جامعه اطلاعاتی در جامعه سنتی

● جامعه اطلاعاتی چیست؟
جامعه ای که مبنای تمامی کارهای خود را بر اطلاعات بنا نهاده است.با گسترش اینترنت وفن اوریهای نوین تبادل اطلاعات به صورت که نیاز دائمی در امده است بر همین مبنا دنیا در حال گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی به سر می برد.کارشناسان پیش بینی کرده اند که در سال ۲۰۰۵ اولین کشورها وارد جامعه اطلاعاتی شوند.در اینده ای نه چندان دور دانش سرمایه هر کشوری خواهد بود.بنابراین ههم کشورها سعی می کنند خود را برای ورود به این جامعه اماده کنند.ضمن این که جهانی شدن نیز این امر را تشدید میکند.پیدائی و پیشرفت «اینترنت»،‌ در ایجاد شرایط ‏گذر از «جامعه‌ی صنعتی»، به«جامعه‌ی اطلاعاتی» جایگاه برجسته‏ای پیدا کرده است. شبکه‌ی «اینترنت»،که اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی ، ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی سراسری کره‌ی زمین و به عبارت دیگر، «شبکه شبکه‏های اطلاع‏رسانی» جهان شناخته می‏شود، معرف ساختار تحول یافته‌ی یک شبکه‌ی اطلاعاتی نظامی است.اینترنت یک سرویس اطلاعاتی عمومی و جهانی است که باید برای تمام اعضای جوامع قابل دسترسی باشد و به این طریق، امکان نوعی گفتگوی جهانی را پدید آورد که در آن هر فرد بتواند سخن خود را بیان کند.
● ایران در جامعه اطلاعاتی
در ایران به موازات مشکلاتی که برای نشریات چاپی پیش امد.ارتباطات الکترونیک رشد کرد و بر تعداد کاربرانی که اطلاعات مورد نیاز خود از طریق اینترنت تهیه می کنند افزوده شد. گسترش سایتها و وبلاگهای فارسی در اینرتنت باعث شده تا محتوای فارسی در رده چهارم زبانهای دنیا قرار گیرد.این موقعیت ممتاز سبب شده تا ایران زمینه های حضور در جامعه اطلاعاتی را مناسب ببنید.اما در این را امکانات زیر ساختی و سیاسی باید همگام با این پیشرفت جلو رود که تاکنون این گونه نبوده است.
کاظم معنمد نژاد دبیر علمی سمینارجامعه اطلاعاتی می گوید:” از لحاظ گذار به جامعه اطلاعاتی، متأسفانه امکانات چشمگیری نداریم. تا همین دوسه پیش اصلاً توجه چندانی به این مقوله نمی‌شد.طرح تکفا(توسعه کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات) و اجرا آن نیز کمک زیادی به این مقوله می‌کند. اما به دلیل آن که کار را دیر آغاز کرده‌ایم، کشورهای بسیاری از ما جلوتر هستند.باید سعی کنیم این فاصله هارا جبران کنیم
وی درباره جبران این فاصله می گوید:باید زیرساخت‌های فنی را تغییر دهیم که در این زمینه اوضاع روبه بهبود است.خطوط تلفن و تلفن‌های همراه و همچنین اتصالات فیبرنوری که شهرها و کشورها را به هم متصل می‌کند در این سال‌ها افزایش داشته همین امر، اطمینان به بقا و ثبات ارتباطات را بیشتر می‌کند. چون همیشه نمی‌توان از امواج استفاده کرد.
به این دلیل که گاهی دچار اختلال می‌شود. در صورتی که فیبرنوری ارتباط را بدون اختلال حفظ می‌کند. بعد از مسائل زیرساختی باید به مسائل کاربردی بپردازیم و روی جنبه‌های نرم افزاری کار کنیم.
محمد مهدی فرقانی عقیده دارد که تنها امکانات زیر ساختی برای ورود به جامعه اطلاعاتی کافی نیست وباید امکانات سیاسی نیز برای این کار فراهم شود وی می گوید:‚”امروزه یکی از اساسی‌ترین و بدیهی‌ترین حقوق شهروندی، دسترسی آزاد به اطلاعات و اخبار است تا جایی که مهم‌ترین شاخص توسعه هرکشور بر اساس میزان تولید، امکان توزیع ومصرف اطلاعات ارزیابی می‌شود.این در حالیست که شرایط کنونی جامعه ما، تولید اطلاعات تنها در سطوح و لایه‌های خاصی از جامعه صورت می‌پذیرد و حق دسترسی به اطلاعات برای عموم شهروندان هنوز چندان گسترده نشده است.برای خروج از این انسداد، باید به لحاظ ذهنی و فرهنگی متحول شویم. درواقع نگرش به موضوع اطلاعات نیز باید دگرگون شود. متاسفانه هنوز به اطلاعات نگاه امنیتی داریم و تا زمانی که به انتشار اطلاعات و دسترسی همگانی به آن به عنوان مساله امنیتی نگاه کنیم با مشکل روبرو هستیم همچنین مادامی‌که اطلاعات به عنوان سرمایه اجتماعی برای همگان شناخته نشده و انحصار دسترسی به آن در قلمرو عمومی هرچه محدودتر نشود، فرآیند تولید و مصرف اطلاعات با چالش روبرو خواهد شد.“
