تقویت شبکه حمل و نقل دریائی، زمینی و هوائی چهاربهار؛ محور توسعه شرق کشور

کشور امارات‌عربی متحده در سال‌های اخیر فرصت‌های اقتصادی بسیاری را با استفاده از ضعف برنامه‌ریزی همسایه‌های خود به‌دست آورده است.
اصولاً منطقی به‌نظر می‌رسد که دبی، ایران را بزرگ‌ترین طرف اقتصادی و واردکنندهٔ کالاهای خود قلمداد کند، چرا که ایران با بیشترین جمعیت در منطقه بزرگ‌ترین بازار مصرف محسوب می‌شود.
ناهماهنگی در قوانین و سیاست‌گذاری، عدم استفاده از فرصت‌های پیش‌رو و فقدان درک صحیح از شرایط رقابتی حاکم بر مناسبت‌های بین‌المللی، این امکان را برای امارات عربی متحده فراهم نموده است که از یک سو فرصت‌های سرمایه‌گذاری و گردشگری را به‌سوی خود هدایت کنند و از سوی دیگر سکوی صادرات و صادرات مجدد کالا به‌طور قانونی و قاچاق به کشور ایران باشد. ادامه این رویه، تهدیداتی را برای کشور دربردارد که عبارتند از:
▪ انتقال منابع مالی و انسانی به آن کشو ر
▪ قاچاق کالا و ارز
▪ پیامدهای فرهنگی و اجتماعی نامطلوب در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی
اما مهم‌ترین دلایل این وضعیت عبارتند از:
▪ در شرایطی که مناطق آزاد سه‌گانه کشورمان به‌ویژه منطقه آزاد چابهار با برخورداری از موقعیت و مزیت‌های نسبی جغرافیائی، این امکان را داشتند تا با ایجاد و تکمیل زیرمساحت‌ها به مراکز تجارت منطقه‌ای تبدیل شوند، این فرصت به سادگی در اختیار کشوری با کمتر از نیم قرن مسابقه قرار گرفت که با جذب سرمایه ایرانیان و استفاده از توان آنها بیش‌تازی می‌کند. ضمن آنکه بندر گوادر پاکستان نیز با تسریح در تجهیز سرمایه‌گذاری‌های در دست اجراء به این زنجیره افزوده شده است.
▪ تفرق در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی کشور خصوصاً تجارت خارجی
از آنجائی‌که خنثی‌سازی تهدیدهای اقتصادی صرفاً از طریق اقداماتی از همان جنس امکان‌پذیر است، تنها گزینه قابل انتخاب، ایجاد مزیت‌های رقابتی در مقابل تهدیدهای یادشده است که البته اقدامی نامحسوس قلمداد می‌شود.
اگر مشکلات موجود بر سر راه سرمایه‌گذاری با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مناسب و فراهم شدن حداقل شرایط مناسب رفع شوند، با عنایت به اینکه سرمایه ایرانیان در سال‌های گذشته ۴۵ درصد از نرخ سرمایه ثابت در دبی را تشکیل داده است، فراهم کردن زمینه‌های لازم برای بازگشت این سرمایه هنگفت به کشور می‌تواند کمک مؤثری به روند رشد و توسعه اقتصادی کشور نماید.
● راهکارهای تقویت
منطقه آزاد چابهار با توجه به موقعیت جغرافیائی استراتژیک و جایگاه ویژه آن از بعد ملی ”توسعه محور شرق کشور“ و فراملی ”ارتباطات کشورهای آسیای‌میانه و جنوب‌شرقی آسیا“ حائزاهمیت است و در ایجاد کمربند امنیتی، توسعه اقتصادی و اجتمای در یکی از محروم‌ترین مناطق جغرافیائی کشور، در راستای تحقق سیاست‌های کلان اقتصادی نقش مؤثری ایفاء می‌کند این منطقه دارای این قابلیت هدایت و عملیاتی کردن تمهیدات مقابله‌ای ذیل است:
▪ جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی
▪ رونق گردشگری و تبلیغ غیرمستقیم مزایا از طریق صنعت توریسم
▪ ترانزیت کالا از محور ترانزیتی چابهار
▪ افزایش صادرات کالا به سایر کشورها
در این میان وظایفی نیز بر عهده منطقه آزاد چابهار است که چنانچه مناطق آزاد در راستای اهداف پیش‌بینی شده نظیر ایجاد بازارهای بورس، تولید به‌منظور صادرات، ایجاد مراکز توسعه تجارت، توسعه گردشگری، توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل هوائی، زمینی و دریائی و ارتباط با آژانس‌های بین‌المللی حمل‌ونقل و ... گام بردارند، توانائی خنثی نمودن بخشی از تهدیدهای مذکور را خواهند داشت که تحقق این امر مستلزم اقدامات ذیل است:
▪ افزایش ظرفیت‌های قانونی منطقه آزاد چابهار
▪ رفع پیچیدگی و چندگانگی و شفاف‌سازی قوانین و مقررات مرتبط با جذب سرمایه‌گذاری
▪ اصلاح و تکمیل قوانین مناطق آزاد و نفوذ بیشتر در دستگاه‌های مرتبط با هماهنگی لازم
