نگاهی به فیلم دعوت‌ یک گام به عقب

ابراهیم حاتمی‌کیا در شرایطی اولین فیلم غیرجنگی خود - دعوت - را بر پرده سینماها دارد که همین امسال منتقدان او را بهترین کارگردان فیلم‌های دفاع مقدس در سی سال پس از انقلاب انتخاب کردند. البته حاتمی‌کیا این تغییر مسیر را با ساخت سریال حلقه سبز آغاز کرد. حلقه سبز در جذب مخاطب مردمی نتوانست چندان موفق عمل کند و منتقدان دلیل این عدم استقبال را اشتباه در انتخاب بازیگران دانستند. حاتمی‌کیا در دعوت به وضوح تلاش کرده این کاستی را جبران کند و با ارائه فیلمی پر بازیگر این بار حداقل در استقبال مردمی بسیار موفق بوده است. دعوت در هفته اول اکران بیش از صد میلیون تومان فروخت و با وجود کاهش روزانه چند میلیون تومان همچنان با فروش بیش از نیم میلیارد در صدر جدول فیلم های اکران پس از عید فطر قرار دارد. اما برخلاف مردم حتی منتقدان همیشه طرف‌دار حاتمی‌کیا نیز این بار پشت او قرار نگرفتند و همه دعوت را گامی به عقب برای حاتمی‌کیا دانستند، پسرفتی که ازفیلم قبلی حاتمی کیا، به نام پدر آغاز شد و به نظر می رسد با حلقه سبز و دعوت تثبیت شده باشد.
شاید حتی خود ابراهیم حاتمی‌کیا هم از نتیجه آخرین فیلمش راضی نباشد چرا که برای اولین بار در دوره فیلم‌سازی‌اش، فیلم را پیش از جشنواره فیلم فجر اکران کرد و منتظر ارزیابی داوران نشد. در جشن خانه سینما نیز فیلم با اقبال داوران مواجه نشد و گوهر خیراندیش تنها برگزیده فیلم به عنوان بهترین بازیگر نقش اول زن بود. دعوت یک فیلم اپیزودیک است با محور جنینی که به این دنیا دعوت شده نباید سقط شود حتی اگر مادر آینده یک زن شصت ساله، یک زن بی شوهر (صیغه ای )، یک زن بازیگر که کارش را بیش از فرزند دوست دارد، یک زن آواره در شهر با یک شوهر چاه بازکن یا یک زن بریده ازشوهر باشد. حاتمی‌کیا که همیشه در قصه‌های مردانه اش در نمایش زنان مکمل بسیار موفق عمل کرده و زنان دوست داشتنی مثل مینو ( در برج مینو )، فاطمه ( در آـژانس شیشه ای ) و شیرین ( بوی پیراهن یوسف ) را برای همیشه در ذهن ها ثبت کرده این بار که اتفاقا قصه ای زنانه تر از همیشه انتخاب کرده در ارائه زنان قدرتمند که در خانواده شان نقش محوری دارند رسما شکست خورده است. زنان دعوت ضعیف هستند و با نگاهی مردسالارانه طراحی شده اند؛ حتی زنان هنرمند، دکتر و مترجم. این نگاه در نمایش‌نامه چیستا یثربی که در پروژه دعوت به عنوان همکار فیلم‌نامه نویس در کنار حاتمی‌کیا حضور داشته مشهود است. آن طور که از مصاحبه‌های کارگردان و نویسنده برمی آید حاتمی‌کیا بیش از همه درگیر طراحی قصه های بدیع و جذاب بوده تا درگیر آدم هایش. دعوت اولین فیلم حاتمی کیاست که شخصیت هایش کاملا از او بیگانه اند.
او که در نمایش آدم های جنگ چه در درون جبهه ها، چه در سطح شهر ، چه در هواپیما و چه خارج از کشور توانسته بود مخاطب را راضی و تحت تاثیر قرار دهد، در تصویر زنان و حتی مردان مکمل کاستی های چشمگیری دارد. داستان اپیزودهای سه تا پنج با کشمکش های ملودراماتیک همیشگی آثار حاتمی کیا، هر کدام به تنهایی قابلیت تبدیل به یک فیلم بلند سینمایی را دارند و اتفاقا همین مساله یکی از دلایل عدم تاثیرگذاری دعوت بر مخاطبان ابراهیم حاتمی کیاست.‌
اساسا ساختار اپیزودیک فیلم دچار اشکالات عمده ای است، به طوری که دعوت بیش از آن‌که یک فیلم واحد اپیزودیک باشد، پنج فیلم کوتاه است. بعضی داستان های انتخابی برای یک اپیزود مناسب نیستند و در کل داستانها وزن یکسانی از نظر جذابیت، محتوای داستانی، انگیزه های مطابق با تم داستان و میزان ملودراما ندارند. از طرفی تقاطعی هم بین داستانها وجود ندارد. مریلا زارعی، فرهاد قائمیان و گوهر خیراندیش موفق ترین بازیگران فیلم دعوت هستند. در این میان بازی فرهاد قائمیان که در دو سه سال اخیر حضور ناموفقی در سریال ها و فیلم های تلویزیونی داشته بیش از همه به چشم می آید.
محمد رضا فروتن که دعوت چهارمین فیلم اکران شده او در سال ۸۷ است، نا موفق ترین عضو این مجموعه است. کمتر نقد یا ارزش گذاری است که به بازی ضعیف فروتن در فیلم اشاره نکرده باشد. یک اپیزود فیلم هم پس از فیلم‌برداری حذف شده که پژمان بازغی بازیگر اصلی آن بود. بعضی ها ممیزی را دلیل حذف این اپیزود می دانند اما حاتمی‌کیا دلیل اصلی اش را طولانی شدن زمان فیلم می داند. شخصیت های اصلی اپیزود حذف شده، دو دانشجو بودند. به هر حال در فیلم حاتمی‌کیابا پنج داستان متفاوت در باره سقط جنین، هیچ جنین نامشروعی وجود ندارد. در پایان دعوت پنج کودک به دنیا اضافه می شوند. صحنه ای که بابازی مهتاب کرامتی فیلم‌برداری شده اما در فیلم وجود ندارد . حالا حاتمی‌کیا قصد دارد پس از دعوت را بسازد . هنوز هیچ خبری از چگونگی پیشرفت این پروژه در دست نیست. به نظر می رسد این فیلم سرنوشت پنج کودکی باشد که در اپیزودهای دعوت سقط نشدند و به دنیا آمدند. دعوت فیلمی است آشکارا در نکوهش سقط جنین. اگر پس از دعوت نیز بخواهد همین موضوع را دنبال کند، احتمالا شاهد کودکانی هستیم که حضورشان در دنیا لازم است. کودکانی که اگر نبودند خودمان را نمی بخشیدیم .‌

سایه جلالی

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی