سوگ‌ها و عزاهای ملی ، مذهبی و خانوادگی ، استان چهارمحال وبختیاری

مراسم سوگواری در میان بختیاری‌ها اهمیت خاصی دارد و همراه با مراسم پرسوز و گدازی برگزار می‌شود كه محتملاً نشانه‌ انس و الفت و همبستگی عمیقی است كه میان آن‌ها وجود دارد. این اهمیت هم در عزاداری‌های مذهبی و هم در عزاداری‌های خصوصی به بارزترین شكل مشهود است. عزاداری برای ائمه اطهار به ویژه در ماه محرم مثل تمام نقاط ایران باشكوه برگزار می‌شود. شیوه اجرای مراسم تقریباً مثل سایر نقاط ایران است. دسته‌های زنجیرزنی، سینه‌زنی و حضور در مراسم مساجد و تكایا و گوش دادن به سخنان وعاظ از جمله جلوه‌های برگزاری اینگونه مراسم است.
برگزاری مراسم عزاداری خانوادگی نیز جالب توجه است. در ایل بختیاری وقتی كسی فوت كند، ایل یكپارچه غرق ماتم و غم می‌شود، انگار كه همه برادر مرده‌اند و یا در سوگ خواهر خود نشسته‌اند. سالی طول می‌كشد تا یاد عزیز از دست رفته به فراموشی سپرده شود. لحظه‌ای صاحب عزا را رها نمی‌كنند، «چوقا» از تن بیرون می‌كنند و لباس سیاه می‌پوشند. وقتی خبر مردن زن یا مرد بختیاری گوش به گوش در ایل پیچید، همه جمع می‌شوند و متوفی را بر تخته پاره‌ای می‌گیرند، مردها تخته را بر دوش می‌گذارند تا به نزدیكترین رودخانه محل برسند و با آب رود غسلس دهند. متوفی اگر زن بود در پناهگاهی كنار رود به وسیله زن شسته می‌شود. بعد از غسل، سید همراه ایل یا «سید پیرشاه» یا «سید امام‌زاده»های اطراف مسیر و مكان كوچ و استقرار را خبر می‌كنند تا بر مرده نماز میت بگذارند و سپس مرده را به خاك می‌سپارند. خاك كه گودی گور را پر كرد، مردها در فاصله دور می‌ایستند و و زن‌های ایل به دور گور حلقه می‌زنند، گریه سر می‌دهند و همراه با مرثیه كه «گاگریو» گفته می‌شود به شرح حال زندگی مرده می‌پردازند. در این هنگام توشمال‌ها آهنگ غم‌انگیزی به نام «چپی» می‌نوازند. بعد از این مراسم «خیرات» شروع می‌شود. صاحب عزا چادر سیاهی برپا می‌كند، مردم ایل تیره به تیره، طایفه به طایفه، برای دلداری صاحب عزا می‌آیند و «سرباره» می‌آورند. معمولاً هر ده خانوار یا پانزده خانوار به نسبت امكانات مالی خود،‌ گوسفندی، پولی یا مقداری قند و چای همراه خود می‌آورند كه به آن سرباره می‌گویند. سرباره مخارج عزاداری صاحب عزا را كاهش می‌دهد. این مراسم تا یك سال به طول می‌انجامد، چرا كه شاید تیره یا طایفه‌‌ای در مسافت‌های دور باشد و یا امكان حضور به موقع پیدا نكرده باشد. در سر سال خانواده صاحب عزا موظف است كه با خریدن لباس‌های رنگارنگ به چادرها سر بزند و لباس‌های سیاه را از تن آن‌هایی كه برای همدردی با آنها سیاه‌پوش بوده‌اند، در آورند و لباس رنگی هدیه شده را بپوشانند. معمولاً زن‌‌هایی كه پا به سن گذاشته‌اند و شوی از دست می‌دهند، دیگر لباس سیاه را از تن بیرون نمی‌آورند و تا آخر زندگی سیاه‌پوش می‌مانند. اما اگر زن جوان شوهر از دست داده باشد،‌ بعد از یك سال،‌ زن‌های مسن تیره و طایفه با لباس‌های رنگارنگ كه قبلاً آماده كرده‌اند به سراغ او رفته و با اصرار از او می‌خواهند كه لباس سیاه را از تن بیرون كند.
وقتی كلانتر یا یكی از سرشناسان ایل بمیرد، مراسم خاصی انجام می‌شود. بدین ترتیب كه زین و برگ اسب یا اسبانی را با پارچه سیاه می‌پوشانند و بر گردن اسب نیز پارچه‌های رنگین كه یك سر آن بر زین و سر دیگرش روی پیشانی اسب است به بند دهانه می‌بندند؛ سپس اسب را در حالی كه دهانه آن به دست یك نفر است در محوطه امام‌زاده می‌گردانند. این پارچه را «یال پوش» می‌‌‌گویند. چوقا و تفنگ متوفی را نیز روی اسب می‌بندند. به علت طول زمان عزاداری در بختیاری كه گاهی تا یك سال ادامه می‌یابد، صاحبان عزا مخارج سنگینی را نیز متحمل می‌شوند.