یکشنبه, ۱۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 2 February, 2025
مجله ویستا
محیط زیست شهری و آسیب‌شناسی آلاینده‌ها بر انسان و گیاه
●آلودگی هوا
پدیده آلودگی هوا هنوز به نحوشایسته‌ای مورد ارزیابی قرار نگرفته است.آلودگی جوی در كشورهای گوناگون و ازسوی سازمانها و كارشناسان با مصداقهای‌گوناگونی تعریف می‌شود. به نظرشورای اروپا متداولترین و پذیرفتنی‌ترین تعریف‌آلودگی چنین است: هوا لازمه زندگی است و حالت طبیعی آن باید به منظور حفاظت ازمحیط زیست حفظ شود و تغییر پیدا نكنداما كیفیت طبیعی هوا ممكن است به سبب‌ورود مواد خارجی و تغییر مهمی كه درنسبت مواد تشكیل دهنده آن روی می‌دهد،خراب شود.
هوا هنگامی كه آلوده می‌شود ممكن است به‌علت ورود یك ماده خارجی و یا بروز تغییرمهمی در نسبت مواد تشكیل دهنده آن ازحالت طبیعی خارج شود و برای‌استفاده‌كنندگان زیان‌بخش باشد.
به تازگی هوبركورین، صاحب نظر فرانسوی‌اعلام كرده كه ۸۰ درصد از كل دی‌اكسیدكربنی كه بر اثر فعالیت‌های انسان‌در هوا منتشر می‌شود، ناشی از سوخت‌مواد انرژی زای فسیلی و ۲۰ درصد دیگر به‌دلیل از بین رفتن جنگلها و درختان است.
آنچه كه موجب بروز اثر گلخانه‌ای و درنتیجه گرم شدن هوا می‌شود تنها ۲۲ میلیون‌تن دی‌اكسیدكربنی كه سالانه در هوا پراكنده‌می‌شود، نیست بلكه كلروفلوروكربن‌ها(CFC) و متان به ترتیب با میزان ۲۰ و ۱۵درصد نیز در آن نقش دارند.سازمانهایی نظیر كمیته ملی مبارزه بابیماریهای تنفسی و سل، نقش محرك، مهم، آموزنده و اطلاع رسانی قابل توجهی رادر این زمینه ایفا می‌كنند. شعار این كمیته كه>تنفس به مفهوم زندگی است یادآور اهمیت و لزوم مبارزه برای یك محیطزیست‌بهتر است.
▪پیامدهای آلودگی هوا:
بحث پیرامون اثرهای غیر قابل تردید آلودگی هوا را با گفت‌وگو در مورد تاثیر آن بر روی سلامت انسان آغاز می‌كنیم. بر مبنای نتایج پژوهشهایی كه در این روزها انتشار یافته، اثر زیان‌بخش هوای آلوده بر دستگاههای‌تنفسی و قلبی - عروقی آشكارا به اثبات‌رسیده است. عمومی‌ترین نشانه‌های این‌اثرات زیانبار عبارت است: سرفه‌های‌خشك همراه با تهوع كم و بیش زیاد وناراحتی‌های تنفسی نظیر آسم و برونشیت كه به تدریج از ظرفیت و توان كار انسان‌می‌كاهد و منجر به كوتاهی عمر می‌شود.این ناراحتی‌ها به ویژه در افراد ضعیف و یاكسانی كه گرفتار بیماریهای دستگاه تنفسی‌هستند، بیشتر و عمیق‌تر است. وجودآلاینده‌های جوی، علاوه بر آن كه باعث‌ایجاد بیماری در مردم می‌شود، موجب‌خرابی مصالح ساختمانی و فساد فلزات نیزشده و مقدار قابل توجهی از ثروت ملی را به‌هدر می‌دهد. هر چند آثار مهمتر این پدیده‌هنوز به خوبی شناخته و ارزیابی نشده، ولی‌اثر آلاینده‌ها در هوا در رویدادها و تغییرات‌اقلیمی محلی كاملا آشكار است. مثلا در مناطق بزرگ شهری، دما به طور متوسط ۳ تا۹ درجه بالاتر و بیشتر از نواحی دیگر است‌اما دقیقا معلوم نیست كه چه رویدادهایی در مقیاس جهانی و تمام كره زمین، بر اثرآلودگی هوا روی می‌دهد.
