شب امتحانی‌ها

هویت دانشجویی در خرده فرهنگ دانشگاهی و قرائت غیر رسمی این پایگاه اجتماعی مولفه‌ها و خصلتهای ویژه‌ای دارد که با تصویر عامه و تعریف رسمی از آن متفاوت است. مصداق عینی و ساحت ظهور این هویت در رفتار دانشجویی به خصوص در ارتباط با وظایف دانشچویی خود را نشان می‌دهد و در واقع شکلی دیگرگونه به خود می‌گیرد هسته اصلی این هویت وارونه نقش درس خواندن و تحقیق و پژوهش است.
امری که فاصله زیادی با واقعیت زیست دانشجویی دارد. تمام سخت کوشی‌ها و تلاش‌هایی که برای قبولی در کنکور و ورود به دانشگاه صورت گرفته بعد از قبولی به فراموشی سپرده می‌شود و به دلایل فردی و اجتماعی آن شور درس خوانی بر سردی بی‌تفاوتی بدل می‌گردد.
اما شب امتحان که فرا می‌رسد گویی زنگ بیداری نواخته می‌شود و دانشجو برای پاس کردن ترمی دیگر به تب و تاب می‌افتد و اصطلاحا به "خرخوانی" روی می‌آورد این اصطلاح شب امتحانی آنقدر دامنه وسیعی یافته و طیف گسترده‌ای از دانشجویان را در بر گرفته است که دانشجو و شب امتحانی بودن رابطه این همانی یافته است.
خرده فرهنگ دانشجویی به دلیل قدرت هنجارمندی میان دانشجویان به بسط این رفتار در دانشگاه دامن زده است. گاهی فشار ناشی از این هنجار آنقدر سنگین است که برخی خجالت می‌کشند در طول ترم به ویژه اوایل آن به درس و کتاب روی خوش نشان دهند و حداقل در ظاهر وانمود می‌کنند که آنان نیز شب امتحانی هستند.
در واقع شب امتحانی بودن در مقام یک هنجار مثبت در نظام ارزشی دانشجویی بدل شده و از توانمندی‌های آنان به حساب می‌آید. بدین معنی که شب امتحانی بودن یعنی استعداد و ظرفیت ذهنی بالاتر داشتن. یعنی کسی که سد کنکور را می‌شکند، سد امتحانات پایان ترم چندان دشوار نیست؟! یعنی درس‌ها را با یک نگاه پاس کردن!
اما همه تقصیرها را نباید به گردن دانشجویان انداخت. اگر این رفتار و شیوه محصلی، محدود به تعداد اندکی از این قشر بود می‌توانیم به دنبال دلایل فردی باشیم اما زمانی که این روش به یک اپیدمی دانشجویی تبدیل شده و به صورت یک خرده فرهنگ درآمده است قطعا عواملی بیرون از شخص دانشجو در پیدایش آن موثر است.
زمینه‌های روانی- اجتماعی و بسترهای فرهنگی جامعه دانشجویی و خود نظام اجتماعی در خلق چنین رفتارهای بسیار موثر است. بی حوصلگی ،افسردگی، کاهش انگیزه‌های پژوهشی و جستجوگری در دانشجویان با شب امتحانی بودن ارتباط مستقیم دارد به عبارتی دیگر اگر شب امتحانی بودن نمادی از افت تحصیلی یا مصداقی از آن بدانیم همه عواملی که موجب افت تحصیلی می‌شود زمنیه‌های شب امتحانی بودن را نیز فراهم می‌کند. بسیاری از کارشناسان علوم تربیتی و روانشناسی معتقدند شب امتحانی بودن با توجه به وضعیت نامطلوب نظام آموزشی ما چندان مشکل ساز نیست.
چه بسا تعداد کثیری ازخواندگان این سطور تجربه شب امتحانی بودن را به سلامت از سر گذرانده‌اند و خطر چندانی آنان را تهدید نکرده است. وقتی قبولی در امتحانات پایان ترم به آسانی به دست می‌آید شب امتحانی بودن نیز گسترش می‌یابد یکی از مهمترین عوامل شب امتحانی شدن نظام ارزشیابی آموزشی در دانشگاه‌های ماست.
ارزشیابی آموزشی در کشور ما اساسا بر پایه سنجش هوش ذهنی و حافظه نظری بنا شده است و یادگیری را نه تغییر در رفتار که در حفظ اطلاعات و اشاعه آن معنا می‌کند. به عبارتی دیگر قدرت حافظه افراد در سیست آموزشی ما ارزشیابی می‌شود نه توانمندی‌های عملی آنها در زمینه‌های گوناگون لذا در اینجا تنها محفوضات اشخاص به کار می‌آید و کسی که بتواند ظرفیت داده‌های اطلاعاتی خود را افزایش دهد در امتحان و آزمون و ارزشیابی مختلف آموزشی پیروز می‌شود.
محصول چنین سیستم آموزشی یک سری فارغ‌التحصیلانی است که با انبوهی از اطلاعات ذهنی تلنبار شده و بی‌فایده وارد محیط کار می‌شوند بدون اینکه از مهارت و توانمندی لازم در حرفه خویش برخوردار باشند. به لحاظ فردی نیز نظام آموزشی ما موجب دلزدگی و خستگی از ترس می‌شود که دوایش اینست که در همان شب امتحان پاس شود و ره صد روزه(طول ترم) یک شبه طی شود.
از سویی دیگر کهنگی برخی از مواد درسی و عدم تناسب و ارتباط منطقی آنان با نیازهای دانشجو و جامعه، کتاب و درس را به محتوایی غیر کاربردی بدل می‌کند که تنها برای امتحان دادن و پاس کردن می‌خورد و دانشجو میلی به ایجاد ارتباط عملی میان تئورهای درسی و نیازهای عملی جامعه ندارد در نهایت اینکه فضای دانشجویی و دروس دانشگاهی به شکلی انتزاعی، غیرکاربردی و حافظه گرا در می‌آید که مستلزم مطالعه مستمر، محققانه و عملیاتی نیست در نتیجه با کمی فشار در شب امتحان دیگر نیازی به دود چراغ و خون دل خوردن نیست که شب نشینی‌های دانشجویی تنها برای خوش بودن و سرگرمی کفایت می‌کند.
از سویی دیگر اما باید شرایط محیطی و پیرامونی مطالعه برای دانشجویان را نیز فراهم کرد. به ویژه برای دانشجویانی که در شرایط دشوار خوابگاه زندگی می‌کنند تاسیس کتابخانه‌های مجهز، تعبیه فضاهای مناسب مطالعاتی و ایجاد محیطی آرام و محققانه می‌تواند انگیزه مطالعه را در دانش جویان افزایش دهد اما آنچه بیش از همه مستلزم توجه و اصلاح و بازنگری است شیوه ارزشیابی آموزشی و تغییر آن به سوی سنجش توانمندیهای عملی و ادراک محققانه است.
اگر روش ارزشیابی، بررسی و سنجش مداوم توانائیها و مهارتهای دانشجو باشد دیگر هر شب برای آنان، شب امتحان خواهد بود و زندگی دانشجویی نیز به زیست پژوهش محورانه و عالمانه بدل خواهد شد و زندگی دانشجویی نیز به زیست پژوهش محورانه و عالمانه بدل خواهد شد که از قدیم گفته‌اند ملا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل!

http://ssaemi.blogfa.com