پروتکل الحاقی و راه برون‌رفت از چالش هسته‌ای

منتقدین امروزی امضایپروتکل الحاقی در مقابل این پرسش قرار دارند که اگر مفاد پروتکل الحاقی به طور داوطلبانه، بدون تصویب مجلس و با استفاده از اختیارات دولتی به اجرا گذاشته شد، این فایده را هم داشت که مجال بازگشت را برای دولت و ملت محفوظ نگه داشت تا اگر طرف مقابل بر عهد و پیمان خود باقی نماند، ساده‌تر بتوان بر سر سنگ اول باز آمد. هر چند که هم‌اکنون پذیرش این پروتکل برای اعضای آژانس الزامی نیست.
در عین حال تا سال ۲۰۰۶ حدود نیمی از اعضای آژانس (۷۵ عضو از ۱۶۲ عضو) پروتکل الحاقی را پذیرفته‌اند. پیشینه هسته‌ای ایران، موجب شده تا اعضای شورای حکام بر اجرای مفاد پروتکل الحاقی در کشورمان تاکید کنند زیرا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به صراحت اعلا‌م داشته است که اولا‌ بدون موافقت بازرسان نمی‌تواند هیچگونه اطمینانی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای اعضا بدهد و ثانیا بدون موافقت با پروتکل الحاقی نمی‌تواند در مورد عدم وجود مواد هسته‌ای اظهار نشده تضمین اطمینان‌بخشی بدهد. لذا توصیه کرده است تا اعضایی که تاکنون پروتکل الحاقی را نپذیرفته‌اند آن را مورد تایید قرار دهند.
بررسی جامع محاسن و معایب پذیرش پروتکل الحاقی و تصمیم‌گیری نهایی برای این پذیرش به عهده مجلس شورای اسلا‌می است. اما بحث امروز هسته‌ای ایران بر موضوعات مشخصی که مهم‌ترین آن توقف غنی‌سازی اورانیوم است متمرکز شده است. در این زمینه با توجه به اینکه مسوولا‌ن نظام مکررا گفته‌اند که قصدی برای استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای نداشته و آن را غیرمشروع می‌دانند؛ غنی‌سازی اورانیوم عمدتا و در اولین فرصت برای استفاده در نیروگاه هسته‌ای پراشتهای بوشهر به کار خواهد رفت.
با توجه به اینکه اخیرا وزیر خارجه کشور اعلا‌م می‌کند که سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر آماده شده و پا را کمی فراتر از واقعیت گذاشته اظهار می‌کند که این سوخت توسط کارشناسان آژانس پلمب هم شده و آماده حمل به ایران است، دیگر ظاهرا توجیهی برای تعجیل در غنی‌سازی اورانیوم باقی نمی‌ماند، به خصوص در این برهه که دو قطعنامه شورای امنیت به اتفاق آرا درخواست توقف غنی‌سازی اورانیوم را کرده و البرادعی مدیرکل آژانس در اجلا‌س جاری شورای حکام با سایر اعضا همراه شده و توصیه می‌کند غنی‌سازی را برای مدتی متوقف کنید تا راه‌های مذاکرات دیپلماتیک هموار شود. پیشنهاد این یادداشت آن نیست که چندان خوش‌بین و خوش‌خیال باشیم که واقعیت‌های گذشته، تعلل‌ها، تاخیرها، بهانه‌جویی‌های ساخت سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر را به فراموشی سپرده و پیش از دریافت سوخت و راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای شادمانی داشته باشیم؛ بلکه با توجه به ذخایر اورانیوم کشور از موضوع غنی‌سازی به عنوان یک حاشیه امن برای تامین و دریافت سوخت باید استفاده کرد.
پرواضح است که دستیابی به توانمندی هسته‌ای جزو حقوق مسلم ما و غیرقابل انکار است اما سایر ملل دنیا هم حق دارند در کنار کشور هسته‌ای ایران احساس امنیت کنند.
آلودگی سانتریفوژ‌های ایران به اورانیوم غنی‌شده با پیامد تبلیغاتی وسیع آن، درست یا نادرست موجب ‌ترس سایر کشورها از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران شده است.
به هر روی کارشناسان هسته‌ای معتقدند که برای عبور از این بحران باید تسلط کشور بر ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری از ابزارهای غنی‌سازی اورانیوم را قدر شناخت. تولید آب سنگین را که بدون هرگونه کمک خارجی انجام‌شده باید ارج گذاشت. طراحی و ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین را نباید سبک گرفت و آن را به قیمت نطق‌های آتشین به خطر انداخت، زیرا ملت ایران این دستاوردها را آسان نیافته‌اند که بی‌واهمه به مخاطره بیندازند. برگزاری تظاهرات عمومی برای دفاع از حق مسلم هسته‌ای، یکی دانستن این حق مسلم در انجام غنی‌سازی اورانیوم در واقع همان یک‌طرفه کردن جاده هسته‌ای است.
رئیس‌جمهور آمریکا در مقابله با موضوع هسته‌ای ایران بارها تکرار کرده است که همه گزینه‌ها از جمله گزینه جنگ علیه ایران را روی میز مذاکرات خود دارد.محدودیت سوخت هسته‌ای، کشورمان را در آینده در موضعی به مراتب مشکل‌تر از خریداران نفت امروز خواهد نشاند، زیرا برای خرید سوخت هسته‌ای علا‌وه بر پرداخت قیمت آن، ناگزیر از رعایت سازوکار‌ها و مقررات حاکم بر فروش و نقل و انتقال این مواد از طریق تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهیم بود. این محدودیت‌ها برای همه کسانی که به آینده فرزندان این مرز و بوم می‌اندیشند هراس‌آور است. این هراس، هراسی مقدس و ستودنی است، لذا توصیه به حزم و احتیاط را به‌ ترسویی تعبیر کردن از سوی صدرنشینان نوعی ناسپاسی است. اگر اکنون بر سفره آماده می‌نشینیم، نه‌تنها باید کار آشپز و خدمه و اکراه کنار مطبخ را ارج بنهیم بلکه باید بدانیم که ابر و باد و مه و خورشید و فلک همه در کار تامین این روزی بوده‌اند تا مبادا به غفلت آن را به حراج بگذاریم. ‌

محمدصادق ربانی

منبع : روزنامه اعتماد ملی