●توتون، دیگر آلاینده هوا
اعتیاد، امروزه به عنوان نخستین عامل‌ایجاد بیماریهای تنفسی و قلبی - عروقی‌شناخته شده است. در طی سالهای اخیرسرطان ریه در فرانسه به میزان ۴۵ درصدافزایش یافته است از هر یازده نفری كه به بیماری سرطان نایژه‌ای - ششی -(برونشی- رویوی) مبتلا هستند، ۱۰ نفرشان معتاد به‌دوداند. امروزه ۳۸ درصد مردم فرانسه دچاراعتیادند. مساله ناراحت كننده، اعتیاد۶۰درصد از جوانان ۱۸ تا ۲۴ سال به دخانیات است. توتون برای جامعه كنونی‌یك بلای واقعی است. در ایالات متحده‌آمریكا، تعداد افراد معتاد به دخانیات درعرض ۲۰ سال از ۴۰ به ۲۹ درصد كاهش‌یافته است.
●آلودگی صوتی:
در فرانسه سر و صدا در بیشتر نواحی‌مسكونی و پر جمعیت و بزرگ، غیر مجازاعلام شده است. تقریبا یك نفر از هر دو نفردر منزل خود، ناگزیر است سطحی بیشتر ازآستانه مجاز (صدای بیش از ۵۰ دسی‌بل دردراز مدت، ایجاد اشكال در شنوایی می‌كند)سر و صدا را تحمل كند. از این رو پروفسورلوو- روبر پزشك، استاد دانشگاه و عضوفرهنگستان ملی پزشكان فرانسه به این‌فرهنگستان گوشزد كرده است كه صداهای آشفته و ناموزون و هیاهوی روزانه تا چه‌حد برای حس شنوایی، آزاردهنده و مزاحم‌است.
یك ماشین تحریر، هنگام كار، صدای‌آشفته‌ای به شدت ۶۰ تا ۷۵ دسی‌بل ایجادمی‌كند. در فرانسه یك سوم از مردم، سر وصدا را به منزله مهمترین عامل آزار دهنده درمحیط كار می‌شناسند. بر حسب فرامین قانونی، باید میزان و قدرت صداها درمحیطهای كاری، پایین‌تر از ۹۰ دسی‌بل باشدهر چند كه دو تا پنج میلیون نفر از كارگران درمعرض ۹۵ تا ۱۰۰ دسی‌بل، صدا قرار دارندمثلا سازمان جهانی بهداشت، میزان كاهش‌بازده كاری ناشی از صداهای آزار دهنده را درمورد هر یك از كارمندان و مستخدمان‌آ۱مریكایی چهار دلار در روز، ارزیابی كرده‌است. اگر این آلودگی صوتی، كم و بیش درمحیط كار به خوبی تحمل شود، تحمل آن‌در خارج از محیط كار، ممكن نیست.آزارناشی از ایجاد آلودگی صوتی در كنارفرودگاهها و یا جاده‌ها، موجب بروز خشم‌صدهاهزار نفر می‌شود. در توكیو، شهری كه‌به علت آلودگی هوا مشهور است مردم عمدتا از سر و صدا شكایت دارند و فرودگاه‌در همه جای جهان باعث ایجاد آلودگی‌صوتی وحشتناك و آزار ساكنان اطراف،می‌شود. بر اثر فشار انجمنهای دفاع ازسلامتی بر نمایندگان و مسولان رده بالای‌كشور در مورد جلوگیری از عوامل‌ایجادكننده صدا، متصدیان، امور وعده‌های قابل توجهی در مورد محدود كردن تعدادموتور سیكلتها و ایجاد نقاط مصون از سر وصدا در اطراف محلهای مسكونی اجتماعی‌و... می‌دهند.●رویداد چرنوبیل
