نگهداری و تعمیرات در سازمانهای ممتاز

سازمانهای تولیدی بیشماری در گوشه و کنار جهان در حال فعالیت هستند اما، معدودی از آنها بااقتدار به فعالیت خود ادامه می دهند و گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. همگان بر قدرت این سازمانها واقف بوده و از آنها به عنوان سازمانهای ممتاز یاد می کنند. مشخصه این سازمانهای ممتاز چیست؟
یک سازمان ممتاز در تمام زمینه ها اعم از سیستم‌های تولیدی، اطلاعاتی، خریدوفروش، بازاریابی، مهندسی و کیفیت در سطح ممتاز فعالیت می کند. یکی از شاخصه های اصلی یک سازمان تولیدی ممتاز، دارابودن تشکیلات نگهداری و تعمیراتی ممتاز است.
در این مقاله خصوصیات یک سیستم نگهداری و تعمیرات (نت) در یک سازمان ممتاز مورد بررسی قرار گرفته و این خصوصیات طبق فهرست زیر ارائه شده اند. این فهرست همچنین می تواند به عنوان چک لیستی جهت ممیزیهای داخلی سیستم و درک میزان تفاوت از یک سیستم نت ممتاز مورد استفاده قرار گیرد.
۱) هزینه چرخه عمر: تصمیم گیری برای خرید تجهیزات باید براساس دو عامل قیمت خرید به علاوه هزینه تحمیلی از سوی تجهیز در مدت عمر اقتصادی آن صورت گیرد و نه برپایه قیمت خرید تجهیز. این بدان معنا است که متخصصان نگهداری و تعمیرات در سازمان باید با برخورداری از توانایی انجام آنالیزهای قابلیت اطمینان و قابلیت تعمیرپذیری در مورد سیستم های فنی و اجزای آنها در فرآیند خرید تجهیزات مشارکت داشته باشند. همچنین در هنگام خرید باید به عواملی چون وجود فهرست کامل اجزاء راهنمای نحوه استفاده و نقشه های دقیق طبق استانداردهای مکتوب مورد استفاده در سازمان و غیره توجه داشت.
۲ ) تمرکز براهداف کلی سازمان: در یک سازمان سطح جهانی و ممتاز باید تمام عوامل عملیاتی، مهندسی و نگهداری و تعمیراتی همه در جهت اهداف سازمان حرکت کنند. در یک سازمان ممتاز که مهمترین هدف آن توانایی رقابت در زمینـه قابلیت اطمینان ساخت و هزینه های ساخت است، این اهداف باید در سایر دپارتمان‌ها و از جمله نت نیز در اولویت بالاتری نسبت به اهدافی چون کاهش هزینه‌های نگهداری و کاهش زمان بیکاری ناشی از عملیات نت قرار داشته باشند. نتیجه این رویکرد افزایش مستمر اثربخشی کلی تجهیزات (OEE) و در نتیجه کاهش هزینه‌های کلی ساخت است.
۳ ) تعیین یک خط مشی و سیاست قابلیت اطمینان: یک سازمان ممتاز دارای سیاستی مشخص شامل برنامه های سه تا پنج ساله برای پیشرفت در زمینه قابلیت اطمینان و عملکرد نت است. این سیاست با تمام مشخصات آن از جمله پارامترهای ضروری قابلیت اطمینان و نت، مشخصه های کارکردی و کلیدی آنها، دلایل اهمیت آنها، نحوه تشخیص کارکنان از حرکت به سوی اهداف و غیره باید در کل سازمان ابلاغ و درک شود. در نتیجــــه اولویت بندی کارها براساس احساسات نخواهد بود و براساس صلاح و در جهت سیاست سازمان صورت می گیرد.
۴ ) مهارت بالای کارکنان نگهداری و تعمیرات: در صورتی که کارکنان نت از مهارت بالایی برخوردار باشند، نیازی نیست که سرپرستان و مدیران فنی وقت زیادی را صرف آموزش آنها کنند و قادر خواهند بود وقت خــود را به برنامه ریزی و زمانبندی کارها، تعیین نیازهای آموزشی و انجام آنالیز دلایل خرابیها اختصاص دهند. در نتیجه، سازمان از یک سازمان منفعل و واکنشی تبدیل به یک سازمان مبتنی بر تفکر و حل مسئله خواهد شد و ۱۰ تا ۳۰ درصد زمان عملیات نت صرف حل مشکل و انجام اقدامات اصلاحی خواهد شد.
۵) تعیین حیطه کاری کارکنان نگهداری و تعمیرات: در یک سازمان ممتاز محدوده کاری کارکنان نت باتوجه به نوع مهارت آنها مشخص می شود و نه باتوجه به خطوط تولیدی مختلف. در این صورت یک تکنسین مکانیک باید توانایی انجام کلیه کارهای مکانیکی را داشته باشد و یک تکنسین الکترونیک نیز به همین ترتیب. نتیجه اعمال این رویکرد ایجاد رضایت در کارکنان نت و انعطاف‌پذیری در کارهاست. باوجود این، در شرایطی نیز باتوجه به نوع کار باید تخصص‌گرایی را مدنظر قرار داد.
