دستورالعمل­های عمومی در رویه پرورش ماهیان آبهای شیرین

دستورالعمل­های عمومی در رویه پرورش ماهیان آبهای شیرین: در این خصوص پرورش دهندگان ماهی می­توانند از محیطهای آبی و تسهیلاتی استفاده كنند كه برای پرورش كپور و دیگر گونه­های ماهی آبهای شیرین مناسب­ترند ، تا برای ماهیان قزل­آلا، و فنون این كار در حال حاضر كاملا مرسوم و رایج است.
ایجاد استخرهای ماهی در اصل رویه­ای از آب­زدایی و كنترل منظم مناطق باتلاقی با استفاده از سدهای ساده كه به تدریج استخرهایی مناسب تولید ماهی در كنار آن ایجادشد، ریشه گرفته است. از لحاظ فنی كلیه گونه­های ماهی آب شیرین را میتوان پرورش داد و این بسته به انتخاب بازار است. در ذیل برخی از مسایلی كه در رویه­های پرورش و تكثیر ماهیان آب شیرین باید بدانها توجه داشت مد نظر قرار می­گیرد:
▪ ضد عفونی استخر :
استخرها كه در اندازه­های متفاوتی هستند ( از ۱۰۰ متر مربع برای تخم­ریزی گرفته تا بیش از ۱۰ هكتار برای پرورش ماهیان استخرهای نمونه یا در زمین حفر میشوند و یا بوسیله پشته­های خاكی ساخته میشوند كه در هر حال باید قابل زهكشی باشند و این كار معمولاً بوسیله سیستم ( مانك ) صورت می­گیرد . بهترین و ارزانترین روش ضد عفونی استخرها خنگ گذاشتن و به آیش در آوردن آن است .
▪ تخم­ریزی:
بطور معمول ماهیان آب شیرین در دمای حدود ۲۲ درجه سانتیگراد تخم ریزی میكند و استخرهای تخم­ریزی در آغاز ماه مه ، هنگامی كه حرارت آب به سرعت زیاد میشود ، آماده می­گردند . در استخرها بذر علف افشانده میشود یا گیاهان دیگر امكان رویش می­یابند ، بطوری كه رستنی­های مناسب موجود باشد ، تا تخمها به آنها بچسبند. استخرها در اكثر اوقات سال ، خـالی هستند امـا درست قـبل از تخم­ریزی از آب پر می­شوند و فرصت گرم شدن می­یابند. آنها تنها وقتی مورد استفاده قرار می­گیرند كه درجه حرارت آبشان بالای ۱۸ درجه سانتیگراد باقی بماند . ماهی­های تولید مثل كننده آب شیرین در دسته­هایی شامل ۲ نر و یك ماده انتخاب میشوند. نرها به سادگی شناسایی میشوند.
به این ترتیب كه وقتی كه حفره شكمی آنها به آرامی فشار داده شود، اسپرم از منفذ آن خارج میشود. ماده­­ها در این زمان به واسطه حفره شكمی متورم و منفذهای برجسته قابل تشخیص­اند ماهی كپور معمولاً در ۴ سالگی بالغ میشود ، گر چه نرهای آن میتوانند زودتر بالغ شوند. دسته­های ماهیان بلافاصله بعد از آب­گیری استخر ، وارد آن میشوند و تخم­ریزی بعد از حدود ۳۶ ساعت صورت میگیرد. ماده­ها روی گیاهان مركز استخر تخم می­ریزند و هر ماهی حدود ۰۰۰ر۱۰۰ تخم به ازاء هر كیلوگرم از وزن بدن تولید می­كند. ماهی­های تولید مثل كننده را پس از تخم­ریزی بلافاصله از استخر بیرون می­آورند تا تخمها را نخورند.
▪ مراحل لاروی :
معمولاً تخم ماهیان آب شیرین از جمله كپور پس از گذشت ۱۰۰ "درجه روز" (یعنی ۴ روز در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد) سرباز می­كند. لاروها به طول ۵ میلیمتر هستند و تنها یك كیسه غذایی كوچك با خود همراه دارند. هنگام آماده سازی استخر تخم­ریزی یا نزدیك به این زمان ، استخرهای نوزاد پروری بزرگتر از استخرهای تخم­ریزی هستند و باید حدود ۲/۱ متر عمق داشته باشند. این استخرها اختصاصاً برای تولید لارو بكار می­روند و باید تنها حاوی مواد غذایی در چنان اندازه و كیفیتی باشند كـه مـناسب تـغذیه لاروهـا بـاشند. بـرای پرورش پلانكتون­های حیوانی غذایی در استخرها كود آلی یا شیمیایی می­پاشند.
انتخاب بین كودهای آلی و غیر آلی صورت می­گیرد و كودهای آلی طبیعی مورد استفاده معمولاً از كودهای حیوانی نظیر كود گاو یا اسب هستند . این مواد را میتوان به میزان ۱ كیلوگرم در متر مربع بصورت جامد یا مایع ، ترجیحاً در حالت تجزیه كامل كه سطح آمونیم به حداقل می­رسد بكار گرفت. ( سطح آمونیم بسته به طبیعت خاك استخر و سطح موجود مواد تغذیه­ای در استخر كاملاً متغیر است). هنگام كودپاشی دقت زیادی باید مبذول داشت تا كود بیش از حد افزوده نشود و حالت بی­اكسیژنی رخ ندهد. به جای كوددهی گسترده و یك جا، چه بهتر كه این كار طی چندین نوبت هر چند هفته یك بار در طول تابستان صورت گیرد.