انفجار راكتور هسته‌ای شماره چهارچرنوبیل در اوكراین، در ۲۶ آوریل ۱۹۷۶هشداری جدی در مورد خطرهای ناشی ازاستفاده از راكتورهای هسته‌ای بود. در اثربروز رویداد غیر قابل مهار چرنوبیل، موادپرتوزا(رادیواكتیو) در هوا پراكنده شد. درفاصله ۲۷ آوریل و ۱۲ می همان سال، سوئدو سپس كشورهای دیگر عضو جامعه اروپا،افزایش قابل توجه مواد پرتوزا در كشورخود را اعلام كردند. این امر ناشی ازبارشهایی بود كه همراه با عبور ابرهای‌حاوی مواد پرتوزا بر آن مناطق فروریخت. كارشناسان به سرعت دریافتند كه موادغذایی، سبزیجات و جانوران، آلوده شده‌اند.آثار این رویدادها هنوز محسوس است. درسطح اروپا، شورای اروپا، ۳۷۰ بكرل (واحداندازه‌گیری میزان پرتوزایی) برای خوراك شیرخواران و ۶۰۰ بكرل در هر كیلو را به‌عنوان حداكثر آلودگی مجاز معین كرد و براین اساس، زندگی و كار در اطراف نیروگاه تاشعاع ۳۰ كیلومتری ممنوع شد.
▪بكرل; واحد اندازه‌گیری میزان‌پرتوزایی
اتحاد جماهیر شوروی (سابق) پیشنهادكرد كه یك مركز پژوهشی بین‌المللی برای‌مسائل زیست‌شناسی و فن آوریهایی كه بارویداد چرنوبیل ارتباطند به وجود آید. این‌پیشنهاد به گونه‌ای مساعد از سوی آژانس‌بین‌المللی انرژی اتمی كه مقر آن در وین‌است، مورد استقبال واقع شد.
رویدادهای هسته‌ای در زیر دریاییهایی‌كه نیروهای محركه آنها از انرژی هسته‌ای تامین می‌شود، رخ می‌دهند. زیرا در زمان‌صلح، موتورهایی كه با آب سنگین كارمی‌كنند از هر سلاحی خطرناكترند.
●مساله پسماندها و تخریب زمین
زمین در ارتباط است. دفن زباله‌ها موجب‌رخنه كردن مواد سمی به عمق خاك شده واكسایش فلزات را نیز در پی دارد و تبدیل وتغییر آنها نیز به امكانات فنی و مالی در زمینه‌پالایش، بستگی دارد.راه حل مساله‌پسماندها و دفع آنها را می‌توان به این شرح‌دسته‌بندی كرد:
۱- پیشگیری از ایجاد پسماندهای خطرناك‌در سرچشمه تشكیل آنها.
۲- بازیافت پسماندها و تبدیل آنها به موادقابل استفاده، با بهره‌گیری از فنون‌خنثی‌سازی.
۳- كنترل دایمی و منظم پسماندهای‌خطرناك.
●لزوم همكاری بین‌المللی
آلودگی، مرز نمی‌شناسد. تجاوز انسان‌به محیط زیست، تنها موجب آلودگی محلی‌نمی‌شود. گرم شدن هوا در نتیجه اثرگلخانه‌ای و كاهش ضخامت لایه ازن نیزپدیده‌هایی هستند كه از مرزهای یك كشورفراتر رفته و تمام كره زمین را تحت تاثیرخود قرار می‌دهند. این پدیده‌ها كه موجب بروز تغییرات در محیط زیست می‌شوند وبرجامعه بشری اثر می‌گذارند، خطرهای بسیارعمده‌ای را در دراز مدت به بار می‌آورند.
