سیمای شیعه در نگاه امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام در سفارش‏های خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار به شیعیان نسبت به دام‏های شیطان، ویژگی‏های برجسته دوستان حقیقی خود را برمی‏شمارد كه عبارت است از:
●توجه آخرت
«لقد جلت الاخرهٔ فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انما كانت الدنیا عندهم بمنزلهٔ الشجاع الارقم والعدو الاعجم‏»؛ آخرت ‏در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازه‏ای كه چیزی را با آن‏عوض نمی‏كنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بی‏زبان‏ است.
بر هر مسلمانی كه ما را می‏شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكی در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدی در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.
پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوت علیهم السلام به چیزی‏ جز آخرت نمی‏اندیشند و تمام كردارها و رفتارهای خود را با نگاه ‏به آخرت می‏سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‏ای است ‏برای رسیدن به ‏هدفی بزرگ كه همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهل ‏بیت ‏علیهم السلام از مواهب دنیوی بهره می‏برند، اما هرگز زندگی ‏جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمی‏كنند.
●انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»؛ آنها با خدا انس گرفته‏اند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انس‏ گرفته‏اند، در هراسند.مومنان از نعمت‏های الهی بهره می‏برند اما به آنها وابسته ‏نمی‏شوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‏اند و شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش می‏یابند.شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‏كنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمی‏خواهند.
حضرت صادق علیه السلام پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئك‏ اولیائی حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بلیه‏»؛ آنها دوستان ‏حقیقی من هستند. به وسیله آنها فتنه شكست می‏خورد و گرفتاری‏ها برطرف می‏شود.
●حسابرسی خود
«حق علی كل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی كل یوم و لیلهٔ علی‏ نفسه فیكون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای ‏سیئه استغفر منها، لئلا یخزی یوم القیمه‏»؛ بر هر مسلمانی كه ما را می‏شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكی در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدی در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها می‏گذارند، ابرهای سفید(رحمت) برآنها سایه می‏افكند، چون روز درخشنده و تابناك می‏شوند، از زمین و آسمان روزی می‏خورند و آنچه ‏از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا می‏كند.
●سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء والبذل ‏للاخوان‏»؛ ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت ‏شناخته ‏می‏شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
●خواندن پنجاه ركعت نماز و رعایت وقت نماز
« و بان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون علی‏ الزوال‏»؛ شیعیان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز می‏خوانند و توجه به ‏وقت نماز ظهر(خواندن نماز اول وقت) دارند.
●دوری از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالكلب‏»؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه- فریاد - نمی‏كشند.
●دوری از طمع
«ولا یطمعون طمع الغراب‏»؛ شیعیان ما همانند كلاغ طماع و حریص ‏نیستند.
●دوری از دشمنان
«ولا یجاورون لنا عدوا ولا یساءلون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»؛ شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‏كنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمی‏خواهند.
●دقت در خوراك
«شیعتنا لا یاكلون الجری... ولا یشربون مسكرا»؛ شیعیان ما مارماهی نمی‏خورند... و شراب نمی‏نوشند.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبی‏های‏آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‏های آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایی ‏مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت ‏به دین و آموزه‏های ‏آن گریزان می‏سازد.
●برگزیده‏ای از سایر سفارش‏ها
▪آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه ولا ظلهم ‏الغمام ولا شرقوا نهارا ولا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سالوا الله الا اعطاهم‏.»
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها می‏گذارند، ابرهای سفید(رحمت) برآنها سایه می‏افكند، چون روز درخشنده و تابناك می‏شوند، از زمین و آسمان روزی می‏خورند و آنچه ‏از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا می‏كند.
●شیوه برخورد با گناهكاران
۱- گفتن خوبی‏ها و پرهیز از سخن ناروا.
«یابن جندب لاتقل فی‏المذنبین من اهل دعوتكم الا خیرا»؛ ای پسرجندب! به گناهكاران از همكیشان خود جز خوبی و نیكویی چیزی مگو.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبی‏های‏آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‏های آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایی ‏مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت ‏به دین و آموزه‏های ‏آن گریزان می‏سازد.
۲- در خواست توفیق برای گناهكاران
«واستكینوا الی الله فی توفیقهم‏»؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.
۳- در خواست توبه برای گناهكاران
توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداوند است:
«ان الله یحب التوابین‏»؛ خداوند كسانی كه بسیار توبه می‏كنند را دوست دارد. (۱)
توبه روشی است كه امام صادق علیه السلام برای پاكسازی گناهكار توصیه‏ كرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند كه گناهكاران از كردار ناشایست ‏خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند، زیرا خداوند بسیار توبه ‏پذیر و بخشنده است؛ «ان الله هوالتواب ‏الرحیم‏.» (۲)
ای پسر جندب! با كسی كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسی كه چیزی ‏به تو نداده، چیز بده؛ با كسی كه به تو بدی كرده، خوبی كن؛ به ‏كسی كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسی كه با تو دشمنی كرده، انصاف داشته باش و از كسی كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان‏ كه دوست داری از تو در گذرند. از گذشت‏ خداوند نسبت به خودت عبرت‏ بگیر. آیا نمی‏بینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان می‏تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‏شود؟
●راه بهشتی شدن
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام سه راه را فراروی جویندگان بهشت قرار داده است:
۱- پیروی از ائمه علیهم السلام .
۲- برائت از دشمنان.
۳- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهی.
«فكل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سكت‏ عما لایعلم او اشكل علیه فهو فی‏الجنه‏» ؛ هر كس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نكند و چیزی‏ كه می‏داند، بگوید و از آنچه كه نمی‏داند، یا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.
●ارزش سكوت
«علیك بالصمت، تعد حلیما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زین ‏لك عندالعلماء و سترلك عند الجهال» ؛ عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی؛ زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در نزد نادانان پوشش است.
●دوری جستن از عقاید منحرف
خطر بدعت‏ها، گرایش‏های منحرف و قرائت‏های ناصواب از دین، همیشه ‏متوجه جوامع شیعی بوده است.«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم ‏المذاهب‏»؛ ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو؛ مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
●نشانه‏های ناتوانی
«قد عجز من لم یعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسریسرا»؛ ناتوان است كسی كه برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی ‏شكری و برای هر سختی آسانی آماده نكند.
●كردارهای برتر
«یابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الی من اساءالیك، و سلم علی من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان یعفی عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الا تری ان شمسه‏ اشرقت علی الابرار والفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین والخاطئین.»
ای پسر جندب! با كسی كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسی كه چیزی ‏به تو نداده، چیز بده؛ با كسی كه به تو بدی كرده، خوبی كن؛ به ‏كسی كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسی كه با تو دشمنی كرده، انصاف داشته باش و از كسی كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان‏ كه دوست داری از تو در گذرند. از گذشت‏ خداوند نسبت به خودت عبرت‏ بگیر. آیا نمی‏بینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان می‏تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‏شود؟
●اساس اسلام
آخرین جمله از سفارش‏های امام صادق علیه السلام به ابن جندب درباره اهمیت ‏و ارزش محبت اهل‏بیت علیهم السلام است.« لكل شیی‏ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‏البیت‏»؛ هر چیزی را پایه‏ای است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.

پی‏نوشت ها:
۱- بقره، آیه ۲۲۲.
۲- توبه، آیه ۱۱۸.
منبع :
ماهنامه كوثر شماره ۴۰، نویسنده : علی محمدی.

منبع : تبیان