با توهین و تحقیر ابراز وجود کن

«كسی كه برای خود احترام قایل است از گزند دیگران در امان است، او كتی را بر تن دارد كه كسی را یارای پاره كردن آن نیست».
آیا به خاطر دارید زمانی را كه از سوی دیگران توهین و تحقیر شدید؟ احساس توهین و تحقیر شدن می تواند از یك نگاه، یا یك گفته یا از یك شانه بالا انداختن ناشی شود. ممكن است تحت تأثیر سخن كسی احساس بی ارزش بودن بكنید.گیج می شوید و به جای آن كه روحیه‌ی خود را بهتر كنید به تدریج روحیه‌ی خود را می‌بازید و احساس حقارت می‌كنید. توهین و تحقیر كردن، ابری تیره و سردرگمی ایجاد می‌كند و چه بسا كه سال ها در شما باقی بماند. ممكن است بگویید «مسلماً توهین و تحقیر كردن‌های متعددی وجود دارد. علتش این است كه می‌توان از امور مختلف انتقاد كرد» بله شاید این طور باشد. اشخاص از حالت نگاه‌ها، طرز لباس پوشیدن، طرز زندگی، از آداب و اخلاق، از عملكرد و از طرز سخن, ابرو در هم می‌كشند. به آسانی و به شیوه های مختلف می‌توان به دیگران گفت كه آن ها مشكلاتی دارند، كه آن ها خوب نیستند.اغلب ما تحت تأثیر توهین و تحقیرهای دیگران خودبه‌خود در مقام توهین و تحقیر خویشتن برمی‌آییم و این بر ابعاد گرفتاری می‌افزاید. اگر در جنگلی به تنهایی به سر می‌بردید و هنگام صرف غذا برحسب اتفاق ساندویچ شما به زمین می‌افتاد چه می‌كردید؟ به احتمال زیاد در مقام توهین و تحقیر و سرزنش خویشتن حرف می‌زدید.در ادامه مطلب به انواع رفتارهای تحقیرآمیز اشاره می كنیم و راه حل هایی برای هركدام ارائه می‌دهیم: توهین و تحقیرهای كلامی مستقیم، توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم و توهین و تحقیرهای غیركلامی و بالاخره توهین و تحقیر كردن خویشتن.
۱) توهین و تحقیر كلامی مستقیم
این رفتاری كاملاً مشخص است. خیلی ساده، كسی با كلام، شما را توهین و تحقیر می‌كند. برای مثال فرض كنید از آسانسوری بیرون آمده‌اید و برحسب اتفاق به كسی كه منتظر سوار شدن در آسانسور بوده تنه می‌زنید. شخص مزبور بی درنگ به روش خصمانه واكنش نشان می دهد: «آه لعنتی، چرا مواظب نیستی، بی شعور، ممكن بود به من آسیب بزنی». محتوای گفته ی او كاملاً مشخص است. چگونه باید نسبت به این واكنش تند جواب بدهید؟
آنچه هم اكنون می‌خوانید مراحلی است كه به اعتقاد ما برای برخورد با توهین و تحقیرهای كلامی مستقیم مؤثر هستند.بگذارید كه شخص مخاطب شما، خشمش را تخلیه كند و كمی آرام بگیرد.اگر اشتباهی از شما سر زده، حتی اگر مخاطب شما به شما توهین كرده باشد، آن را اذعان كنید.
در برابر طرز برخورد او ابراز وجود كنید.
با یك یا چند جمله كوتاه و خلاصه برخورد را به پایان برسانید.
اگر قصد و نیت طرف مقابل شما روشن باشد،‌ این اقدامات به از میان برداشتن تحقیرها كمك می كند.در ماجرای آسانسور كه برایتان نقل كردم می توانید با كمی حوصله اجازه بدهید كه شخصی كه با او برخورد كرده‌اید خشم خود را تخلیه كند و به آرامش نسبی برسد. وقتی تندی كلام او كاهش می‌پذیرد به او بگویید: «از این كه با شما برخورد كردم عذرخواهی می كنم. تصادفی بود. مسلماً شما ناراحت هستید و حق هم با شماست اما من مایل نیستم كه حرف‌های تند و ناسزا بشنوم. می توانم بدون توهین هم گفته‌های شما را بشنوم». این صرفاً،. یك مثال درباره ی مراحلی است كه در بالا به آن اشاره كردیم.
