روابط عمومی و گیر افتادن در دام مشکلات

به گفته دكتر «حمید نطقی» پدر روابط عمومی نوین ایران: «با فرا رسیدن دوران علمی مدیریت، دیگر باید روابط عمومی را نه به عنوان هنر مردم‌داری و یا مقداری تكنیك بلكه به عنوان مجموعه‌ای از هنر و تكنیك و بالاتر از همه، فلسفه‌ای استوار بررسی كرد. كاربرد روابط عمومی در ابعاد مختلف و ظرفیت بالای این دانش برای ارایه خدمت و كمك به انسان‌ها در رسیدن به اهداف انسانی به عنوان یك رسالت اصلی، به مرور شاخه‌های مختلفی از روابط عمومی را مطرح كرده است، به طوری كه «ركس هارلو» از اندیشمندان علم روابط عمومی در سال ۱۹۸۷ پس از بررسی ۴۷۲ تعریف مربوط به روابط عمومی مشخصه‌هایی را برای روابط عمومی عنوان كرد كه در اجلاس كنگره جهانی انجمن بین‌المللی روابط عمومی در مكزیكو تحت عنوان «توافق مكزیكن» به تصویب می‌رسد. در این توافق بر ویژگی‌های زیر برای روابط عمومی تاكید می‌شود:
۱)روابط عمومی، كار ارتباطی دو طرفه است.
۲) هدف روابط عمومی، استقرار و حفظ تفاهم دو طرفه است.
۳) فعالیت های روابط عمومی با تحقیق شروع می‌شود و با ارزیابی تمام می‌شود.
۴) روابط عمومی برای تامین اهداف مورد قبول جامعه تلاش می‌كند و دارای مسئولیت اجتماعی است.
۵) روابط عمومی یك وظیفه مدیریتی است.
بنابراین آن چه از تعاریف و ویژگی‌ها استنباط می‌شود این است كه روابط عمومی تلاش آگاهانه و دوسویه‌ای است كه برای تامین اهداف مورد قبول جامعه بین سازمان وگروه‌های اجتماعی مرتبط و از طریق گفتمان و رسیدن به فهم مشترك بین طرفین ارتباط صورت می‌گیرد و مدیریت روابط عمومی در واقع مسئولیت آن را بر عهده دارد. ولی با این اوصاف، یكی از موضوعاتی كه مانند سایر مسائل علوم انسانی در كشور ما دارای مشكلات فراوان از ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... است، موضوع روابط عمومی هاست.
روابط عمومی‌هایی كه اكثریت آنها از توان لازم برای انجام وظایف مربوطه و برآوردن انتظارات جامعه برخوردار نیستند و این خود ریشه در مشكلاتی دارد.
«محمود ترابیان»، عضو هیات مدیره انجمن روابط عمومی ایران بر این اعتقاد است كه نحوه مدیریت در ایران یكی از دلایل عدم توسعه روابط عمومی در ایران است. به عبارتی سیستم مدیریت در ایران عمودی است، یعنی اداره امور از بالا به پایین و دستوری است و این در شرایطی است كه روابط عمومی بعد از گذشت ۵۰ سال هنوز فاقد یك اساسنامه كه نحوه انتخاب و شرایط مدیران را مشخص كند است و مدیران بر اساس روش معمول و مرسوم رابطه سالاری انتخاب می‌شوند و این انتخاب بدون توجه به میزان تحصیلات، شخصیت ترغیبی و شاخص‌های دیگر انجام می‌شود
«لیلا نیرومند»، پژوهشگر در رشته روابط عمومی نیز بر این باور است كه بررسی نقش توسعه در روابط عمومی یكی از موضوعات اساسی در مطالعه روابط عمومی در كشور ما است كه متاسفانه تاكنون مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
الگوی غیرمتفكرانه از غرب، در كشورهای در حال توسعه، به خصوص در كشور ایران باعث شد كه واحدهای روابط عمومی ایجاد شود ولی به دلیل این كه نیاز چندانی در این كشورها به روابط عمومی احساس نشد و عدم قانونی كه كاركرد مشخصی بر آن فرض كند، باعث شد از حیثیت سازمانی به شدت آسیب ببیند و از دیدگاه عموم واحدی زائد، تشریفاتی و خدماتی و مانند آنها تلقی شود. «رامین رسول‌اف»، كارشناس ارشد ارتباطات در مورد ریشه‌های مشكلات روابط عمومی‌های ایران گفت: «دخالت مستقیم و سلیقه‌ای مدیران در تعیین وظایف روابط عمومی مربوطه، بهره‌گیری از كارمندان غیرمتخصص (بدون فراگیری آموزش‌های لازم) در تركیب روابط عمومی سازمان‌ها، ضعف تشكل‌های صنفی و عدم تعدد تشكیلات مستقل برای حمایت از كاركنان روابط عمومی، عدم پذیرش روابط عمومی به عنوان نهاد پاسخگو در برابر افكار عمومی و آموزش از مهم‌ترین مشكلات است.»
اما «دكتر اسماعیل قدیمی»، مدرس علوم ارتباطات می‌گوید: «روابط عمومی‌ها در ایران فاقد كنشگری تخصصی هستند و در سطح ظاهر امور متوقف شده‌اند. از آن جا كه تحت تاثیر شرایط خارجی قرار دارند و مجبور به كنش هستند، بنابراین به امور سطحی می‌پردازند و به قول محقق انگلیسی یانوشاك تنها می‌خواهند به شهرت موسسه متبوعه اطو بكشد!
