مدیریت مکانیکی اعتیاد شکست خورده است

به رغم هزینه های هنگفت ۲۷ سال اخیر در ریشه کنی استعمال و قاچاق مواد مخدر آمارها نشان می دهند که تاکنون دستاورد چندانی در این مقولات نصیب کشور نشده است. در طول تمامی این سال ها معضل اعتیاد و قاچاق مواد مخدر توانسته به موازات افزایش تلاش های حکومت و دولت رشد کرده و قامت خود را در اندازه های یک معضل جدی برای جامعه ایرانی حفظ کند.
کشور ایران پس از انقلاب هر ساله ۷۰۰ میلیارد تومان به صورت مستقیم و چهار هزار میلیارد از طریق اعتبار دستگاه های اجرایی صرف مبارزه با این پدیده کرده است اما آنچه در پایان این مسیر، که امروز ماست، پیش رو دارد، معضلی جدی به نام اعتیاد است که نه تنها از گزند مبارزات در امان مانده بلکه آن را پشت سر نیز گذاشته است.
مقایسه اسناد ساواک که در سال ۵۶ نرخ معتادان کشور را ۲ میلیون نفر اعلام کرد با اظهارات رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران در سال ۸۳ نشان می دهد در کمتر از ۲۵ سال، ۲ میلیون نفر به صورت حرفه یی یا تفننی بر آمار معتادان کشور افزوده شده است.
مقایسه دیگری نشان می دهد تعداد زندانیان مرتبط با موادمخدر در اوایل انقلاب در حالی ۲۱ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور بوده که در سال ۸۱ به ۲۲۱ در هر ۱۰۰ هزار نفر رسیده است. در همین مدت (۱۳۵۸ تا ۱۳۸۲) بیش از ۲ میلیون و ۵ هزار نفر نیز در ارتباط با مواد مخدر به زندان محکوم شده اند که همزمان با نشان دادن شدت مبارزات دولت ایران بیانگر افزایش تعداد معتادان و قاچاقچیان مواد مخدر نیز هست.
نتایج یک تحقیق هم حاکی از آن است که سن اعتیاد در کمتر از ۶ سال، از ۳۰ تا ۳۴ سال به ۲۵ تا ۲۹ سال رسیده و آمار معتادان زن نیز در حال افزایش است. در نهایت اینکه میانگین زمان لازم برای دستیابی هر فرد از ۷۳ دقیقه در سال ۱۳۶۲ به ۲۰ دقیقه در سال ۸۳ رسیده و چه بسا تا به امروز کمتر نیز شده باشد. هیچ کدام از این موارد به معنای غفلت مسوولان ایرانی در امر مبارزه با مواد مخدر نیست اما به وضوح بیانگر نقص های بنیادی در مدیریت اعتیاد کشور است؛ تاکتیک اشتباه و به تبع آن دستاوردهای اندک و نامتناسب با هزینه های انجام گرفته.
باید اذعان کرد طی ۲۷ سال گذشته جمهوری اسلامی ایران در یک خطای استراتژیک مرزهای میان مبارزه با مقوله قاچاق مواد مخدر و اعتیاد به مواد مخدر را به نفع اولی از میان برداشت تا حاصل آن شود که دبیرکل سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر آن را «شیوه خشک و مکانیکی» می دانست.
چنین شیوه یی البته دستاوردهایی هم به همراه داشت که بخش مثبت آن در تعداد باندهای متلاشی شده مواد مخدر قابل مشاهده است و جنبه های منفی آن در دستگیری و بازداشت معتادان بدون توجه به علل گرایش افراد به مواد مخدر. ماحصل در پیش گرفتن چنین شیوه یی است که مدیریت اعتیاد را بعد از گذشت ۲۷ سال هنوز در این مرحله نگاه داشته که به واقع «معتاد بیمار است یا مجرم».
در مدیریت ایرانی هنوز پاسخی قطعی برای این پرسش یافت نشده است. هر چند دیگر نیازی هم بدان نیست، چرا که علم روز اکنون به مراحل قبل از اعتیاد نظر دارد و به دنبال یافتن پاسخ این پرسش که چگونه می توان از ایجاد علاقه مندی افراد به استعمال مواد مخدر جلوگیری کرد. چگونه می توان نیت «کسب لذت» افراد در رجوع به مواد مخدر را به جهات دیگر سوق داد یا کنجکاوی آنها را بدون استعمال مواد مخدر برطرف کرد، مشکلات روحی آنها را برطرف کرد و شیوه های اخلاقی و سالم رفع مشکلات جنسی را به آنها آموخت تا دیگر دلیلی برای استعمال مواد باقی نماند.
باید توجه داشت که عوامل پیش گفته در ایران نیز رایج است و براساس نتایج تحقیق الگوی مصرف مواد مخدر بیش از ۹۰ درصد عوامل رجوع جوانان ایرانی به مواد مخدر را تشکیل می دهد. در صورت یافتن پاسخی برای این پرسش ها است که می توانیم معضل اعتیاد در کشور را مهار کرده و سپس در اندیشه ریشه کنی آن باشیم.

منبع : روزنامه اعتماد