۲) توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم
به مثالی درباره رابطه‌ی شما و رئیستان اشاره می كنیم: «كارت دیروز عالی بود، اشتباهات دستوری در گزارش, آن را خودمانی كرده بود. درباره این سخن به همسرتان چه می‌گویید؟ : «وقتی این لباس را می‌پوشی جالب می‌شوی. لباس‌های قدیمی به تو خیلی می‌آیند». چه می‌كنید؟ آیا گیج می‌شوید؟ معنای در پس پرده این اظهار نظرها كدام است؟
توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم درواقع پرخاش غیرمستقیم هستند. استانلی فلپس و نانسی آستین در كتاب «زن قاطع» رفتار پرخاشگرانه غیرمستقیم را این گونه توضیح می‌دهند: «… زن برای رسیدن به هدف خود ممكن است به خدعه و نیرنگ و ترفند جویی روی آورد». به اعتقاد آن ها اشخاص تحت تأثیر این طرز برخوردها گیج و مبهوت می‌شوند و احساس می‌كنند كه مورد سلطه‌جویی قرار گرفته‌اند. رفتار پرخاشگرانه غیرمستقیم در واقع یك حمله پنهانی است. آستین و فلپس این طرز برخورد را «گرگ در لباس میش» توصیف كرده اند.برای رو به رو شدن با توهین و تحقیرهای غیرمستقیم قبل از هركار سعی كنید اطلاعات بیش‌تری به دست آورید، در هریك از مثال‌های فوق می‌توانید بپرسید: «منظورتان چیست؟» یا «چه می گویید؟» با جوابی كه می‌گیرید از نیت شخص رودرروی خود مطلع می‌شوید. شاید شما حرف او را به درستی درك نكرده‌اید.واكنش بعدی شما به جواب طرف مقابل بستگی دارد. اما بخشی از هدف شما این است كه به مخاطب خود بیاموزید به روش دیگری با شما حرف بزند. اگر رئیستان در برابر پرسش شما جواب دهد: «به نظر من كارت را خیلی خوب انجام دادی» می توانید به او بگویید: «متشكرم اما من كمی گیج شدم. اگر واقعاً از اشتباهات دستور زبان من ناراحت هستید، دلم می خواهد كه مستقیماً این مطلب را بیان كنید. درست نفهمیدم كه پروژه‌ی من خوب بود یا نه». با این سیاست شما به رئیستان می آموزید كه با شما رك و صریح حرف بزند.در روابط میان زن و شوهر گاه سر به سر گذاشتن حساب شده می‌تواند نمك بزرگی باشد. اما در بسیاری از مواقع خصومت‌های واقع در پس پرده به شكل سربه سر گذاشتن ظاهر می شوند. ممكن است همسرتان با شما شوخی كند اما برای این كار روش‌های بهتری وجود دارد.اما اگر همسرتان در مقام شوخی نباشد چه می‌كنید؟ فرض كنید واكنش بعدی رئیس شما حالتی پرخاشگرانه‌تر داشته باشد. هر توهین و تحقیر كلامی غیرمستقیم می تواند به یك توهین و تحقیر كلامی مستقیم تبدیل شود. وقتی از مخاطب خود توضیحات بیش‌تری می‌خواهید واكنش او می‌تواند بدتر شود. توصیه ما این است كه ابراز وجود كنید و مراحلی را كه در زمینه‌ی برخورد با تحقیرهای كلامی مستقیم گفتم مورد استفاده قرار دهید. باید آمادگی داشته باشید كه اگر مخاطب شما در جواب به سئوال شما تحقیر كننده تر حرف زد قاطعانه تر برخورد كنید.از سوی دیگر وقتی توضیح می‌خواهید ممكن است اطلاعات ذی قیمتی از مخاطب خود درباره ی رفتار خویش به دست آورید. به یاد داشته باشید كه یكی از هدف های عمده رفتار توأم با ابراز وجود این است كه هر دو طرف بتوانند نظرات خود را آشكارا و صادقانه بیان كنند. برای اغلب ما انجام این كار دشوار است و به همین دلیل است كه اغلب تفسیر و تعبیر خود را استتار می كنیم و آن را به گونه ای غیرمستقیم و توهین‌آمیز ارائه می دهیم.
