یک توهم ملی

صنایع كشتی‌سازی ایران یكی از پرمسئله‌ترین صنایع كشور طی سالهای اخیر بوده است. كشتی‌سازشدن ایران، تصمیم پیش از انقلاب بود و بعد از آن در مسیر پرابهام افتاد. پس از سالها واردآوردن شوك‌‌های مصنوعی، تزریق بودجه و خریدن زمان و لابی‌كردن‌ها، اینك در وضعیتی قرار دارد كه اگر نگوییم ایست كامل، اما ادامه راه آن با تردیدهای جدی همراه است. مدیریت‌ها با وزش نسیمی فرو می‌ریزند و تغییر می‌كنند و هرچند وقت یك بار دوباره بدیهیات از نو تجربه می‌شود. چه اصراری داریم كه كشتی‌ساز باشیم؟ این صنعت حتی از سوی دولت و برنامه‌ریزان نیز جدی گرفته نشده و عجالتاً به عنوان یك ویترین و یا پُز عالی بر پیشانی اقتصاد جا خوش ‌كرده است.
فَغان طرفداران این صنعت در حمایت همه‌جانبه از گوشه و كنار كشور برخاسته است بدون آنكه مشخص باشد چوب خط این حمایت تا به كجاست و تا همینجا نیز برای اقتصاد ملی چقدر گران آمده است. در این بیست‌ و اندی سال فضای بی‌اعتمادی بین تمامی ارگان‌هایی كه به‌نوعی درگیر این مسئله بوده‌اند، حاكم بوده است. بخشی از این بی‌اعتمادی به عملكرد ناصحیح مدیریت صنایع كشتی‌سازی برمی‌گردد. برای دولت به‌طور عام و مدیریت‌‌های زیرمجموعه به‌طور خاص هیچگاه این موضوع به‌طور عملی جا نیفتاد كه صنعت كشتی‌سازی برای كشور اهمیت دارد. بیش از ۹۰ درصد صنعت كشتی‌سازی از خارج از كشور تامین می‌شود و ما قادر نیستیم بسیاری از سیستم‌های پیشرفته مخابراتی آن را در داخل بسازیم. نیاز است تجهیزات كشتی‌سازی در سریع‌ترین زمان ممكن از گمرك ترخیص شوند كه تاكنون چنین نبوده است. موسسات مالی و اعتباری تصور اینكه چرا باید به این صنعت تسهیلات بپردازند، ندارند و مدیریت‌های كشتیرانی داخلی نیز در مقاطع مختلف برای سفارش به آنها همواره اكراه نشان داده‌اند. از آن سو، مدیران صنعت كشتی‌سازی از همان ابتدا سنگ‌های بزرگی را برداشتند كه علامت نزدن بود. با تعمقی بر دیدگاههای امروزی آنان، هنوز هم اعتقادی ندارند كه در این راستا لازم است پله به پله گام برداشت و معتقدند امروزه عصر انتقال فناوری است و همه نوع كشتی را می‌توان ساخت. مدیران چنانچه واقع‌بین نباشند و با توجه به محدودیت‌ها و نارسایی‌های مدیریتی بخواهند با لابی‌كردن‌ها و ارائه سیگنال‌های كمتر واقع‌بینانه، حرف خود را به‌كرسی بنشانند، همان وضعیتی خواهد بود كه سالهاست صنایع دریایی به آن دچارند و به فراخور قدرت این و آن، گاهی نسیمی می‌وزد، كشتی تكانی می‌خورد و سپس بازمی‌ایستد. بنابراین ایرادات اساسی ساختار مدیریت در صنعت كشتی‌سازی كشور در میان آرزوهای ملی میهنی گم مانده است و بهتر است آسیب‌شناسی آن را در اولویت نخست قرار داد. همكاران ماهنامه در این شماره با تمركز بر صنعت كشتی‌سازی كشور به طور خاص و صنایع دریایی به طور عام به آسیب‌شناسی این صنعت در كشور پرداخته‌اند.

همایون ذرقانی

منبع : مجله صنعت حمل و نقل