▪ تکمیل و تجهیز امکانات تخلیه و بارگیری و زیرساخت‌های درون و پس‌کرانه‌ای حمل‌ونقل از جمله:
▪ صدور مجوز احداث فرودگاه بین‌المللی منطقه آزاد چابهار
▪ توسعه شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی
▪ ایجاد پایانه‌های صادراتی با تجهیزات لازم
ایجاد مراکز، انبارها، سردخانه‌های مجهز و بزرگ به‌منظور دپوی کالا برای صادرات و صادرات مجدد
▪ ایجاد بارانداز، تأسیسات بندری و تجهیزات به‌منظور افزایش امکانات تخلیه و بارگیری
▪ احداث خط ریلی فهرج - منطقه آزاد چابهار
فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی و تسریع در موارد ذیل (در این خصوص با رئیس کل محترم بانک مرکزی مکاتبه شده است)؛
▪ تأسیس نمایندگی شعب بانک‌های بین‌المللی داخلی در منطقه آزاد چابهار
▪ ارتقاء سطح عملیات ارزی و ریالی بانک‌های داخلی در منطقه آزاد چابهار
▪ کاهش نرخ تسهیلات و کارمزد عملیات بانکی در منطقه آزاد چابهار به زیر سطح نرخ و کارمزدهای سرزمین اصلی
▪ شروع برخی از طرح‌های جدید و پایلوت بانک‌های داخلی در منطقه آزاد چابهار
▪ ارج نهادن به اعتبار خاک میهن اسلامی در منطقه آزاد چابهار که دارای سند مالکیت بوده و ضروری است که بابت وثیقه تسهیلات داخلی و خارجی مورد احترام سیستم بانکی و اقتصادی کشور قرار گیرد.
جذابیت بخش آموزش عالی و اخذ مدارج علمی به‌خصوص از سوی دانشگاه‌های ممتاز دنیا برای جوانان که متأسفانه زمینه فرار مغزها را فراهم نموده است از سوئی و ظرفیت پائین دانشجو در دانشگاه‌های مختلف داخلی از سوی دیگر، سازمان منطقه آزاد چابهار را مصمم کرد تا با احداث دانشگاه بین‌المللی مطابق با استانداردهای روز جهان، امکان جذب صاحبان اندیشه را فراهم آورد. اصلی‌ترین اهداف قابل ذکر در این زمینه عبارتند از:
▪ ایجاد زمینه مناسب برای حضور در عرصه رقابت علمی در محدوده کشورهای همسایه و جذب داوطلبان به تحصیل در حوزه آموزش بین‌المللی
▪ ایجاد زمینه مناسب برای آغاز تحول فرهنگی و علمی در منطقه که با توجه به ویژگی‌های منطقه‌ای که با توجه به ویژگی‌های منطقه‌ای و خاص آن بسیر مورد نیاز است.
▪ ایجاد زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص در منطقه (با ظرفیت ۳۰ هزار دانشجو در سال) با دورنمای توجه به محورهای استراتژیک موردنظر سازمان منطقه آزاد چابهار
علاوه بر موارد مذکور که نشان‌دهنده موضوعات مرتبط با بخش سخت‌افزاری است، توجه به موضوعات نرم‌افزاری ذیل نیز حائزاهمیت است:
▪ توسعه و تعمیم خدمات بانکی به‌ویژه خدمات مخابراتی و جاری الکترونیکی
▪ ایجاد بستر مناسب جهت فعالیت بانک‌های معتبر خارجی و شعب بین‌المللی بانک‌های داخلی از طریق ارائه تسهیلات رقابتی در مقایسه با شرایط مشابه در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
▪ انتقال عملیات بانکی عمده و مبادلات ارزی دستگاه‌های دولتی و نهادهای اجرائی حکومتی از مراکز واسطه منطقه به مؤسسات مالی و بانک‌های مستقر در مناطق آزاد کشور
▪ گردش فعالیت‌های اقتصادی دولت و شرکت‌های دولتی از منطقه آزاد چابهار
▪ پی‌گیری در خصوص قانون سرمایه‌گذاری خارجی و تضمین سرمایه
▪ پی‌گیری و تشویق در جهت حضور بانک‌ها و شرکت‌ها بیمه خارجی
▪ ارتقاء سرویس بانک‌هایاخلی در مناطق، حداقل در حد بانکداری برون‌مرزی (OFFSHORE BANKING) و فعالیت‌ بانک‌ها در مناطق به‌گونه‌ای که این بانک‌ها شعبه‌ای از بانک‌های استان تلقی نشوند و نیز بهره‌مندی از تجربه و تخصص مسئولان و کارمندان آشنا با خدمات جدید و نوین بانکی
▪ ایجاد تسهیلات بانکی برای تجار و صنعتگران مناطق با حداقل بوروکراسی و وام‌های کم‌بهره
▪ هماهنگی کامل و حل و فصل مشکلات مناطق آزاد با گمرک جمهوری اسلامی ایران، وزارت بازرگانی، وزارت صنایع و معادن ایران، وزارت کار و امور اجتماعی، بانک مرکزی، اداره استاندارد، نیروی انتظامی، سازمان بنادر و کشتیرانی، استانداری‌ها و دیگر مراکز ذی‌ربط.
