SWOT در بخش گیاه پزشکی - حفظ نباتات ـ بخش هفتم

● وضعیت زیربخش حفظ نباتات
فعالیت حفظ نباتات در بخش کشاورزی عمدتاً شامل مبارزه با آفات عمومی و همگانی، قرنطینه گیاهی و امور سموم می‌باشد. حجم این فعالیت‌ها متناسب با میزان آفات و بیماری‌ها، حجم واردات و ترانزیت محصولات متغیر است.
درخصوص سایر فعالیت‌ها مانند مبارزه بیولوژیک، ضدعفونی بذور و محصولات انباری، مبارزه شیمیایی با علف‌های هرز آفات و بیماری‌های گیاهی زراعی و باغی می‌توان اظهار داشت که طی دهه (۸۰ـ۱۳۷۰)‌ حجم این فعالیت‌ها باستثنای چند مورد اندک شدیداً‌ افزایش یافته است. به‌ویژه بین سال‌های ۸۰-۱۳۷۷ درصد تحقق اهداف برنامه‌ها، به ‌طور میانگین بیش از ۱۰۰ درصد بوده است. از جمله اقدامات بسیار مهم این سازمان، مبارزه بیولوژیک و غیرشیمیایی بوده که از سال ۱۳۷۴ در راستای برنامه کاهش مصرف سموم شیمیایی در دستور کار قرار گرفته است، به‌طوری که با اجرای این طرح میزان مصرف سموم حشره‌کش کاهش محسوسی داشته و سطح مبارزه غیرشیمیایی و خصوصاً مبارزه بیولوژیک افزایش یافته است. در‌ حال حاضر بیش از ۲ میلیون هکتار از اراضی زیر پوشش مبارزه غیرشیمیایی قرار دارد و همچنین بیش از ۱۶۰ هزار هکتار از اراضی مزروعی و باغی نیز بوسیله مبارزه بیولوژیک و با استفاده از حشرات شکارچی و انگل‌ها مورد حمله قرار می‌گیرند.
● امکانات و قابلیت‌ها
- وجود نیروهای کارآمد و تجربیات مفید در زمینه حفظ نباتات
- وجود موسسات تحقیقاتی و یافته‌های ارزشمند تحقیقاتی
- وجود واحدهای تولیدی مواد و عوامل بیولوژیک در کشور
- وجود شبکه‌ی گسترده‌ی نظارت و پیش آگاهی جهت کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی
- وجود پست‌های قرنطینه‌ای در مبادی ورودی و خروجی کشور و بین شهری
- وجود آزمایشگاه‌های کنترل کیفی سموم‌، تشخیص آفات و بیماری‌ها و نیز کلینیک‌های گیاه پزشکی (عمومی و خصوصی)
- وجود سیستم‌های کنترل، نظارت در توزیع و فروش سموم شیمیایی
● محدودیت‌ها و تنگناهای اصلی
- وجود انحصار دولتی در تهیه و تدارک سموم دفع آفات نباتی و عدم تامین کافی و به‌موقع آن و نیز کیفیت پایین سموم
- فقدان استانداردهای سنجش و باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی تولیدی و وارداتی
- عدم هماهنگی لازم بین ارگان‌های دولتی ذی‌ربط (وزارت بازرگانی، گمرکات، نیروی انتظامی و قوه قضائیه) با واحدهای قرنطینه گیاهی
- وجود قوانین مغایر و متناقض و نیز دستورالعمل‌های ناهماهنگ در امر قرنطینه گیاهی
● اهداف کیفی بلندمدت (اهداف آرمانی)
- ارتقاء و بهبود سطح کمی و کیفی تولید پایدار محصولات زراعی، باغی، جنگلی و مرتعی و به‌ویژه محصولات صادراتی
- استفاده بهینه از سموم شیمیایی، ارتقاء امنیت و ایمنی غذایی به لحاظ سلامت و بهداشت
- توانمند سازی بهره‌برداران و نهادهای غیردولتی در امر کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی
- توسعه و تقویت قرنطینه‌های گیاهی به‌ویژه در مبادی ورودی و خروجی
- حفظ و حراست پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع کشور از گزند عوامل خسارت‌زای زنده با تأکید بر روش‌های پیش آگاهی
● اهداف کیفی پنجساله (جهت گیری‌های اصلی)
- ارتقا کمی و کیفی تولیدات زراعی و باغی ( به‌ ویژه محصولات صادراتی )
- رفع انحصار تهیه، تدارک و توزیع دولتی سموم دفع آفات نباتی
- اجرای استانداردهای‏ ملی برای کلیه سموم و همچنین استانداردهای کنترل کیفی برای فن‏آوری سموم و مواد همراه و استانداردهای ملی باقیمانده سموم در محصولات زراعی و باغی
- توسعه و گسترش روش‌های غیرشیمیائی کنترل آفات با محوریت مبارزه بیولوژیک
- توسعه و گسترش دامنه فعالیت بخش غیردولتی در اجرای برنامه‌های حفظ نباتات
- افزایش بهره‌وری در کنترل عوامل خسارت‌زا و کاربرد سموم