۶ سطح بالای برنامه ریزی و زمانبندی: در هر سطح عملکردی سازمان نت برنامه ریزی و زمانبندی به‌عنوان مهمترین عامل کاهش هزینه‌های نت است.
جهت انجام مناسب برنامه‌ریزی و زمانبندی عوامل زیر را در نظر بگیرید:
▪ برنامه‌ریزی باید قبل از زمانبندی صورت گیرد؛
▪ هرکاری باید با برنامه‌ریزی و زمانبندی انجام شود؛
▪ بعد از انجام زمانبندی تخصیص کارکنان برای انجام کارها عملی می شود؛
▪ در هنگام اجرای یک کار برنامه‌ریزی و زمانبندی شده، نباید افراد را جهت انجام کار دیگری به
خدمت گرفت؛ هیچ کاری قبل از مشخص و مکتوب‌شدن علت انجام آن نباید به‌اتمام برسد؛
▪ بعد از اتمام کار علت اصلی مشکل را شناسایی کنید.
۷ ) اولویت‌بندی صحیح کارها: به منظور اولویت‌بندی صحیح کارها، باید توانایی درنظرگرفتن عواقب ناشی از اجرانشدن به‌موقع هریک از عملیات نت را داشته باشید. این عواقب ممکن است ضایعات زیست‌محیطی، صدمات جانی، هزینه‌های بالای کاهش تولید و یا صدمات به تجهیزات باشند. در یک کارخانه با خطوط تولید متفاوت تعیین مهمترین خط تولید از لحاظ رساندن محصول به مشتری و تعیین ارزش افزوده هرمحصول می‌توانند به اولویت بندی صحیح کارهای نت کمک کنند. اولویت بندی صحیح و مناسب موجب اجرای کامل و به‌موقع وظایف برنامه ریزی و زمانبندی شده خواهد شد.
۸ ) درک صحیح مضمون نگهداری و تعمیرات پیشگیـــرانه: جهت ایجاد درک صحیحی از برنامه
های پیشگیرانه و مراقبتهای ضروری و بررسی وضعیت فنـی در سازمان، باید این برنامه ها بر پایه نتایج عدم جلوگیری از ایجاد شکست و خرابی بنا شـــــوند. همچنین این نوع برنامه ها در صورتی قابل قبول هستند که هزینه های ناشی از ایجاد خرابی به مراتب بیشتر از هزینه‌های مربوط به اجرای برنامه های پیشگیرانه باشد.
همچنین باید روشهای دقیق و صحیح جهت بازرسیهای اساسی و بررسیهای وضعیت فنی تجهیزات شناسایی و استفاده شوند. بهتر است این نوع برنامه ها در وضعیت روشن بودن تجهیزات صورت گیرند و تواتر اجرای این برنامه ها بر پایه زمانهای خرابی و توزیع‌های ایجاد شکست صورت گیرد. همچنین این برنامه‌ها باید به طور کامل عملی و قابل اجرا باشند.
۹ ) اجرای ۱۰۰ درصدی برنامه‌ها: در صورتی که شما قادر به ایجاد یک بستر مناسب برای برنامه‌های پیشگیرانه و مراقبتهای ضروری و بررسی وضعیت فنی شده باشید، هیچ دلیلی را نباید برای عدم اجرای ۱۰۰ درصدی این برنامه‌ها داشته باشید. در صورت اجرای ۱۰۰درصدی این برنامه‌ها احتمال ایجاد خرابیهای اتفاقی و ناگهانی بسیار ناچیز خواهد بود و اثربخشی کلی تجهیزات بالا خواهد رفت.
۱۰ ) آماده بودن به‌موقع مواد و قطعات یدکی: در صورتی که برنامه ریزی و زمانبندی به‌درستی صورت گیرد، انبار قطعات یدکی قادر خواهد بود تا قطعات یدکی را به‌طور مناسب و اثربخش و در زمان مناسب به محل انجام عملیات نت ارسال دارد. در این صورت از بخش قابل توجهی از زمان عملیات نت و انرژی نیروی انسانی که صرف انجام فرآیند ارسال درخواست قطعه و دریافت قطعه از انبار می شود، کاسته خواهد شد.
۱۱ ) سطح خدمت: سطح خدمت پایین برای قطعات یدکی نه تنها ممکن است موجب افزایش زمان عملیات نت و هزینه‌های کاهش تولید شود بلکه از لحاظ روانی این عقیده را در بین کارکنان نت و تولید به‌وجود می آورد که انبار قطعات یدکی قادر به فراهم آوردن قطعات مناسب در زمان مناسب نیست. بدین ترتیب است که در بسیاری از کارخانجات شاهد به‌وجودآمدن انبار قطعات یدکی مجازی و مخفـــــــی در واحدهای مختلف جهت به راه انداختن فرآیند تولید هستیم. البته در تعیین سطح خدمت مواردی چون هزینه های نگهداری و میزان حیاتی بودن قطعه را باید موردتوجه قرار داد. اما در مورد قطعات حیاتی سطح خدمت ۹۷ درصدی ضروری است.