▪ کاهش عوارض کالاهای تجاری به‌منظور مبارزه با قاچاق و در جهت رونق بازار (این کالاها از طریق مناطق به سرزمین اصلی منتقل می‌شوند).
▪ هماهنگی با وزارت خارجه و نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، جهت معرفی مناطق و جذب سرمایه‌گذاری
● راهکارهای سلبی
▪ تأکید بر واردات کالا از مبادی اصلی و ایجاد تعرفه ترجیحی نسبت به واردات از طریق دبی
▪ ایجاد محدودیت و موانع قانونی جهت واردات کالای همراه مسافر از مبداء امارات عربی متحده
▪ مطالبه گواهی مبداء اصلی تولید برای کالاهای وارداتی در مرحله گشایش اعتبار و برقراری تخفیفات به مبادی اصلی
▪ برقراری تعرفه‌های ترجیحی برای مناطق آزاد کشور
● مکانیسم اجرائی پیشنهادی
▪ محدود کردن فعالیت‌های اقتصادی سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی در کشور امارات عربی متحده و انتقال آن به مناطق آزاد کشور
▪ افزایش سقف معافیت کالای همراه مسافر از ۸۰ دلار به حداقل ۳۰۰ دلار برای هر نفر، از مناطق آزاد کشور
کاهش عوارض کالاهای تجاری که از طریق مناطق به سرزمین اصلی انتقال می‌یابند، به‌منظور مبارزه با قاچاق و در جهت رونق بازار
▪ اقدام در جهت انتقال دفاتر و انبارهای شرکت‌های بزرگی که در دبی نمایندگی دارند به مناطق آزاد کشور
▪ ارائه تسهیلات و مزیت‌های خاص به ایرانیان مقیم خارج از کشور جهت ترغیب به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد کشور
▪ ارائه تسهیلات حمایتی، اعتباری و عمومی و تشویق صادرکنندگان کالا از مبداء مناطق آزاد
▪ لغو حق پرچم و کاهش سایر عوارض بندری برای کشتی‌های ورودی به آب‌های مناطق آزاد.
● مکانیسم نظارتی پیشنهادی
اعمال کنترل و ایجاد محدودیت بر مراحل صدور اعتبار اسنادی بانک‌های داخلی به نفع بانک‌های کشور امارات عربی متحده
● راهکارهای تأمین مالی و بودجه‌ای اجراء طرح
▪ اختصاص ردیف بودجه‌ای به سازمان منطق آزاد چابهار به‌منظور تأمین اعتبارات، تسهیلات و منابع مالی موردنیاز جهت ایجاد زیربناها و زیرساخت‌های منطقه، براساس منابع موردنیاز برنامه توسعه ۵ ساله توسعه که به مبلغ ۳۲ میلیارد و ۸۴۶ میلیون ریال برآورد شده است.
▪ افزایش سقف مصوبه شماره ۶۴۶۴۸/ت ۲۹۲۹۱ هـــــ مورخ ۱۶/۱۲/۸۲ هیئت محترم وزیران از میزان ۵/۱ میلیارد دلار به ۵ میلیارد دلار به‌منظور فراهم شدن زمینه درآمدزائی در مناطق آزاد (لازم به ذکر است براساس گروه کالائی که سازمان منطقه آزاد چابهار در مطالعات فنی، اقتصادی، مالی و حقوقی مصوبه مذکور انجام داده است. با توجه به ظرفیت‌ اسمی بندر چابهار می‌توان تا سقف ۱۲ میلیارد دلار با تجهیز امکانات تخلیه و بارگیری از طریق این بندر عملیاتی کرد).
▪ تسریع در ایجاد گمرک اختصاصی منطقه آزاد چابهار برای کالاهای تخصصی که این طرح توسط وزیر بازرگانی جهت منطقه آزاد چابهار ارائه شده است.
▪ تسریع در اجرائی شدن طرح تصویبنامه وزیر بازرگانی به هیئت‌وزیران که کلیه وزارتخانه، سازمان‌ها و شرکت‌های دولت را موظف می‌کند تا ۲۰ درصد از اقلام وارداتی با سود بازرگانی بیش از ۱۵ درصد را از طریق منطقه آزاد چابهار وارد کنند.
در حال حاضر موفقیت منطقه آزاد چابهار در تحقق اهداف تعیین شده در گرو اتخاذ تدابیر مناسب و تخصیص اعتبارات لازم جهت تکمیل و توسعه زیرساخت‌ها و تأسیسات پس‌کرانه‌ای و همچنین ایفاء وظایف و مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرائس است. امیدواریم با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود و اجرائی شدن اقدامات مذکور، شاهد رشد و شکوفائی منطقه آزاد چابهار و به تبع آن توسعه استان سیستان و بلوچستان و به‌ویژه شرق کشور باشیم.

معاونت برنامه‌ریزی توسعه
سازمان منطقه آزاد چابهار

منبع : ماهنامه پیام دریا