جایگاه ایران در جنگ سرد جدید

بدنبال به رسمیت شناختن اوستیا و آبکازیا از سوی روسیه، دولت گرجستان اعلام کرده است که روابط سیاسی خود را با مسکو قطع می‌کند و روس‌ها نیز بلافاصله عکس‌العمل متقابلی نشان داده و گفته‌اند که سفارت خود را در تفلیس خواهند بست. چنین شتابی در به بحران کشانیدن روابط دو کشور شگفت‌آور است زیرا قطع سیاسی روابط آخرین اقدامی است که دو کشور می‌توانند پیش از ورود به یک حالت فوق‌العاده انجام دهند. برای مثال دو کشور ایران و عراق که بمدت هشت سال در حال جنگ بودند و تهران با دفاع مقدس به تهاجم صدام حسین پاسخ می‌داد با یکدیگر روابط دیپلماتیک داشتند و سفارت‌‌خانه‌های دو کشور به ظاهر هم که شده تعطیل نگردید.‌
در این وضعی که برای حل یک مشکل تاریخی با اقدام شتاب‌زده رئیس جمهور گرجستان شروع و با حملات از پیش تدارک دیده شده روسیه مواجه شد بحران بین مسکو و تفلیس هر روز ابعاد خطرناک‌تری به خود می‌گیرد. این پرسش وجود دارد که با توجه به روابط درازمدت ایران با روسیه و گرجستان جایگاه ایران در این بحران چه می‌تواند باشد. تهران هم با مسکو روابط گرم و راهبردی دارد و هم با گرجستان علقه تاریخی دارد و رئیس جمهور پیشین این کشور یعنی آقای ادوارد شواردنازه در تاریخ کوتاه‌مدت انقلاب اسلامی جای پایی دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. تعیین موضع ایران اسلامی از آن جهت دارای حساسیت است که طرفهای دوگانه بحران پیش آمده ظاهراً بیشتر از آنکه مسکو و تفلیس باشد روسیه و ناتو و ایالات متحده است، به این معنا که روسیه عقیده دارد واشنگتن با نزدیک و نزدیک‌تر شدن به مرزهای روسیه منافع درازمدت و امنیت ملی آن کشور را بخطر می‌اندازد و بمنظور ایجاد بحران رئیس جمهور گرجستان را تحریک کرده است که به اوستیای جنوبی حمله کند و پس از این حادثه‌ نیز آمریکا ناتو را تشویق می‌کند که در دریای سیاه پایگاههای نظامی ایجاد نماید. نگرانی روسها در این خصوص به حدی است که نه تنها به سرعت نیروهای خود را وارد گرجستان کرده و به قرار اطلاع هنوز هم بخش‌هایی از این کشور را در تصرف دارند بلکه مسکو برای هشدار به غرب‌ در روزهای اخیر یک موشک با برد شش هزار کیلومتر را آزمایش کرده است تا آمادگی خود را از نظر نظامی به رخ حریف خود در اروپا و آمریکا بکشد.‌
غربی‌ها نیز به نوبه خود مسکو را متهم می‌کنند که اولاً برخلاف توافق‌های انجام شده به گرجستان حمله کرده و برخلاف مقررات بین‌المللی دو بخش از خاک گرجستان را از این کشور جدا و آنها را بعنوان دو کشور به رسمیت شناخته است و آمریکایی‌ها که از حربه دموکراسی و انتخابات آزاد سوء استفاده می‌کنند اعلام می‌کنند که روسیه علیه یک کشور آزاد که رئیس جمهور آن با انتخابات آزاد برسر کار آمده دست به اقدام نظامی زده است.‌
در کشور روسیه بین دو مجلس و دولت این کشور در برخورد با مشکل اوستیا و آبکازیا اتفاق‌نظر وجود دارد و آقای مدودف پس از آن دو بخش یاد شده را کشور خواند و آنها را به رسمیت شناخت که مجلسین روسیه از دولت خواستند دست به این کار بزند. از سوی دیگر رسانه‌های روسیه و بخصوص تلویزیون بین‌المللی مسکو توپخانه تبلیغاتی خود را با قوت تمام مشتعل نگه داشته و به مقابله تمام عیار با ماشین‌های تبلیغاتی غرب در این خصوص پرداخته است.