۳) توهین و تحقیرهای غیركلامی
«ممكن است چوب و سنگ سر مرا بشكنند، اما كلمات هرگز به من آزار نمی‌رسانند». جمله ای است كه بچه ها از مدت ها قبل برای كسانی كه ناسزا می‌گویند ساخته اند. متأسفانه تا این زمان پاسخی به كسانی كه به طور غیرمستقیم ما را تحقیر می كنند داده نشده است. با كسی كه به ما بد نگاه می كند یا ژست می‌گیرد چه باید بكنیم. وقتی مخاطب شما بدون این كه كلمه ای در تحقیر شما بگوید با رفتارش ما را تحقیر می‌كند به او چه جوابی می‌دهید؟
برخورد با توهین غیركلامی بسیار دشوارتر است. زیرا این احتمال وجود دارد كه شخص توهین كننده اصولاً متوجه رفتار توهین آمیزش نباشد. از آن گذشته نمی توانید مطمئن باشید كه لزوماً از قصد و نیت شخص توهین كننده آگاه شده‌اید.اگر مخاطب شما به طور مسلم می‌خواهد بدون ابراز كلمه‌ای شما را تحقیر كند, سعی كنید او را به شكلی مجبور كنید كه به جای ژست از كلمات استفاده كند. می‌توانید به طرزی قاطعانه بگویید: «ممكن است لطفأ آن طرز نگاهت را برای من كلمه به كلمه ترجمه كنی؟ من نمی توانم به درستی منظور تو را درك كنم مگر این كه مستقیماً نظرت را با من در میان بگذاری». در این لحظه منتظر یك تحقیر كلامی باشید و با توجه به آنچه لحظاتی قبل خواندید نسبت به آن واكنش نشان دهید.تحقیر غیر جرأت آمیز و غیركلامی از همه صراحت كم‌تری دارد. بعید است وقتی كسی پرخاشگرانه مشت خود را به سمت صورت شما پرتاب می‌كند ندانید كه او قصد توهین به شما را دارد. البته ممكن است كسی كه به طور غیرمستقیم و بدون كلام به شما توهین می كند این كار را از روی عادت انجام دهد. همه‌ی ما در مواردی به جای كلام از رفتارهایی استفاده می كنیم. گرچه نمی‌توانیم همه‌ی پیام های غیركلامی را از بین ببریم، بهتر است تا حد امكان آن ها را به كلمات تبدیل كنیم زیرا این امكان وجود دارد كه رفتار مخاطب خود را به اشتباه تفسیر كرده باشیم.فرض كنید از فروشگاهی خرید كرده‌اید و حالا كنار صندوق پرداخت ایستاده‌اید. صندوق دار نگاه ناخوشایندی به شما می‌اندازد و آهی از روی عصبانیت می‌كشد. شما می‌خواهید این رفتار او را شخصی تلقی نكنید. ممكن است با خود بگویید كه صندوق دار روز دشواری را پشت سر گذاشته است. اما اگر از این طرز رفتار او ناراضی هستید چرا مستقیماً با آن برخورد نكنید؟ از او بخواهید كه توضیح دهد. به او بگویید «من حالت شما را درك نكردم». یا «نمی‌دانم چه منظوری دارید؟» یا «آیا من كاری كردم كه شما از آن خوشتان نیامد؟» با این رفتار واكنش غیركلامی را به جوابی آشكار تبدیل می كنید.اگر رفتار شما كسی را ناراحت كرده است حق دارید و شایسته است كه از این رفتار خود آگاه شوید. واكنش بعدی شما بستگی به جواب مخاطب شما دارد. اما به نظر ما بهتر این است كه بگویید درك ژست مخاطب شما دشوار است.
۴) توهین و تحقیر خود
اختلافات از نوعی كه به آن اشاره كردیم تنها نیمی از تصویر است. اختلاف و تضاد درونی نیز می‌تواند به تحقیر كردن شما بینجامد. در این شرایط كسی كه توهین می كند خود شما هستید. درواقع تحقیر شدن می‌تواند منشأ بیرونی یا درونی داشته باشد. اما راه حل برخورد با هردو این ها ساده است. ابراز وجود كنید.ممكن است در درون خود در قبال خود یا دیگران رفتاری غیر جرأت‌آمیز یا پرخاشگرانه داشته باشید. مواظب برخوردی كه با خود می كنید باشید. سعی كنید از رفتار تحقیرآمیز درون خود فرار نكنید. اما رفتار به شدت خشم برانگیز درقبال خود را نیز توصیه نمی‌كنیم. به جای هردو راهی اعتدالی در پیش بگیرید. رفتاری توأم با ابراز وجود داشته باشید. صادق و آشكار باشید و مستقیماً با خود روبرو شوید. نه از رفتار تحقیرآمیز خود فرار كنید و نه درصدد برخورد توهین آمیز با آن برآیید.
خلاصه
كسی از توهین و سرزنش شدن خوشش نمی‌آید. اگر از خود یا دیگران توضیحات بیش تری بخواهید اغلب مشكل برطرف می شود.
البته رنجش به دل راه ندادن و پس‌نشینی نكردن در مواقعی دشوار است اما برقراری ارتباط صادقانه تلاشی است كه فایده‌ی آن از زحمتش بیش‌تر است.ناراحتی ناشی از تحقیر با ابراز وجود كردن از بین می‌رود. همان طور كه گفتیم مصرانه از خود یا از دیگران بخواهید كه نظر خود را توضیح دهند. احساسات خود را بیان كنید و درباره خود و روابطی كه با دیگران دارید اطلاعات تازه‌ای به دست آورید.

منبع : سایت نشریه روانشناسی و جامعه
نویسنده: دكتر رابرت البرتی ؛ دكتر مایكل امونز
مترجم: مهدی قرچه داغی