بنزین، رکن حمل‌ونقل و گردشگری

● مقدمه
یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های صنعت جهانگردی حمل ونقل بوده به نحوی که جهانگردی را به عنوان پرنده‌ای می‌شناسند که حمل ونقل بال‌های آن بوده و ضعف و یا نبود آن به منزله عدم توانایی پرواز آن پرنده می‌باشد.
آن‌طور که از اطلاعات گذشته برمی‌آید، حمل و نقل و گردشگری از دیرباز تأثیر متقابل ویژه‌ای بریکدیگر داشته‌اند به نحوی که عدم توسعه هر یک باعث عدم پیشرفت دیگری گردیده است و تأثیر حمل ونقل بر پیشرفت وتوسعه گردشگری بسیار بیشتر و مشخص‌تر می‌نماید.
حمل‌ونقل که خود به عنوان صنعتی پویا و فعال در اکثر فعالیت‌های یک جامعه خصوصاً فعالیت‌های اقتصادی موثر می‌باشد، دارای ارکان اساسی زیر است:
- راه
- وسیله نقلیه
- نیروی محرکه وانرژی
- تأسیسات ومستحدثات
ضعف در هر یک از این ارکان و یا نبود آنها، باعث ضعف در سیستم حمل ونقل و یا عدم فعالیت آن می‌گردد. نیروی محرکه و انرژی مورد نیاز جهت فعالسازی آن (سوخت) زیربنای اساسی فعالیت‌های حمل ونقل می‌باشد به نحوی که حتی باوجود توسعه همه جانبه ارکان دیگر حمل ونقل یعنی (راه، وسیله نقلیه و تأسیسات) در صورت عدم وجود سوخت ویا کمبود آن، نه تنها فعالیت‌های حمل ونقلی مسکوت می‌ماند بلکه تأثیرات منفی زیادی نیز با گذشت زمان بر ارکان دیگر حمل ونقل خواهد گذاشت.
وقتی سیستم حمل‌ونقل یکی از ارکان اساسی خود را از دست دهد ویا درآن ضعف وکمبودی وجود داشته باشد، شالوده فعالیت حمل‌ونقل از هم می‌پاشد و مسلماً باعث تأثیر بسیار شدید منفی بر صنعت جهانگردی می‌گردد.
● سهمیه‌بندی بنزین
هزینه بالای تأمین سوخت موردنیاز سیستم حمل ونقل کشور سال‌هاست که وجود داشته و بر هیچ فردی نیز پوشیده نیست و بررسی موضوع وبرنامه ریزی مناسب جهت ارائه راهکاری به منظور کاهش این هزینه‌ها ویا کاهش مصرف سوخت از مهمترین مسائل سطح کلان اقتصاد و سیاست جامعه ما محسوب می‌گردد که بایستی مدیران، کارشناسان وبرنامه ریزان جامعه در قالب یک پروسه تحقیقاتی ومطالعاتی تخصصی و در نظر گرفتن کلیه جوانب و تأثیرات همزمان وآینده آن، اقدام به ارائه راهکارهای بهینه جهت کاهش مصرف سوخت و یا مهم‌تر از آن کاهش هزینه‌های مربوطه نمایند.
به زبان ساده راهکار بهینه، راهکاری است که به مصداق ضرب‌المثل قدیمی «خواست ابرویش را درست کند، چشمش را نیز کور کرد» باعث تأ ثیرات منفی بر موضوع مربوطه ویا موارد جنبی دیگر آن نگردد.
شاید راحت‌ترین راه ویا کوتاهترین راه جهت کاهش مصرف سوخت، سهمیه‌بندی باشد، که مطمئناً انتخاب این راه بیانگر این مطلب است که برنامه ریزان مربوطه بدون بررسیهای کارشناسانه همه جانبه و جامع نگر این راه را پیشنهاد نموده اند، چرا که همه کارشناسان در تمام رشته‌ها اذعان دارند که ارائه راهکارهای حل مسائل مختلف اقتصادی واجتماعی و... بدون پژوهشهای بنیادی همه جانبه و بدون بررسیهای کارشناسانه جامع نگر(که درآن نه تنها موضوع اصلی وهدف، مد نظر باشد بلکه تمامی موارد مرتبط با موضوع ویا متأثر از موضوع را نیز مطالعه وبررسی نماید) نه تنها مثمر ثمر نخواهد بود بلکه گاهی آثار سوء غیرقابل‌جبرانی برجامعه خواهد گذاشت.
تأثیرات منفی سهمیه‌بندی بنزین به فعالیت‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و... موارد زیادی را شامل می‌شود که در این مقوله نمی گنجد، ولی یکی از مهم‌ترین تأثیرات آن برسیستم حمل ونقل و به تبع آن، گردشگری، مد نظر می‌باشد که ارائه می‌گردد.