چنین پدیدهایی باید به گونه‌ای جامع و درمقیاس جهانی مورد مطالعه قرار گیرند زیراهیچ كشوری نمی‌تواند از فرایندی كه تمام‌جمعیت جهان را در معرض خطر قرارمی‌دهد، خود را مصون بداند علاوه برآن‌لازمه موفقیت در مبارزه با آلودگی، در اختیارداشتن شبكه پژوهشی گسترده برای مطالعه آلودگی است. برخی مسائل، این واقعیت را روشن‌تر می‌كند. منشا بارانهای اسیدی كه‌موجب ویرانی جنگلهای كانادا شده از ایالات متحده آمریكاست. اثر گلخانه‌ای كه‌تمام قله‌های یخچالی را مورد تهدید قرارمی‌دهد و ذوب جزیی و تدریجی آنها راموجب می‌شود، ناشی از آلودگیهای ایالات‌متحده آمریكاست و آلودگیهای برخاسته از هلند سهم مهمی در تخریب جنگلهای‌آمازونی برزیل دارد.
▪دو نمونه از همكاری بین‌المللی‌بسیار پیشرفته:
برنامه سیاره زمین، برنامه‌ای برای‌مطالعه تمام كره زمین است كه به وسیله‌سازمان ملی فضایی آمریكا - ناسا تدوین وگسترش یافته است. این برنامه شامل دوماهواره او.آر.اس (O.R.S) برای مطالعه تركیبات شیمیایی بخش بالای جو و توپكس- پوزئیدون است كه با همكاری مركز ملی‌مطالعات فضایی فرانسه به منظور بررسی ومطالعه وضع اقیانوسها، طرح ریزی شده‌است.
●لزوم جهانی كردن و تعلیم راه حلها
▪راه حلهای رفع آلودگیهای سیاره زمین‌كدامند؟
آلودگیهای جهانی كه اخیرا بروز كرده‌اند،تعادل بیوسفر را در معرض خطر قرار داده‌اند.نخستین آلودگی، تخریب آرام ولی‌فوق‌العاده زیاد لایه ازن به‌وسیله گاز -CFCكلروفلوئور كربنهاست و دومین‌آلودگی، اثر گلخانه‌ای متوالی و مداوم ناشی‌از غلظت و تراكم غیرعادی دی‌اكسیدكربن‌در جو است. پیامد این وضع، گرم شدن هواو در نتیجه تغییر شرایط اقلیمی است.امروزه، زمان یافتن راه حل نظری برای‌جلوگیری از روند تخریب لایه محافظ ازن‌نزدیك است. سه گروه اصلی تولید كنندگان‌كلروفلوئوركربنها، یعنی دوپن (Dopon)،ICI و آتوكم (Awto Chem)از ۱۹۸۷ مبالغ قابل توجهی‌را به منظور پژوهشی برای تهیه فراورده‌های‌جایگزین مواد یاد شده، سرمایه گذاری‌كرده‌اند.
●●نتیجه‌گیری:
زمین، سیاره‌ای كوچك از منظومه‌شمسی است و این منظومه نیز خودسیاره‌ای كوچك در میان میلیاردها كهكشان‌است. انسان مولود حیاتی است كه تكوین وظهورش حاصل فرایندی است كه هنوز مبهم است. انسان با اتحاد و كوششهای مشتركی‌كه داشته، توانسته جنگلها را به صورت‌زمینهای آباد و قابل كشت و زرع در آورده وانقلاب صنعتی همراه با پیشرفتهای علمی،فنی و پزشكی به گونه‌ای عمیق اوضاع رادگرگون كرده است. در مقدمه‌ای كه ژان‌رستان بر كتاب من به نام انسان یا طبیعت؟ نوشت با خشنودی اعتراف می‌كند كه از این پس، انسانها می‌فهمند كه‌مسلما برای حفظ مصالح و منافع خویش باید به نگهبانی و پاسداری از طبیعت‌بپردازند و بر منش و رفتار خود در برابر طبیعت، لجام زنند و اغلب حتی از طبیعت‌بر ضد منافع مادی و خواسته‌های خویش،محافظت كنند. ما نمی‌توانیم اهمیت سال۱۹۸۹ را انكار كنیم، زیرا هر چند اعلام سال۱۹۸۷ - ۱۹۸۸ به عنوان سال اروپایی -محیط زیست به ناكامی انجامید، اما تمامی تصمیماتی كه اتخاذ شد و اكثرا جنبه جهانی‌دارد، در سال ۱۹۸۹ انجام گرفت.
از۲۰ سال پیش، سازمان ملل متحد،روز پنجم ژوئن را به نام روز جهانی محیطزیست اعلام كرده است. در روسیه درپرتو پروسترویكا، انجمنهای رسمی جدیدبوم شناختی در سال ۱۹۹۸ به‌وجود آمده‌است. این انجمنها ترازنامه‌ای اسفبار ازوضعیت موجود منتشر كردند بر این اساس ترازنامه افزایش جمعیت، شهر سازی وگسترش شهری، آلودگیها و تخریب طبیعت‌كه در جهان، مطرح است رضایت بخش‌نیستند و باید مردم را به انجام اقدامات ضدآلایندگی و استمرار آن بر انگیخت و آنان رامتقاعد كرد كه محافظت از محیط زیست،یك اولویت است.
مهندس تورج دانشور
منابع:
۱- مجموعه مباحث مركز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران -معیارهای آسایش صوتی - بهرام سلطانی
۲- د كتر مجید مخدوم - كتاب‌محیطزیست انسانی - دانشگاه تهران -۱۳۷۵.
تورج دانشور - فوق لیسانس‌مهندسی در رشته شهرسازی وبرنامه‌ریزی شهری، عضو هیئت علمی‌دانشگاه رودهن و مدرسه عالی‌جهانگردی، عضو پیوسته اصلی جامعه‌مهندسان شهرساز و دبیر كمیسیون‌ارزشیابی و تعیین صلاحیت مهندسان‌شهرساز است.
وی تاكنون مسوول و كارشناس ارشد چندین طرح منطقه‌ای‌در دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای،هماهنگ‌كننده و مسوول طرح‌مطالعاتی شهرنشینی و شهرگرایی درایران با همكاری دفتر سازمان ملل درتهران و... بوده و با سازمان ملل متحد (U.N) در اجرای برخی‌طرحها همكاری كرده است.
از وی تاكنون آثار فراوانی از جمله‌صلح سبز، حقایق اساسی در مورد شهرسازی، برنامه توسعه اقتصادی -اجتماعی استان خوزستان و... به چاپ‌رسیده است.
منابع:
۱- مجموعه مباحث مركز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران -معیارهای آسایش صوتی - بهرام سلطانی
۲- د كتر مجید مخدوم - كتاب‌محیطزیست انسانی - دانشگاه تهران -۱۳۷۵.
تورج دانشور - فوق لیسانس‌مهندسی در رشته شهرسازی وبرنامه‌ریزی شهری، عضو هیئت علمی‌دانشگاه رودهن و مدرسه عالی‌جهانگردی، عضو پیوسته اصلی جامعه‌مهندسان شهرساز و دبیر كمیسیون‌ارزشیابی و تعیین صلاحیت مهندسان‌شهرساز است.
وی تاكنون مسوول و كارشناس ارشد چندین طرح منطقه‌ای‌در دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای،هماهنگ‌كننده و مسوول طرح‌مطالعاتی شهرنشینی و شهرگرایی درایران با همكاری دفتر سازمان ملل درتهران و... بوده و با سازمان ملل متحد (U.N) در اجرای برخی‌طرحها همكاری كرده است.
از وی تاكنون آثار فراوانی از جمله‌صلح سبز، حقایق اساسی در مورد شهرسازی، برنامه توسعه اقتصادی -اجتماعی استان خوزستان و... به چاپ‌رسیده است.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست