تداخلات مفید داروها و مکمل ها

چنان چه به اخبار و اطلاعات علمی علاقه مند بوده و آن ها را دنبال كرده باشید . به طور حتم با موضوع تداخلات بین مكمل های غذایی و طبیعی ( كه شامل ویتامین ها ، مواد معدنی و گیاهان دارویی هستند و غالبا بدون نسخه مورد استفاده قرار می گیرند ) و داروهای شیمیایی ( كه به طور استاندارد باید توسط پزشك تجویز شوند ) آشنا هستید . این تداخلات به طور عمده از جمله ی تداخلات مضری هستند كه دانستن آن ها بر فرآیند درمان بیمار به طور قطع تأثیر می گذارد .
نمونه ی بارز این موضوع ، تداخلات مربوط به فرآورده های حاوی گیاه هوفاریتون یا علف چای (gohn swort .St ) با بسیاری از داروهای شیمیایی ( مثل دیگوكسین ، تئوفیلین ، داروهای ضد افسردگی ، داروهای ضد بارداری و … ) است كه در نتیجه ی این تداخلات اثرات داروهای شیمیایی بر حسب مورد ، افزایش و یا كاهش می یابد . آنچه كم تر مورد توجه قرار گرفته است ، تداخلات مثبت مكمل ها با داروهاست كه در این مقاله به سه مورد از این تداخلات اشاره می شود .
متفورمین ( metformin ) ، ویتامین ب ۱۲ و كلسیم
متفورمین یكی از داروهای پایین آورنده ی قند خون است كه در درمان دیابت قندی نوع ۲ ( NIDDM ) به عنوان درمان اولیه و یا تؤام با داروهای دیگر مصرف می شود . این دارو در صورت مصرف طولانی مدت ( بیش از ۶ ماه ) موجب تخلیه ی ذخایر ویتامین ب ۱۲ بدن می شود و در عمل جذب این ویتامین اشكال ایجاد می كند . این مسئله به طور بالقوه می تواند به عوارض جانبی چون نقص عملكرد مغزی ، كم خونی و ناراحتی های عصبی منجر شود .
یكی از راه حل های پیش گیری از وقوع كاهش جذب ویتامین ب ۱۲ ، متعاقب مصرف متفورمین ، مصرف هم زمان مقادیر زیاد این ویتامین است . محققان ، راه دیگری را نیز جهت جلوگیری از كمبود ویتامین ب ۱۲ پیش نهاد كرده اند كه همانا مكمل های كلسیمی است . مطالعات گروهی از پژوهشگران نشان داده است كه متفورمین ، جذب ویتامین ب ۱۲ را دچار مشكل می كند . هم چنین مكمل های كلسیمی در مقادیر ۲/۱ گرم در روز جذب ویتامین ب ۱۲ را به صورت طبیعی نگاه می دارند . طبق نظریه ی محققان مذكور، متفورمین به مهار سازو كاری كه وابسته به كلسیم است بر جذب ویتامین ب ۱۲ تأثیر می گذارد و تجویز مكمل های كلسیمی مانع این سازو كار می شود .
گرچه مصرف مقادیر زیاد ویتامین ب ۱۲ راه حل ساده تری است ولی با توجه به این نكته كه كمبود كلسیم یك مشكل به طور نسبی شایع و همگانی است ، شاید بیماران مصرف كننده ی متفورمین به مصرف كلسیم علاقه ی بیش تری نشان دهند .
نورپلانت ( norplant ) و ویتامین E
یكی از روش های طولانی اثر جلوگیری از بارداری ، استفاده از نورپلانت یا قرص های كاشتنی در زیر بازو است . این روش گرچه دارای محاسن ارزشمندی است و لیكن با عوارضی جانبی چون خون ریزی های طولانی مدت در برخی از زنان همراه است . گروهی از پژوهشگران اندونزیایی مطالعه ای را در ۷۲ خانم مصرف كننده ی نورپلانت كه دچار خون ریزی های شدید شده بودند ، انجام دادند . بدین ترتیب كه آن ها را به دو گروه تقسیم كردند. به یك گروه دارونما ( ماده ای كه از نظر دارویی بی خاصیت است و تأثیری بر بیمار باقی نمی گذارد ولی از نظر شكل ، مشابه دارو به نظر می رسد ) و به گروه دیگر مقدار ۲۰۰ میلی گرم در روز ویتامین E به مدت ۱۰ روز تجویز كردند و آن ها را در طی ۲۰ روز بعد تحت نظر قرار دادند . این مراحل در دوره ی بعدی خون ریزی آن ها نیز ادامه یافت .
در نتیجه ی این تجویزها طول دوره ی خون ریزی در هر دو گروه كاهش یافت ، به علاوه زنانی كه ویتامین E مصرف می كردند نسبت به گروه مصرف كننده دارونما به طرز فوق العاده ای بهبود پیدا كردند . بنابراین طبق نتایج این مطالعه می توان گفت كه مصرف مكمل های ویتامین های E می تواند در كاهش خون ریزی ناشی از مصرف دارویی ضدبارداری نورپلانت مؤثر باشد .
تاموكسیفن ( tamoxifen ) ، ویتامین E و ویتامین C
تاموكسیفن یك داروی آنتی استروژن غیراستروئیدی است كه در درمان سرطان سینه كاربرد دارد . گر چه این دارو می تواند به طور كامل اثربخش باشد ولی همانند هر داروی شیمیایی دیگر با عوارض جانبی ناخوشایندی همراه است . تاموكسیفن سطوح تری گلیسرید (چربی ) خون را افزایش می دهد ، در نتیجه احتمال بروز ناراحتی های قلبی و حملات قلبی بیش تر می شود .
گروهی از پژوهشگران هندی به رژیم بیماران مصرف كننده ی تاموكسیفن ، ویتامین C ( ۵۰۰ میلی گرم در روز ) و ویتامین E ( ۴۰۰ میلی گرم در روز ) اضافه كردند و متوجه كاهش سطوح تری گلیسیرید خون شدند هم چنین ویتامین های مذكور سطوح كلسترول تام ، LDL (كلسترول بد ) و HDL ( كلسترول خوب ) را نیز بهبود بخشیدند . لازم به ذكر است كه این ویتامین ها به طور معمول واجد این خاصیت نیستند و احتمالا تداخل خاصی میان ویتامین E ، ویتامین C و تاموكسیفین وجود دارد .
البته مطالعه ی فوق یك كار آزمایی بالینی دوسركور ، كنترل شده با دارونما نبوده است ، بدین معنا كه شركت كنندگان در این مطالعه از تجویز ویتامین ها به طور كامل مطلع بودند و تجربه نشان داده است ، اشخاصی كه تحت مطالعه هستند ، از خودشان مراقبت بیش تری می كنند . برای مثال تغذیه ی بهتری دارند و یا بیش تر ورزش می كنند . این تغییرات رفتاری ، خود به تنهایی می تواند منافعی را در پی داشته باشد . بنابراین مطالعات و كارآزمایی های كنترل شده با دارونما ، برای اثبات این موضوع لازم به نظر می رسد .

دكتر بیتا مسگرپور ، دكترای داروسازی از دانشگاه علوم پزشكی تهران

منبع : بنياد انديشه اسلامي