات مهم مربوط به شرایط کارکنان را مطلع باشد تا در صورت لزوم بتواند با استناد به این قوانین، اطلاعات لازم را در اختیار کارکنان کارگاه قرار دهد.
۶- حداقل سن کار و شرایط کار زنان:
ممنوعیت کار کودکان و عدم اشتغال نوجوانان در کارهای سخت و ساعات شب، منع تبعیض در استخدام و اشتغال زنان، توجه به مشکلات کار در شب برای زنان کارگر، استفاده از مرخصی زایمان و فرجه شیر دادن به نوزاد و موارد مشابه آن از نکات مهمی است که مورد توجه مددکار اجتماعی در کارگاه میباشد.
منبع : ماهنامه کار و جامعه
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست