کودکان و خواب‌گردی‌های شبانه

راه رفتن در خواب، یکی از اختلالات مربوط به خواب است که به صورت قدم‌زدن در خواب، بروز می‌کند و طی آن کودک از رختخواب بلند می‌شود و بدون اینکه هوشیار باشد و بداند چه کار می‌کند، شروع به انجام کارهای معمولی (مثل غذا خوردن، حرف زدن، راه رفتن و...) می‌کند.
حتی اگر در این حال او را از خواب بیدار کنید، چیزی به خاطر نمی‌آورد و هیچ آگاهی‌ نسبت به کارهایی که انجام داده، ندارد. خواب‌گردی، بیشتر با صحبت کردن در خواب همراه است و به‌طور معمول زمانی که کودک وارد مرحله خواب عمیق می‌شود، یعنی یک تا دو ساعت بعد از به خواب رفتن، آغاز می‌شود.
● علائم راه رفتن در خواب
به‌طور کلی زمانی که کودک کاملا در خواب فرو رفته، ناگهان بلند می‌شود. در این حالت حرکات او بسیار آرام و آهسته است. ممکن است انگشتان و دست‌هایش را مرتب تکان دهد. چشم‌هایش هم می‌تواند کاملا باز باشد؛ حتی گاهی چشمک هم می‌زند. گاهی کودک خواب‌گرد از رختخواب بلند می‌شود و بدون هدف دور اتاق می‌چرخد. در بیشتر موارد نیز بدون مشکل و ناراحتی خاصی مجددا به رختخواب برمی‌‌گردد و دوباره می‌خوابد. کودک ممکن است این کارها را آرام و راحت انجام دهد، اما گاهی هم ممکن است فعالیت‌های هدفمندی مثل لباس پوشیدن، باز کردن در و... انجام دهد. به‌طور معمول کودک در حین انجام این کارها هوشیار نیست، زمانی که با کودک صحبت شود، ممکن است او با زیر لب سخن گفتن و زمزمه کردن پاسخ دهد. هر دوره از خواب گردی تقریبا ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و بعد از آن دوباره به اتاق و رختخوابش برمی‌گردد.
● علت راه رفتن در خواب
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ۱۵درصد از کودکان، بین ۵ تا ۱۵ سال برای اولین بار دچار خواب‌گردی می‌شوند و ۳ تا ۶ درصد این کودکان بیش از یک بار در خواب راه می‌روند. این اختلال در پسرها شایع‌تر از دخترهاست؛ و به‌طور معمول وقتی روی می‌دهد که کودک دچار خواب‌های پریشان شود. چنانچه این اختلال در بین والدین و اعضای دیگر خانواده نیز مشاهده شده باشد، می‌تواند به عنوان اختلالی ارثی محسوب شود. ۱۰ تا ۲۰ درصد از خواب گردی‌های کودکان ممکن است ناشی از سابقه خانوادگی باشد. البته درصدی از این خواب‌گردی‌ها هم به خاطر خستگی مفرط و یا فشارها و تنش‌های روزانه است. تحقیقات نشان می‌دهند خواب‌گردی در کودکان مبتلا، با افزایش سن کاهش می‌یابد و به تدریج از بین می‌رود. اما اگر خواب‌گردی کودک از ۹ سالگی به بعد شروع شود، ممکن است در دوران بزرگسالی نیز ادامه یابد. در این صورت بهتر است، حتما این مشکل را جدی گرفت و درصدد درمان آن برآمد.
در مواردی مشاهده می‌شود که خواب‌گردی کودک ناشی از عوامل زیر است:
▪ خواب ناکافی
▪ برنامه نامنظم خواب
▪ بیماری و تب بالا
▪ مصرف بعضی از داروها
▪ پر بودن مثانه
▪ خوابیدن در محیطی شلوغ و پرسروصدا
● انواع خواب‌گردی
خواب‌گردی در دوران کودکی، به انواع مختلفی دیده می‌شود. بیشتر کودکانی که تحت‌تاثیر شرایط و تغییرات محیطی قرار می‌گیرند، شب‌ها در خواب راه می‌روند. این گونه خواب‌گردی‌های کودک، ناشی از هیچ اختلال جدی و مهمی نیست و به‌طور معمول با کاهش شرایط استرس‌آور و رشد کودک به تدریج از بین می‌رود. والدین این کودکان تنها باید مراقب باشند که فرزندشان هنگام خواب‌گردی، آسیبی نبیند. برخی از کودکان تنها یک‌بار در چند ماه و برخی دیگر چند بار در طول یک ماه در خواب راه می‌روند. کودکان خواب‌گرد اغلب از این عمل ناخودآگاه خود احساس خجالت، شرمساری، اضطراب، گناه و گیجی می‌کنند. خواب‌گردی کودک خطری برای دیگران ندارد. بیدار کردن کودکی که در خواب راه می‌رود، هیچ مشکلی پیش نمی‌آورد، تنها ممکن است برای چند لحظه جهت‌یابی خود را از دست بدهد و کمی گیج و سرگردان شود.
● روش‌های پیشگیری از راه رفتن در خواب
تاکنون روش علمی ویژه‌ای برای درمان کامل این اختلال در کودکان ابداع نشده است، ولی می‌توان با به کار بردن روش‌های زیر میزان خواب‌گردی کودک را کمتر کرد:
▪ از دادن داروهای نامتعارف، داروها و قرص‌های تجویز نشده از سوی پزشک (به خصوص داروهای خواب‌آور) به کودکان خود خودداری کنید.
▪ برنامه خواب و بیداری منظمی برای کودک در نظر بگیرید.
▪ تمرین‌های آرام‌سازی عضلانی، یوگا و مراقبه می‌تواند موجب کاهش استرس و فشار روانی و بهبود رفتار خواب‌گردی در کودک شود.
● شیوه‌های درمان
والدین و اعضای خانواده می‌توانند با به کارگیری نکات زیر به کودک مبتلا به خواب‌گردی کمک کنند:
▪ کودک را خیلی آرام به رختخواب برگردانند.
▪ او را از آسیب‌ها و حوادث ناشی از خواب‌گردی مصون نگه دارند.
▪ جلوی بالکن‌ها و پرتگاه‌های منزل نرده بکشند.
▪ درب اصلی خانه را قفل بزنند. (قفلی که بالاتر از دسترس کودک باشد).
▪ اجازه ندهند کودک هنگام خواب خیلی خسته و متشنج به خواب رود.
▪ زنگوله‌ای به در اتاق کودک نصب کنند تا با باز شدن در، به صدا درآید و اعضای خانواده را با خبر کند. همچنین با استفاده از روش‌های زیر می‌توانند خواب‌گردی کودک را کاهش دهند؛
▪ کودک را برای چند شب تحت‌نظر بگیرید. (چه موقع از خواب بیدار می‌شود و چه مدتی خواب‌گردی می‌کند.)
▪ بعد از چند شب، کودک را ۱۵ دقیقه قبل از خواب‌گردی شبانه‌اش بیدار کنید.
▪ کودک را چند دقیقه بیدار نگه دارید (با او کمی حرف بزنید و یا کمی آب به او بدهید.)
▪ این کار را به مدت یک هفته انجام دهید.
▪ چنانچه مجددا خواب‌گردی کودک شروع شد، انجام این اقدامات را دوباره از سر بگیرید.

مریم صابونی

منبع : روزنامه تهران امروز