- ساماندهی مطلوب قرنطینه‌های گیاهی کشور
- حفاظت و بهره‌برداری کارا و پایدار از منابع طبیعی و پایه‌ای
- تهیه نقشه‌های پیش‌آگاهی برای کانون‌های بحرانی آفات و بیماری‌ها و ایجاد شبکه‌های مراقبت
● اهداف کمی
- افزایش سطح کنترل و مبارزه با آفات عمومی و همگانی از ۶۵/۲ به ۳/۳ میلیون هکتار
- افزایش سطح کنترل و مبارزه با آفات زراعی و باغی از ۱۳ به ۱۸ میلیون هکتار
- ردیابی و کنترل آفات قرنطینه‌ای با نرخ رشد ۳ درصد از سطح ۶۰۰ هزار هکتار به ۷۰۰ هزار هکتار
- افزایش سطح مبارزه بیولوژیکی با آفات زراعی و باغی از ۱۳۰ به ۱۶۰ هزار هکتار
- افزایش سطح شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی از ۷ میلیون به ۵/۱۱ میلیون هکتار
- پوشش ۱۰۰ درصد قرنطینه گیاهی در مبادی ورودی و خروجی کالاهای کشاورزی با تجهیز و تکمیل ۱۰۰ باب قرنطینه گیاهی
- کاهش تاثیر سوء سرمازدگی بهاره از ۱۰ درصد به ۵ درصد سطح زیرکشت
- شناسایی کانون‌های بحرانی و نیمه بحرانی منابع طبیعی از سطح ۱۱ میلیون به ۱۳۶ میلیون هکتار
- پیش آگاهی و مراقبت از کانون‌های بحرانی منابع طبیعی به میزان ۵ میلیون هکتار
- پیشگیری و کنترل آفات نباتی جنگل و مرتع (با تاکید بر مبارزه بیولوژیکی) از ۵۵ هزار هکتار به ۱۳۵ هزار هکتار
● فعالیت‌های محوری
- طرح ساماندهی، توسعه و تجهیز قرنطینه‌های گیاهی کشور
- طرح کنترل آفات به ‌ویژه آفات عمومی، همگانی و قرنطینه‌ای با رویکرد مدیریت تلفیقی (IPM)
- طرح سازماندهی و گسترش شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی با جلب مشارکت بخش غیردولتی
- طرح توسعه و گسترش شیوه‌های مبارزه غیرشیمیائی، بیولوژیک با محوریت توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم
- آمادگی و مقابله با پدیده‌های نامناسب جوی و شرایط بحرانی از جمله سرمازدگی
● سیاست‌های فضائی و منطقه
- توزیع فعالیت‌های نظارت و کنترل آفات براساس شرایط کشاورزی حاکم بر مناطق با اولویت محصولات اساسی
- اعمال مسائل قرنطینه گیاهی با تاکید در مبادی ورودی
● اقدامات
اقدامات شامل فعالیت‌های سخت افزاری و نرم‌افزاری (قوانین، مقررات، سیاست‌ها و روش‌ها) می‌باشد که در تحقق اهداف مورد توجه خواهند بود.
▪ طرح کنترل آفات به ‌ویژه آفات عمومی، همگانی و قرنطینه‌ای ‌با رویکرد مدیریت تلفیقی
- پروژه مبارزه با آفات عمومی و همگانی در بخش زراعی و باغی، جنگلی و مرتع
- پروژه تامین سموم مورد نیاز جهت مبارزه شیمیایی
- شناسایی کانون‌های بحرانی و نیمه بحرانی منابع طبیعی
▪ طرح آمادگی و مقابله با پدیده‌های نامناسب جوی و شرایط بحرانی از جمله سرمازدگی
- اجرای طرح‌های تحقیقی ـ اجرایی و کاهش ضایعات ناشی از سرما زدگی
▪ طرح سازماندهی و گسترش شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی با جلب مشارکت بخش غیردولتی
- پروژه گسترش و استقرار شبکه‌های مراقبت و پیش‌آگاهی با رویکرد جلب مشارکت بخش غیردولتی
- توسعه و کمک به ایجاد آزمایشگاه‌های تولید مواد بیولوژیک و کلینیک‌های گیاه پزشکی
- پیش آگاهی و مراقبت از کانون‌های بحرانی منابع طبیعی
▪ طرح توسعه و گسترش شیوه‌های مبارزه غیرشیمیائی، بیولوژیک با محوریت توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم
- پروژه توسعه مبارزه غیرشیمیائی با آفات و بیماری‌های گیاهی با تاکید بر مبارزه بیولوژیک در محصولات کشاورزی
- مبارزه بیولوژیک در بخش منابع طبیعی
- مبارزه فرمونی و ترکیبات کم خطر در بخش منابع طبیعی
- مبارزه مکانیکی در بخش منابع طبیعی
▪ طرح ساماندهی، توسعه و تجهیز قرنطینه های گیاهی کشور
- پروژه ردیابی، کنترل و مبارزه با آفات قرنطینه‌ای
- پروژه تامین، تکمیل و تجهیز پست‌های قرنطینه‌ای و آزمایشگاه‌های مرجع

منبع : خبرگزاری ایسنا