۱۲ ) صحت کامل اطلاعات آرشیو فنی: در مورد آرشیو فنی در یک سازمان ممتاز باید این اطمینان وجود داشته باشد که حداقل در ۹۵ درصد موارد، اطلاعات استخراجی از آن صحیح و بدون نقص باشد. همچنین آرشیو فنی همواره باید مورد بازنگری قرار گیرد تا اطلاعات آن به‌روز باشد.
۱۳ ) سازماندهی و انجام مناسب عملیات بنیادی و اساسی نگهداری و تعمیرات: مهمترین تفاوت بین یک سازمان نت ممتاز و دیگر سازمانهای نت در اینست که سازمان نت ممتاز، موارد ساده و مفیدی را که دیگر سازمانها تنها در مورد آنها حرف می زنند، اجرا می کند. در صورتی که مـی‌خواهید یک سازمان نت ممتاز داشته باشید باید به طور پیوسته روی عملیات اساسی و بنیادی نت کار کنید و روش انجام آنها مورد بازنگری و اصلاح قرار دهید.
بعضی از این عملیات عبارتند از:
▪ تمیزکاری دقیق تجهیز، تمیزکاری خود نوعی بازرسی است؛
▪ روغنکاری؛
▪ آچارکشی؛
▪ تنظیمات جزئی وایجاد بالانس؛
▪ فیلتراسیون سیالات هیدرولیکی، سیستم‌های روغنکاری؛
▪ درزگیری و آب‌بندی قسمتهای مختلف تجهیز.
۱۴ ) سطح بالای استانداردهای ایمنی: یک رابطه بسیار قوی بین عملیات خوب و مناسب نت و بالارفتن سطح ایمنی در یک سازمان وجود دارد. بررسیهای کامل ابزار و وسایل مورداستفاده کارکنان نت از نظر مسائل ایمنی، قبل از انجام عملیات نت و تعیین شرایط ایمنی لازم برای انجام هرنوع عملیات نت در قالب دستورالعملهای نت و تهیه چک لیستهای ایمنی می توانند به کاهش سطح ریسک عملیات نت کمک کنند.
۱۵ ) نیازسنجی آموزشی دقیق برای کارکنان نگهداری و تعمیرات: در صورت انجام یک نیازسنجی آموزشی دقیق برای کارکنان نت، در مورد هریک از کارکنان موارد آموزشی خاصی شناسایی می شود و کارکنان تنها در کلاسهای آموزشی خاص خودشان شرکت خواهند کرد. در این‌صورت از برگزاری کلاسهای عمومی برای کلیه کارکنان که زمان‌بر و هزینه‌بر هستند و نمی توانند نیـــازهای آموزشی را به طور کامل برطرف سازند و اثــربخشی لازم را نیز دارا نیستند، جلوگیری به‌عمل می آیـــد. باید به این نکته توجه داشت که برای تعیین اثربخشی آموزش باید از شاخصهای سطح مهـــارت استفاده کرد و در نظر گرفتن شاخص تعداد ساعات آموزشی نمی تواند مناسب باشد.
۱۶) آنالیز علل اصلی و اساسی شکست و خرابی: در یک سازمان نت سطح جهانی، گروههایی جهت شناسایی و ردیابی علل خرابیها وجود دارد.
در سازمانهای کوچک وظایف این گروهها، در بین برنامه‌های معمول نت توسط کارکنان نت صورت می‌گیرد. اما در سازمانهای بزرگ به‌جهت دخیل بودن عوامل تجهیزاتی، عملیاتی، نیروهای انسانی و سایر فاکتورها در مشکلات پیش آمده، گروههای قابـــــلیت اطمینــان تشکیل می شـوند که بااستفاده از متدولوژی‌ها (FMEA)،FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS اقدام به شناسایی و ردیابی خرابیها و علل آنها می کنند.

محمد دل آسای سرخاب
منابع:
مجمـوعه مقالات تحت عنوان WHAT CONSTITUTES WORLD-CLASS RELIABILITY AND
MAINTENANCE? ارائه شده توسط شرکت مشاورینIDCON در سایت اینترنتی: www.idcon علی حاج شیرمحمدی، برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات، تهران، نشر غزل: ۱۳۷۳
نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر - ترجمه علی حاج شیرمحمدی، اصفهان، انتشارات سازمان مدیریت
صنعتی - ۱۳۷۷
بهبود بهره وری از طریق نگهداری بهره ور جامع - ترجمه احمد عرب شمالی، تهران، نشر منشـور
بهره وری، ۱۳۸۰.

منبع : ماهنامه تدبیر