دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
دور شدن از آیات الهی
۱) وجه نظری موضوع
بخش نخستین که وجه نظری موضوع را تشکیل می‌دهد از اهمیت اصلی برخوردار است. ما در دو مقاله به این نکته پرداخته‌ایم که محدود کردن علت اصلی بحران زیست‌محیطی و جست‌وجوی راه حل آنها در موضوعات ظاهری و مادّی و به تعبیر دیگر مادی انگاشتن جملگی در موضوعات مرتبط با محیط‌زیست اشتباهی بزرگ است، و راهی است که هیچ‌گاه به مقصد نمی‌رسد، چرا که بحران زیست‌محیطی، بشریت معاصر، بحرانی است معنوی نه مادی و ریشه در جهان‌بینی‌ها و نگرش‌ها و نگاه انسان امروز به طبیعت و تفسیری که از طبیعت ارائه می‌دهد دارد، و مادام که نگاه انسان معاصر به عالم هستی بر بنیادی غیرمادی استوار نگردد و رابطه او با محیط پیرامونش اصلاح نشود از چنبره این بحران نجات نخواهد یافت.
جهان‌‌بینی‌ای که طبیعت را ماده‌ای بی‌جان و فاقد معنی معرفی می‌کند و هر گونه تصرف در آن به منظور کسب ثروت و پاسخ به امیال و هواهای نفسانی مجاز می‌باشد، در حالی که در جهان‌بینی الهی طبیعت موجودی هوشمند و دارای حیات و معنی و دارای ملکوت است و قوانینی بر آن حاکم می‌باشد که تخطی از آنها زمینه مبارزه جهان را با عنصر خاطی فراهم می‌نماید که نتیجه آن یا اصلاح و به راه آمدن و یا هلاک عناصر و عضو خاطی (حتی اگر انسان باشد) خواهد بود. و به دیگر سخن جهان‌بینی الهی تبیین معنوی جهان است و نمی‌تواند جهان طبیعت و عالم وجود و اجزای آن را پوچ و بی‌شعور قلمداد نماید. انسان موحد هستی را نه دستگاهی مادی و بی‌شعور بی‌هدف و پوچ، که یک پیکره زنده و حساس و خودآگاه و معقول و دارای نیروی اراده، علم، آرمان و آفرینندگی می‌نگرد. به نظر او طبیعت از مجموعه‌ای هماهنگ پدیده‌ها و نمودها با نظام دقیق علمی تشکیل شده و متوجه به هدف متعالی است.
به تبع همین دوگانگی نگرش، برای بسیاری موضوعات که مرتبط با چگونگی بهره‌گیری از طبیعت می‌باشند، نظیر کمال، اسراف، حفاظت، میانه روی، تعادل و حتی حقوق محیط‌زیست بنا به جهان‌بینی و نوع نگرش تعاریفی دوگانه قابل ارائه خواهد بود. و به عبارت دیگر حسب جهان‌بینی‌های مختلف تعاریفی متفاوت از این اصول که ظاهراً مورد قبول همه است ارائه می‌گردد.
به نظر ما علت اصلی عدم کارآیی برنامه‌های ارائه شده توسط گروه‌ها، انجمن‌ها، شخصیت‌ها اعم از حقیقی و حقوقی مغرب زمین در خصوص حفاظت از محیط‌زیست را باید در عدم تغییر جهان‌بینی‌های غالب جست‌وجو نمود. به این معنی که بشر غربی در قالب جهان‌بینی و تفکری که موجد مشکلات زیست‌محیطی بوده سعی در حل آن دارد که طبعاً غیرممکن خواهد بود. و به یک کلمه صریح می‌توان گفت که اصلاح وضع موجود جز با تغییر نگرش به عالم هستی ممکن نمی‌گردد
نکته قابل توجه اینکه در باب کشورهای جهان سوم به دلیل تمایز در فرهنگ‌ها و جهان‌بینی‌ها تفاوت میزان توسعه صنعتی، تنوع شرایط اقلیمی و اختلاف در توانایی‌های علمی و اقتصادی علیرغم امکان برخی عناوین و سرفصل‌های مشابه، راه حل‌های متعلق به هر کشوری و ملتی با سایر کشورها و ملت‌ها گوناگون می‌باشد.
ملت عزیز و سرافراز ایران زمین در سایه فرهنگی می‌زید که از سه عنصر اصلی تشکیل می‌گردد، ایرانی اسلامی و شیعی.