او با اشاره به این كه مقوله اطلاع‌رسانی در امر روابط عمومی جای خودش را باز نكرده و از جنبه‌های تكنیكی و محتوایی بسیار نارساست، گفت: «مسئولان روابط عمومی باید آگاه‌ترین و متخصص‌ترین افراد و با بهره هوش بالا باشند چون در عرصه‌های اطلاعات و مدیریت آنها نیازمند یك طبقه مدیریتی _ اطلاعاتی هستند كه موسسات و شركت‌های متبوعه را به صحنه‌های رقابت جهانی بكشانند.»
با این حال، به رغم تلاش‌های موثری كه برای ارتقای منزلت روابط عمومی در كشور صورت پذیرفته و تفاوت ماهوی كه روابط عمومی‌های انقلاب اسلامی از حیث ارزشی بودن با روابط عمومی پیش از انقلاب داشته و دارد، متاسفانه هنوز روابط عمومی در كشور ما دچار چالش‌ها و موانعی است كه این موانع و چالش‌ها می‌توانند عوامل بازدارنده توسعه و تحول در نهاد روابط عمومی كشور باشند.
● نبود الگوی جامع مدیریتی
یكی از ضعف‌های موجود در نهاد روابط عمومی در كشور فقدان الگوی جامع مدیریت است. با توجه به این كه روابط عمومی به منزله فن و به تعبیری هنر هشتم از آن یاد می‌شود كه هفت هنر دیگر را در اختیار دارد، ضروری است تا مدیران و متولیان این حرفه حساس و تعیین كننده به جهت این كه با مردم و روابط اجتماعی پیچیده و حساس جامعه سر و كار دارند، افرادی مقتدر و از جدیدترین دستاوردهای مدیریتی و ارتباطی روز بهره‌مند بوده و خود را به دانش مدیریت روابط عمومی و فناوری‌های نوین در این زمینه به منظور اثرگذاری مثبت و اقناع مخاطبان مجهز كنند تا بتوانند با ابزار و دانش مدیریتی و الگوی مناسب ارتباطی، سازمان و موسسه تحت مسئولیت خود را در تحقق اهداف و آرامان‌هایش یاری و هدایت كنند.
● عدم اختیارات لازم در روابط عمومی
هنوز روابط عمومی در كشور ما از وجود الگوی مدیریتی مناسب و پایدار بی‌نصیب است و خلاءهای قانونی در این زمینه وجود دارد و نیز نگرش و برخورد برخی مدیران نسبت به این مقوله مهم سطحی‌نگر و سلیقه‌ای است، لذا اختیارات لازم برای تحقق اهداف اصلی روابط عمومی وجود ندارد. فقدان اقتدار و عدم اختیارات قانونی و امكانات و ابزار لازم برای تسهیل در امر ارتباطات، اطلاع‌رسانی و اقناع‌سازی افكار عمومی از ضعف‌های موجود روابط عمومی در كشور است.
●عدم توجه به شایسته سالاری در انتخاب مدیران روابط عمومی
متاسفانه یكی از نقاط ضعفی كه در بستر روابط عمومی در شرایط فعلی احساس می‌شود، عدم انطباق تجارب و تخصص مدیران و كارشناسان روابط عمومی، با نوع مسئولیت آنان است. عدم توجه به شایسته‌سالاری در انتخاب مدیران روابط عمومی موجب پسرفت فرهنگی این نهاد مهم و حساس می‌شود.
● نبود ساختار تشكیلاتی و سازمانی مناسب برای روابط عمومی
تاكنون حدود نیم قرن از عمر روابط عمومی در كشور ما می‌گذرد. به رغم اهمیت و جایگاه ارزشمند این نهاد، هنوز برای روابط عمومی كشور ساختار سازمانی و تشكیلاتی مناسبی تعریف و اجرا نشده است و قطعا وجود ضعف ساختاری در تشكیلات روابط عمومی باعث افت انگیزش نیروهای فعال در این بخش می‌شود و نیز عدم بهره‌وری مناسب از نیروی انسانی برای توسعه فعالیت‌ها را به دنبال خواهد داشت.
● عدم توجه به خلاقیت و نوآوری
هنوز برخی معتقدند با افكار سنتی و كلیشه‌ای كار كردن می‌توان روابط عمومی را اداره كرد. با وجود این نگرش منفی، روابط عمومی ها كمتر به دنبال ایجاد نوآوری و خلاقیت فرهنگی، هنری و ارتباطی بودند. البته این در واقع ناشی از خلاء نیروی انسانی كارآمد، توانا و خلاق در مدیریت روابط عمومی است كه می‌تواند به عدم توسعه روابط عمومی كمك كند.
● عدم ارتباط صمیمانه روابط عمومی‌ها با رسانه‌ها و مطبوعات
از دیگر ضعف‌های موجود در نهاد روابط عمومی در كشور عدم ارتباط دوستانه مدیران و دست‌اندركاران روابط عمومی با مطبوعات و رسانه‌ها است. یقینا یكی از اهداف مهمی كه روابط عمومی دنبال می‌كند، اطلاع‌رسانی و پاسخگویی به افكار عمومی است كه تحقق این مساله بدون ارتباط صمیمانه و توام با احترام با مطبوعات و رسانه‌ها امكان‌پذیر نیست.

منبع : انجمن روابط عمومی ایران