پل و پل‌سازی

به‌طور کلی پل‌ها را از دیدگاه سیر تکامل تاریخی و نیز از لحاظ مهندسی به سه گروه می‌توان بخش کرد. یکی پل‌های معلق که در آنها گذرگاه پل از رسنی که بدو ساحل رودخانه پیوسته است آویزان می‌گردد. این نوع پل که از کهن‌ترین پل بشمار می‌رود هنوز هم توسط قبایل آفریقائی ساخته می‌شود و از نوع پل معلق بشمار می‌رود. نوع دیگر پل که گذرگاه آن به‌صورت تیری است که در دو انتها بر دو ساحل تکیه دارد نیز دارای پیشینه‌ٔ تاریخی بسیار دور است. پل‌های قوسی نوع سوم پل بشمار می‌روند که می‌توان آنها را از لحاظ مهندسی در درجهٔ بالاتری نسبت به پل‌های تیری شکل قرار داد. ساختن این نوع پل‌ها از منطقه میانرودان و ایران آغاز گشته است.
چنین پیدا است که قدیمی‌ترین پلی که تا اندازه‌ای جنبه مهندسی داشته بر روی فرات ساخته شده بوده و دو قسمت شهر بابل را بیکدیگر متصل می‌کرده است. این پل به‌وسیله نبوچادرزار فرمانروای بابل در هزاره اول ق‌م، ساخته شده و ۴۰۰ متر طول و ۹ متر عرض داشته است. گذرگاه این پل از چوب و بر روی پایهٔ سنگی میانی ساته شده بوده است. پایه‌های این پل طوری ساخته شده بوده که در قسمت بالا دست پل نوک تیز بوده و عمل تقسیم آب را انجام می‌داده و در قسمت پائین دست پل شکل‌گرد (آیرودینامیکی) داشته است. این طرز ساختمان علاوه بر هدایت مناسب آب از لحاظ مکانیکی و مهندسی نیز صحیح بوده و در دوام پل تأثیر زیادی داشته است.
● پل‌سازی در ایران: پل‌سازی از قدیم مورد توجه ایرانیان بوده است و از زمان هخامنشیان پل‌هائی در ایران ساخته می‌شده است. به‌علت نیازی که در این سرزمین به آبیاری وجود داشته و از آنجا که سطح بعضی از رودخانه‌ها پائین‌هٔر از زمین‌های پیرامون بوده است، پل‌هائی که در ایران ساخته می‌شده ساختمان‌هائی چند منظوره محسوب می‌گردیده‌اند و عمل سد را نیز انجام می‌داده‌اند. بیشتر پل‌های قدیمی ایران که در واقع پل‌بند بشمار می‌رفته‌اند، به‌صورت سد عمل کرده و آب را تا سطحی بالا می‌برده‌اند و قابل جاری شدن به زمین‌های پیرامون می‌کرده‌آند. همچنین در هنگام سیلابی این پل‌های بندگونه تا اندازه‌ای کار کنترل سیل را نیز انجام می‌داده و گاهی نیز به‌گونه‌ای انبارهای آب عمل می‌کرده‌اند. منظورهائی که برای آن از قدیم در ایران پل ساخته می‌شده باین ترتیب شامل استفاده پل برای عبور و مرور، رد کردن سیلاب‌ها، بالا بردن سطح آب رودخانه و نگهداری آب و گاهی نیز نیرودهی بوده است. افزودن بر این هدف‌های فنی، ساختمان پل‌ها در ایران همواره با توجهی خاص به جنبه‌های هنری و زیبائی پل نیز همراه بوده و این نقطه نظر در آثار برجای مانده از بعضی از پل‌های قدیمی به‌خوبی منعکس گشته است.
● پی‌سازی در آب: یکی از مسائلی که مهندسان در ساختن پل و سد در ایران همواره با آن روبرو بوده‌آند ساختن شالوده‌ی پل و بند بشمار می‌رفته است. برای ساختن سد عموماً جریان رودخانه را منحرف کرده و آنگاه در زمین خشک سد را می‌ساختند. ساختمان بند امیر بر روی رودخانهٔ کر بدین روش انجام گرفته بوده است. ساختن پی و ژایه‌های پل که گاهی بر ریو رودخانه خروشان و سریع زده می‌شده مسأله‌ی مهمی را ایجاب می‌کرده و ساختن پل مستلزم پی‌سازی در آب بوده است. در ساختن پایه‌های پل نیز تا به آنجا که مقدور بوده راه رودخانه را موقتاً منحرف می‌کرده‌اند و یا پی‌سازی را در زمان‌ەای کم آبی انجام می‌داده‌ند. بهرروی اجرای مرحلهٔ پی‌سازی در این سرزمین به‌کار رفتن ابداعات و روش‌های ساختمانی جدیدی بوده و مسألهٔ پی‌سازی در این سرزمین بنحو شگفت‌انگیزی حل می‌شده است.
● پل‌سازی در دوره هخامنشیان: تعدادی پل‌های بندی در فارس، خوزستان و میانرودان ساخته شده بود که امروزه تنها پایه‌های این آثار برجا مانده و پل‌ها و سدهای دوره ساسانی و بعد از اسلام بر روی برخی از آنها ساخته شد.
● پل‌سازی در روزگار ساسانیان: پل‌سازی در دوره ساسانیان ترکیبی از روش‌ها و سبک‌های هخامنشی تؤام با تأثیرات پل‌سازی رومی بوده در پل‌های ساسانی معمولاً تعدادی قطعات سنگی با بست‌های آهنی... صورت می‌گرفت.

منبع : مطالب ارسال شده