اتفاقاً در این خصوص به نظر می‌رسد که همانگی‌های بین کشورهای اروپا و آمریکا وجود داشته باشد، زیرا در حالیکه موضع انگلیس همانند آمریکا بسیار تند می‌باشد و وزیر خارجه انگلیس پس از یک سکوت معنادار در روزهای اول بحران لحن بسیار خنثی به خود گرفته پاریس و برلن نیز حساب شده‌تر حرف می‌زنند و تلاش در فروکش کردن بحران دارند. در کشور آمریکا به عکس اروپا نه تنها دولت جرج بوش بلکه دو نامزد جمهوریخواه و دموکرات دارند برای مسکو خط و نشان می‌کشند. برای مثال در اجتماع بزرگ حزب دموکرات آمریکا برای اعلام نامزدی اوباما معاون پیشنهادی رئیس جمهور آینده حزب دموکرات اعلام کرد که دولت جرج بوش با پرداختن به چین و هشدار به روسیه غفلت کرده است و دولت آینده دموکراتها روسیه را مسئول اقداماتی خواهند دانست که در گرجستان بوجود آورده است.
نیکلا سرکوزی، رئیس جمهور فرانسه که کشورش ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را به عهده دارد برای پس‌فردا از روسای کشورهای عضو دعوت کرده است که برای اتخاذ تصمیم واحد در مقابل روسیه گرد هم آیند. ابتدا از قول آقای سرکوزی نقل می‌شد که وی در نظر دارد در این اجلاس بر علیه روسیه اتخاذ مجازات کند لیکن یکی از مشاوران رئیس‌جمهور فرانسه این موضع را تکذیب کرد و این موضوع موجب شد که روسیه از شب گذشته لحن آرام‌تری نسبت به اروپا اتخاذ و از تلاش‌های آقای سرکوزی برای حل بحران تقدیر نموده و اعلام کند که روسیه هم‌چنان به عنوان منبع تامین کننده انرژی اروپا باقی خواهد ماند.
از ولادیمیر پوتین نخست‌وزیر روسیه نقل شد که گفته است اگر آمریکا بخواهد با روسیه بحران روابط ایجاد کند در آن صورت روسیه نیز به همکاری خود در حل مشکل پرونده هسته‌ای ایران همکاری نخواهد کرد. گفته جناب پوتین می‌تواند بسیار پرمعنا باشد زیرا روسیه که به رسمیت شناختن آبکازیا و اوستیا را با اقدام غرب در به رسمیت شناختن کوزو و مقایسه می‌کند معلوم نیست چگونه ناگهان همکاری خود در پرونده هسته‌ای ایران را به رخ غرب می‌کشد.
در هر حال تهران و مسکو از یک سو و تهران و تفلیس از دیگر سو با یکدیگر روابط خوب دارند. البته گرمی و سطح روابط تهران- مسکو که دارای ابعاد گوناگونند قابل مقایسه با روابط تهران - تفلیس نمی‌باشد لیکن به هزار و یک دلیل که ذکر همه آنها در این یادداشت کوتاه نمی‌گنجد عقل سلیم و ظرافت روابط بین‌المللی و ابعاد تاریخی مشکل نمایان شده و بعد جهانی که بحران تفلیس - مسکو پیدا کرده است ایجاب می‌کند که دستگاه دیپلماسی ما از هرگونه اقدام شتاب‌زده‌ای در طرفداری از یک طرف بر علیه طرف دیگر پرهیز نماید. دو بار اظهار نظری که آقای رئیس جمهور در تهران و دوشنبه کرده‌اند و بدون وارد شدن جانبدارانه بیشتر به برملا کردن دست‌های پنهان در بحران اخیر پرداخته‌اند موضع‌گیری متین و حساب شده‌ای به نظر می‌رسد.
ما در هرگونه اتخاذ موضع رسمی به له یا علیه طرف‌های درگیر به زمان و مطالعه بیشتر نیاز داریم و باید در جهت حفظ منافع ملی جمهوری اسلامی با دقت و هوشیاری حوادث پیش آمده را نظاره کنیم تا بموقع به اتخاذ رسمی موضع بپردازیم. در جنگ که ایجاد شده است یک بار دیگر حساسیت موضع‌گیری جمهوری اسلامی ایران رخ نموده و شاید فرصت دیگری برای حراست بیشتر از منافع ایران اسلامی پیش آمده باشد.

دکتر شهیدی‌مؤدب‌

منبع : روزنامه اطلاعات