● گردشگری خانوادگی با وسیله نقلیه شخصی
سفرهای خانوادگی با وسیله شخصی، یکی از انواع گردشگری داخلی می‌باشد که بنا به دلایل زیر از زمان‌های دور درایران رواج داشته است:
- عدم توسعه سیستم حمل ونقل عمومی کشور (اعم از حمل ونقل بین راهی و درون شهری (مبدأ ومقصد))
- هزینه بالای حمل ونقل عمومی کشور (خصوصاً درون شهری ) به دلیل کمبود درآمدهای درصد زیادی از اقشار جامعه
- احساس آرامش وراحتی سفرهای خانوادگی با وسایل شخصی
- انعطاف پذیری سفر با وسیله شخصی در زمینه انتخاب مسیر مسافرت و توقفهای تفریحی در طی سفر
- عدم نیاز به برنامه ریزی زمانی و آزادی در انتخاب زمان مسافرت
- مشکلات مربوط به تهیه بلیطهای وسایل نقلیه عمومی جهت مسافرت
- شرایط فرهنگی خانواده‌های ایرانی واسلامی در خصوص حفظ حریم خانواده وامنیت اجتماعی با توجه به مستقل بودن در چارچوب وسیله نقلیه شخصی نسبت به وسایل نقلیه عمومی
- و...
با توجه به دلایل فوق، میل به سفرهای خانوادگی با وسیله نقلیه شخصی در گوشت وخون مردم ایران در آمیخته و جزء لاینفک زندگی آنان گردیده است،حال سهمیه‌بندی بنزین (آنهم به میزان ۱۰۰ لیتر درماه ) که علی رغم مدیریت در مصرف، حتی کفاف ترددهای درون شهری (بالاخص در شهرهای بزرگی چون تهران و...) را نمی دهد، چگونه می‌تواند امکانات سفرهای برون شهری را فراهم نماید؟
«یک اتومبیل کم مصرف امروزی در شرایط ایده‌آل بطور متوسط برای یک سفر با مسیر تقریبی ۴۰۰ کیلومتری (به مدت ۴ تا ۶ روز)، با در نظر گرفتن توقفهای بین راهی، بازدید از جاذبه‌های بین راهی و ترددهای بین شهری در مقصد سفر، نیاز به ۱۲۰ تا۱۵۰ لیتر بنزین، خواهد داشت واین به منزله مصرف سهمیه یک ماه ونیم بنزین یک وسیله نقلیه شخصی است».
در این صورت اکثر اقشار جامعه خصوصاً اقشار کم‌درآمد! از سفر، صرف نظر می‌نمایند که تبعات اقتصادی، اجتماعی و روحی وروانی زیر را دربر خواهد داشت:
- کاهش درآمدهای شاغلین بخش‌های مختلف گردشگری اعم از هتل‌ها ومراکز اقامتی، رستوران‌ها ومراکز پذیرایی، مراکز تفریحی وتوریستی و.....
- افزایش فشار‌های روانی شاغلین بخشهای مختلف گردشگری بدلیل کاهش درآمد که منجر به ناهنجاریهای اجتماعی می‌گردد
- افزایش فشارهای روانی اقشاری که توانایی سفر را از دست می‌دهند
- افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی (اعتیاد، سرقت و....) بدلیل افزایش فشارهای روانی
- افزایش بیماری‌های روحی – روانی (افسردگی و.....) در اثر کاهش سفر وفشارهای زندگی
- کاهش بازدهی شغلی خصوصاً در کارمندان دولت (با توجه به نقش سفر وگردشگری در افزایش بازدهی کارکنان مطابق مطالعات بین المللی)
- افزایش فاصله طبقاتی
- و...
● نتیجه گیری
با توجه به موارد فوق و بسیاری موارد دیگر در این خصوص می‌توان نتیجه گرفت که:
سهمیه‌بندی بنزین با شرایط فعلی، نه تنها باعث کاهش فعالیت‌های مختلف گردشگری می‌گردد بلکه تأثیر منفی مستقیم بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی جامعه داشته و دستاوردهای منفی بیشماری خواهد داشت که گذشت زمان بیانگر آن خواهد بود.
لذا بررسی مجدد و سریع کارشناسانه با دیدگاه جامع‌نگر و تصمیم‌گیری مناسب در جهت تصحیح طرح سهمیه‌بندی بنزین ویا ارائه راهکاری جهت جلوگیری از دستاوردهای منفی آن، بسیار ضروری می‌نماید وبایستی یاد آور شد سرپوش نهادن براین واقعیتهای تلخ و تأثیرات منفی سهمیه‌بندی بنزین، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر اقشار مختلف جامعه وارد خواهد نمود.

محمد علی شادی