كودهای غیر آلی را میتوان به جای كود آلی بكار برد. كودهای آلی مواد تغذیه­ای جلبكی را در سطح قابل پیش­بینی­تری فراهم می­نمایند. در استخرهای عادی كه دارای مقدار مناسبی خاك در كف هستند ، احتمال دارد كه فسفر ، مواد مغذی را محدود كند كه برای جلوگیری از این وضع ، از سوپر فسفات­ها استفاده می­گردد. شكل رایج­تر كودپاشی ، استفاده از تركیب نیتروژن، فسفر و پتاسیم به نسبت ۱۰÷۱۰ ÷ ۱۰ به میزان ۱۰ كیلوگرم در هكتار ، كمی دیرتر در سال میتوان بكار گرفت. پس از آنكه كود آلی یا شیمیایی افزوده شد و پلانكتون كافی در استخر بوجود آمد لاروهای تازه سر از تخم درآورده به آن وارد می­شوند.
رشد در این زمان سریع است و لاروها را باید به منظور جلوگیری از كاهش میزان رشد كه در اثر ازدحام بی­رویه ایجاد می­شود ، پراكنده و كم جمعیت كرد. بطور معمول لاروها را برای بقیه فصل در استخر نگاه میدارند. همچنین ممكن است در صورت كند بودن میزان رشد ( كه از طریق نمونه برداری با تور كنترل میشود) ، از تغذیه كمكی استفاده گردد.
در صورتیكه درجه حرارت مناسب باشد، ممكن است ماهیان كلیه غذاهایی را كه بطور طبیعی تولید شده مصرف كنند. غذاهای گندله­ای شكل كه توسط كارخانجات تجارتی تولید میشوند معمول ترین غذای ماهیان آب شیرین از جمله كپور هستند. این مواد از لحاظ غذایی متناسب با نیازهای ماهی ساخته شده­اند و میتوان آن را با دست به آنها داد، یا به كمك ابزار اتوماتیك یا تغذیه كننده­ها مورد استفاده قرار داد. در صورتیكه هوا به اندازه كافی گرم باشد میتوان بطور واقع­بینانه انتظار داشت كه تا پایان تابستان وزن ماهیان ۵۰ تا ۱۰۰ گرم باشد.
در اینجا باید بر اهمیت بالا بودن دمای محیط تأكید كرد، زیرا پایین بودن درجه حرارت سبب میشود كه آهنگ رشد كند یا نابود گردد. حداقل دما برای رشد مناسب ، ۱۸ درجه سانتیگراد است، در حالی كه دمای ۲۵-۲۳ درجه سانتیگراد ایده­آلی را برای تبدیلات غذایی و رشد بوجود می­آورد. اهمیت درجه حرارت به قدری است كه استفاده از صفحات خورشیدی ، تونلهای پلی تینی گلكاری شده یا ایجاد پوشش بر روی استخر ، به منظور افزایش درجه حرارت برای بالا بردن آهنگ رشد ، باز هم اقتصادی و بصرفه است.
▪ كنترل بیماری :
كنترل بیماری تا حد زیاد مسئله­ای است مربوط به بهداشت استخر. استخرها حتی­الامكان باید در طول زمستان ، خشك نگه داشته شوند و با آهك زنده ، فرمالین یا سود سوزآور ضد عفونی گردند. ماهیان تولید مثل كننده همیشه باید از بچه ماهیها و ماهیان در حال رشد بزرگ­تر و جدا
نگاه داشته شوند. ماهیان باید بخاطر انگل­ها یا سایر علائم بیماری بطور مكرر در فصل رشد و ترجیحاً حداقل ماهی یك بار بطور كامل معاینه شوند و اگر بیماری آنان محرز گردید، سریع و بطور موثر درمان شوند. دقت در انتخاب ماهیان تولید مثل كننده اهمیت فراوانی دارد تا در درجه اول موجب انتقال بیماری به مزرعه نشوند.
▪ كنترل شكارچیان :
كنترل شكارچیان ( عمدتاً پرندگان و حشرات آبزی) ، بیشتر با پیشگیری از ورود آنان تا نابود ساختن آنها باید فراهم گردد. گرین هاوس­ها واقعاً در مقابل شكارچی مقاوم هستند. مسئله عمده دیگر بویژه در اواخر فصل كه گرمای آب بیشتر و محصول ماهی موجود در آب بالاست. آلودگی استخر بوسیله خود ماهیان می­باشد. در این حالت اكسیژن مورد نیاز ضایعات دفع شده از ماهی ، و همچنین مصرف اكسیژن توسط ماهیان در حال رشد ، سبب كاهش میزان اكسیژن محیط می­گردد. برای مقابله با این موضوع میتوان آب را در طول شب كه میزان اكسیژن در پایین­ترین حد خود است ، هوا داد ، یا آب آن را بطور دائم عوض كرد، گرچه مورد اخیر با اتلاف حرارت آب همراه است.

منبع : سایت آموزشی - اطلاع رسانی هرس