به گواهی اسناد، ایرانیان قبل از اسلام با الهام از تعالیم مذهبی آیین زردشت به طبیعت به ویژه خاک، آب، آتش، هوا و گیاه به مثابه عناصری مقدس می‌نگریسته‌اند که نه تنها آلودن آنها گناه شمرده می‌شد که پاک نگه داشتن و پاک نمودن آنها وظیفه‌ای دینی بوده است، ضمن آنکه علاوه بر وجه ظاهری و دنیایی و وجهی معنوی و آسمانی نیز برای آنها قائل بودند.
ایرانیان به شخصیتی مانند کورش مفتخرند که به نظر ما بهترین عقیده در باره وی آن است که او همان ذوالقرنین قرآن کریم و از پایه گذاران حقوق بشر دوستانه ورعایت اصول انسانی وحمایت از منابع زیست‌محیطی در زمان درگیری مسلحانه می‌باشد.
در دوران اسلامی با تأثیرگذاری جهان‌بینی اسلامی غنای فرهنگ ایرانی در رابطه انسان با طبیعت و چگونگی بهره‌گیری از آن دو چندان گردید. عالم هستی در نظر ایرانی مسلمان به‌طور کل و یک جا آیه‌ای از حق متعال و وجهه ربوبی شد و شریعت اسلامی مرعی داشتن اصولی همچون احتراز از اسراف و تبذیر و رعایت میانه‌‌روی، تعادل، قناعت و بهره‌گیری از منابع طبیعی در مسیر منطقی و انسانی، حقوق حیوانات، گیاهان و حتی جمادات و نفی هر گونه سلطه‌جویی مفسدانه را مورد تأکید قرار داد. ایرانیان با برگرفتن آموزه‌های پیشوایان گرانقدر شیعی، از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و الگو قراردادن گفته‌ها و سفارشات و نیز سیره عملی در زندگی آنان این فرهنگ را به اوج کرامت و فضیلت رساندند. این جمله نخستین امام شیعیان علی(ع) است که فرمود: اتقوا فی عباده و بلاده فانکم مسوولون حتی عن البقاع و البهائم. از خدا بترسید در حق بندگانش و بلادش، زیرا شما مسوول هستید حتی در برابر زمین‌ها و ستوران.
۲) راهکارهای عملی
در بخش دوم یعنی بررسی شیوه‌ها و روش‌های عملی و اقدامات کاربردی، دو موضوع مهم به عنوان پایه اقدامات قابل توجه است؛ یکی آموزش و دیگری قانون. مهم‌ترین عناوین و سرفصل‌های آموزش عبارت است از بیان نقش طبیعت و منابع طبیعی برای حال و آینده سرفصل‌های آموزشی عبارت است از بیان تقدس و نقش طبیعت و منابع طبیعی برای حال و آینده و نهایتاً سعی در اصلاح، تعبیر، تفسیر، تلقی جامعه و مراکز تصمیم‌گیری نسبت به طبیعت به گونه‌ای که جملگی بر ارتباط صحیح با طبیعت و استفاده صحیح از آن همت گماشته، و تنها عده و یا سازمانی خاص را مسوول حفاظت از آن نپندارند. باید یکی از مهم‌ترین حقایق و واقعیت‌ها و بر اساس اصول و ارزش‌های مذکور در فرهنگ غنی اسلامی - ایرانی متمرکز نمود.
پس از آموزش، تمرکز بر تقنین به همراه پیش‌‌بینی ضمانت اجرایی آن نیز در حفاظت محیط‌زیست نقشی شایان توجه ایفا می‌کند منابع غنی حقوق اسلامی همراه با نهاد مقدس اجتهاد مستمر شیعی و فراخ نگری ناشی از درد آشنایی و تعهّد نسبت به حل مشکلات و حوادث واقعه می‌تواند چشم‌اندازی بسیار روشن را برای جامعه ما ترسیم کند.
آنچه نگارنده از آن سخن می‌گوید اسلام است و باید متذکر شوم که مقصودم از اسلام دینی است دارای نظام حقوقی وجهان‌بینی مبتنی بر آموزه‌های وحیانی، نه جهان اسلام. همانطور که مسیحیت هم غیر از جهان مسیحی است. نگارنده معتقد است که وظیفه اصلی متفکرین اسلامی است که با تبیین وتعلیم حقایق اسلام که از ضمانت اجرایی ایمانی بر خوردار است از انجام عملیاتی غیراسلامی وغیرانسانی از جمله تخریب منابع طبیعی وذخایر زیستی در فرض وقوع درگیری مسلحانه توسط مردم با ایمان باز دارند.
دکتر سیدمصطفی محقق‌داماد
عضو پیوسته فرهنگستان علوم
عضو پیوسته فرهنگستان علوم
منبع : روزنامه تهران امروز
![سلمونی [داستان]](/mag/i/4/67ozd.jpg)
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست