درباره جلال سخنور

▪ متولد ۱۳۲۲ نیشابور
▪ استاد دانشگاه، مترجم و نویسنده
▪ دوره ابتدایی و دبیرستان در نیشابور
‌▪ اخذ مدرك دیپلم در رشته ریاضی ۱۳۴۱ نیشابور
▪ اخذ مدرك كارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی ،۱۳۴۵ دانشگاه مشهد
▪ اخذ مدرك كارشناسی ارشد زبان و ادبیات انگلیسی ،۱۳۴۹ دانشكده لندن
▪ اخذ مدرك دكترای زبان و ادبیات انگلیسی ۱۳۵۴ فرانسه دانشگاه لیل Lille
▪ تدریس در دانشكده شهید بهشتی به عنوان استاد
▪ هیأت علمی و سرپرست دانشكده زبان های خارجی
▪ شركت در كنفرانس « translation in present day iran » سال ۲۰۰۰
▪ همكاری با مجله علمی و پژوهشی دانشكده شهید بهشتی
▪ آثار تألیفی و ترجمه:
- ساخت نمایش
- فرهنگ اصطلاحات ادبی انگلیسی - فارسی، فارسی - انگلیسی
- نظریه ادبی و نقد علمی
- نقد ادبی معاصر
- تئاتر و هنرهای نمایشی
ترجمه آثار مهم و معتبر ادبی و هنری سبب آشنایی دانشجویان و علاقه مندان با تازه ترین و شكل یافته ترین نظریه های علمی و تئوریك مطرح در این رشته ها می شود. تأثیرپذیری جامعه ادبی - هنری از این نظریه ها و تأثیر متقابل آن بر فرهنگ، ادبیات و هنر انكارناپذیر است. در این میان مترجم آگاه با انتخاب دقیق و بموقع آثار ارزنده و مفید نقش مهمی را در این اثرگذاری برعهده دارد، و آنگاه دامنه این تأثیرپذیری بیشتر است كه مترجمی در رشته های مختلف و جنبه های گوناگون هنری به ترجمه چنین آثاری بپردازد.
ترجمه آثاری در زمینه های مختلف هنری همچون تئاتر، نقد ادبی و فرهنگ اصطلاحات ادبی و... از عمده ترین فعالیت های جلال سخنور در زمینه ترجمه است. وی ضمن تدریس در دانشگاه و تربیت دانشجویان مختلف به تألیف و ترجمه كتاب هایی پرداخته است كه دامنه تأثیرگذاری آنها علاوه بر تدریس در دانشگاه، به علاقه مندان و دوستداران ادبیات و هنر هم كشیده شده است و نظر منتقدان و اهل هنر را نیز به خود جلب كرده است.
جلال سخنور به سال ۱۳۲۲ در شهر نیشابور دیده به جهان گشود. دوران ابتدایی و دبیرستان را در همان شهر گذراند و با كسب نمره عالی توانست در رشته ریاضی دیپلم بگیرد. در سال ۱۳۴۱ نیز وارد دانشكده فردوسی مشهد شد و در رشته زبان و ادبیات انگلیسی دانشجوی كوشا و فعال بود و توانست با موفقیت مدرك كارشناسی اش را دریافت كند.
بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی اش تصمیم گرفت به لندن برود و همان جا به تحصیلاتش ادامه دهد. جلال سخنور در سال ۱۳۴۹ توانست مدرك كارشناسی ارشدش را دریافت كند.
در سال ۱۳۵۴ از دانشگاه لیل (Lille) فرانسه مدرك دكترای زبان و ادبیات انگلیسی را اخذ كرد. سپس به ایران بازگشت و مدتی بعد در دانشكده شهید بهشتی به استخدام درآمد و عضو هیأت علمی آن دانشكده شد و مدتی نیز سرپرست دانشكده زبان های خارجی بود.
از كتاب های مهم جلال سخنور می توان به «نظریه ادبی و نقد علمی» اشاره كرد. این كتاب نوشته رامان سلدون است و استاد آن را با همكاری سیما زمانی ترجمه كرده است.
آن گونه كه می دانیم در ترجمه انتخاب كتاب معتبر و مفید یكی از مهمترین مراحل است و به همین سبب، سخنور در پیشگفتار ترجمه این كتاب می نویسد: «نام اصلی این كتاب نظریه علمی و مطالعه آثار ادبی است و در همان نگاه نخست، دو ویژگی برجسته و تقریباً نادر كتاب در شیوه طرح مطالب به چشم می خورد. ویژگی نخست این كه نظریه های نقد ادبی را كه مبحثی نسبتاً پیچیده است، به صورت علمی و كاربردی و در نتیجه ساده و روشن به خواننده می فهماند و دوم این كه آخرین رویكردهای نقد ادبی و شیوه های به اصطلاح روزآمد و مدرن امروزی را در مورد تحلیل آثار ادبی مطرح می كند.»
در این كتاب علاوه بر ذكر نظریه های نقد ادبی معاصر بر روی منتخبی از آثار مهم ادبی شرح و توضیحی آورده شده كه دست كم در ایران تازگی دارد و برای بسیاری از اهالی ادبیات سودمند است. شاید تنها مشكلی كه در راه ارتباط این كتاب با خواننده ایرانی پیش بیاید آشنا نبودن خوانندگان با آثار نویسندگان مورد بحث كتاب باشد كه جلال سخنور در این باره نیز راهكار مناسبی اندیشیده است: «برای رفع این نقیصه، كوشیده ایم، هر چند نه كامل، كاری اضافه بر ترجمه انجام دهیم و پیش از آغاز هر بخش، اثر مورد تحلیل آن بخش را، در افزوده هایی بر كتاب، تا حدودی تشریح كنیم و پاره ای از خصوصیات و اطلاعات مربوط به نویسنده آن را برای خواننده بازنماییم... به این ترتیب كتاب از این نظر هم برای پژوهندگان ایرانی به صورت اثری مناسب و آموزنده درآمده است.»
ترجمه «نظریه ادبی و نقد علمی» هم ترجمه ای تقریباً نزدیك به اصل است تا در مفاهیم دقیق آن به علت توضیحات جنبی و اضافی، احتمالاً خدشه ای وارد نشود. ضمن این كه با توجه به خصوصیات كتاب تلاش مترجمان بر این بوده كه اثری قابل فهم و فارسی به خواننده ارائه شود.
توضیح پایانی درباره كتاب ذكر شده این است كه خواندن عمیق و دقیق این كتاب با ترجمه منحصر به فردی كه دارد و جامعیتی كه در موضوع آن- اعم از پرداختن به نظریه ها و همچنین تحلیل آثار برجسته ادبی- وجود دارد برای هرپژوهشگر یا علاقه مند به نقد ادبی و ادبیات، مفید و آموزنده است و بی شك ترجمه آن كاری پر مشقت و سنگین بوده است. در پایان كتاب هم واژه نامه گسترده ای از اصطلاحات مورد استفاده در كتاب آورده شده كه می تواند راهگشای خوانندگان در فهم و درك بیشتر مفاهیم آن باشد.
دیگر كتاب مهم سخنور كه با همكاری سیما زمانی تألیف شده «فرهنگ اصطلاحات ادبی انگلیسی- فارسی، فارسی - انگلیسی» نام دارد. در پیشگفتار این كتاب می خوانیم: «اصطلاح عبارت است از مجموعه لغات ثابت كه در آن معنی گروهی با تعاریف یكایك اجزا متفاوت باشد. از آنجا كه در این گونه تعبیرات جنبه های استعاری غالب است، یافتن معانی و معادل های دقیق و صحیح آنها در فرهنگ های لغات ممكن نیست.
این كتاب به منظور آن فراهم شده است تا برای پژوهشگران، مترجمان، دانشجویان و همه كسانی كه با ادبیات خارجی و نقد ادبی سروكار دارند راهنمایی باشد و هر كس بتواند برای رفع مشكلی یا رد شبهه ای در زمینه فنون بلاغات، صناعات و نقد ادبی به آن مراجعه كند و آن را در هر مورد گره گشا بیابد. این اثر برای دانشجویان هم، در درس فنون وصناعات ادبی، نقد ادبی و ترجمه انفرادی سودمند خواهد بود.
در عین حال عبارات فعلی یا افعال مركب، اصطلاحات روزمره زبان و نیز مقولات مربوط به فرهنگ های موضوعی سایر علوم و دانش ها در این مجموعه راه ندارد.» نكته های اصلی و مهم علم عروض و اوزان شعری، اصطلاحات علم قافیه، اصطلاحات مهم علم بیان و صنایع بدیع، واژگان فنون بلاغت، اصطلاحات مربوط به مكتب های ادبی و هنری، واژگان انواع ادبی همچون شعر، داستان و نمایشنامه و... بخش های متنوع و مطالب مفید و ارزنده این كتاب هستند.
از آنجا كه نقد ادبی و نظریه های مربوط به آن در چند دهه اخیر تغییرات زیادی به خود گرفته است و كندی ترجمه آثار تئوریك نقد ادبی سبب شده است كه اصطلاحات مربوط به آنها در فرهنگ ها برای استفاده دانشجویان، علاقه مندان و پژوهشگران این حوزه در دسترس نباشد. جلال سخنور همت خود را در راه تهیه چنین فرهنگ كاملی با تازه ترین اصطلاحات رایج در نقد ادبی معاصر به كار برده است با این امید كه در ویرایش های تازه، این اثر مورد مرور و بررسی قرار گیرد و مطالب دیگری به آن افزوده شود و گستره فراگیری آن روند تكاملی را طی كند.
«ساخت نمایش» عنوان كتاب دیگری از جلال سخنور است. او معتقد است كه نمایشنامه نویسی نیازمند دقت و تیزبینی، قوه تصور و تخیل و حسن تعادل و تناسب است. نمایشنامه نویس باید از روانشناسی، جامعه شناسی و زیباشناسی مطلع باشد و اگر نمی داند با صبر و حوصله این مطلب را بیاموزد زیرا اطلاعات سطحی برای نمایشنامه نویسی كه از مشكل ترین فنون جهانی است، كافی نیست.
به همین دلیل هم در كتاب خود با در نظر گرفتن فصل های مختلف از جمله درآمدی بر اجرای نمایش، قراردادهای نمایشی ساختار نمایش، تاریخچه تئاتر، انواع نمایشنامه، مكتب های نمایشی، بازیگران نمایش و نمایش و جامعه كوشیده است كه جنبه های مختلف نمایش و عناصر مورد نیاز برای خلق یك نمایش موفق را به مخاطب بشناساند.
مباحث گسترده این كتاب با هدف سودمندی برای طیف وسیعی از دانشجویان، هنرمندان و هواخواهان هنر نمایش طرح ریزی شده است. در پایان كتاب هم كتابنامه مفصل و فهرست واژگان و اصطلاحات نمایش علاوه بر تعابیر مربوط به نمایش و ادبیات نمایشی حاوی تعداد قابل توجهی اصطلاحات فنی و حرفه ای تئاتر است و برای نخستین بار در ایران انتشار یافته است. بنابراین می تواند منبع و مرجع مهمی برای دانشجویان و دوستداران هنر نمایش و ادبیات نمایشی باشد. اهمیت پژوهش ها و مطالعات جلال سخنور را هم در همین تازگی اطلاعات ارائه شده در كتاب ها و مقاله هایش می توان به روشنی مشاهده كرد. او با ترجمه و تألیف كتاب ها و مقاله های مفید علمی برای آشنایی جوانان، پژوهشگران و علاقه مندان شاخه های مختلف ادبیات و هنر گامی استوار برای تقویت و حمایت هنر و ادبیات كشور خود برداشته است.
از ویژگی های مهم جلال سخنور كه در آثارش هم كاملاً مشهود است، حس انتقادپذیری و داشتن آمادگی برای دریافت هر پیشنهاد و انتقادی است. وی در تمام آثار خود با قرار دادن این احتمال كه در اثر مورد نظر اشتباهی وارد شده باشد، از خوانندگان صاحبنظر درخواست كرده تا نظرات خود را برای اصلاح اشتباه های احتمالی اعلام كنند. چنین دعوت علنی از صاحبنظران برای اصلاح اشتباه های احتمالی نزد محققان و مؤلفان كمتر اتفاق افتاده است و خود می تواند الگویی برای اندیشه جمعی و بهره بردن از نظرات افراد مختلف در بالا بردن سطح كیفیت ترجمه ها و تألیفات در زمینه های مختلف باشد.
جلال سخنور با گزینش آثار معتبر و مرجع ترجمه تاكنون گام های مفیدی جهت آشنایی دوستداران و دانشجویان ادبیات و هنر برداشته است.

محمد مفتاحی

منبع : روزنامه ایران