رئیس مرکز مطالعات رسانه با ارائه مقاله به سوی جامعه دانش محور انحصار اطلاعات در ایران را مورد توجه قرار داد در این مقاله امده است:”در کشور ما تولید اطلاعات دچار نقصان است.زیرا هنوز توسعه علمی پیدا نکرده‌ایم و به جامعه دانش محور تبدیل نشده‌ایم. علت این امر نیز به یک میراث تاریخی کهنه در ایران برمی‌گردد و آن رابطه عمودی و یک‌سویه قدرت و سیاست با جامعه و مردم است که اطلاعات را در انحصار خود قرار می‌دهد. در چنین فضایی تنها ساختار قدرت می‌تواند از اطلاعات برخوردار باشد و این اطلاعات را در انحصار خویش نگاه دارد. چنین ساختاری حق مردم را برای آگاهی و دسترسی به اطلاعات را به رسمیت نمی‌شناسد. هرچند که این طرز تفکر در طی چند سال اخیر متحول شده است، اما میراث گذشته آن هنوز باقی است. در صورتی که تولید اطلاعات تنها در سطوح و لایه‌های خاصی از جامعه صورت پذیرد و حق دسترسی به اطلاعات تنها برای افراد خاصی وحودداشته باشد، که از ابزارهای مهم توسعه که همان دسترسی عمومی مردم به اطلاعات است، عملا محقق نشده است.جامعه اطلاعاتی دسترسی فردی را به حوزه اطلاعات گسترش داده و به تعاملی و دوسویه شدن ارتباطات کمک می‌کند. از طرفی حق انتخاب مخاطب را افزایش می‌دهد.“
● خوب و بد همایش جامعه اطلاعاتی
برگزاری همایش در زمینه جامعه اطلاعاتی قطعا به روشن شدن موانع وارائه راهکارهای مناسب جهت نزدیک شدن به دروازه جامعه اطلاعاتی کمک می کند.اما مادامی که لوازم جامعه اطلاعاتی در ارکان سیاسی کشور فراهم نشود وحق دسترسی ازاد به اطلاعات محترم شمرده نشود حرف زدن از جامعه اطلاعاتی مانند مزه مزه کردن یک نوشیدنی شیرین است.ضمن انکه عده ای از ارائه دهندگان مقاله به محافظه کاری مسئولین برپایی این همایش معترض بودند یک استاد علوم ارتباطات دانشگاه آزاد گفت:مقاله او با این توجیه که سیاسی بوده رد شده است.یک دانشجوی دوره دکترا نیز گفت:مقاله او پس از چهار مرتبه بازبینی وسانسور پذیرفته شده،در حدود ۵۰ مقاله به دبیر خانه این همایش ارائه شده مسئول روابط عمومی همایش با رد گرایشهای سیاسی در پذیرفتن مقالات گفت:”بسیاری از مقالات به دلیل طولانی بودن رد شده اند.“
در این همایش در مورد موضوعات مختلفی مقاله ارائه شد.موضوعاتی که شاید ربط مستقیمی با جامعه اطلاعاتی نداشت.به طور مثال تجارت الکترونیک،موج مجازی،دامنه های اینترنتی،مالکیت معنوی هر کدام در جای خود قابل بررسی است اما مستقیما به جامعه اطلاعاتی مربوط نمی شود.در این همایش کمتر راهکارها،موانع، وعلل دست یابی به جامعه اطلاعاتی در ایران مطرح شد.استادان دانشگاه هر کدام با توجه به حیطه کاری خویش به مقوله جامعه اطلاعاتی نگاه کردند.نگاههایی که بینش سنتی به یک مفهوم جدید را در برداشت.میهمانان خارجی همایش نیز در این میان حرفی برای گفتن نداشتند.کورکماز علمدار استاد دانشگاه انکارا در این همایش حضور نداشت.مراد مرداف استاد دانشگاه تاجیکستان در کشوری زندگی می کند که حتی روزنامه های ان یک وب سایت نبیز ندارند بنابراین این استاد ارتباطات حرفی برای گفتن نداشت.آرمان ماتلار و همسرش میشل ماتلار به سبب دوستی چند ساله با کاظم معتمد نژاد به ایران امده بودند.ماتلار بیشتر به تاریخ جامعه اطلاعاتی توجه دارد او کتابی به همین نام را نیز نوشته است.اما وی در مورد جامعه اطلاعاتی حرفهای جدیدی به همراه ندارد.دردوروز بر پایی همایش در سالن کمتر جوانی دیده می شد که برای گوش سپردن به مقلات همایش به سالن مرکز تحقیقات ومخابرات امده باشد.از یک طرف می توان موضوع جذاب و تازه ای مثل جامعه اطلاعاتی انقدر در قالبهای خشک پیرمردان ارتباطات رفته بود که هیچ جذابیتی به همراه نداشت.از طرف دیگر برگزاری خشک رسمی وغیر دموکراتیک همایش امکان حضور جوانان را گرفته بود.در نشستهای حاشیه ای امکان پرسش و پاسخ وجود نداشت ودایرکنندگان میزدگرد که در پایان وقت همایش ودر بعد از ظهر ها انجام میشد ان قدر خسته بودند که رغبتی به پرسش وپاسخ نداشتند.انگار تنها برپایی میزگرد اهمیت داشت وچیزی که بی اهمیت بود مباحث طرح شده در نشست بود. به هر روی بر پایی این همایش نشان داد که نسل استادان ارتباطات رو پیری گذاشته اند.بدیعی.فرقانی.محسینیان راد،شکرخواه،محمدی از نسل دیروز هستند.رشته ارتباطات هر روز با مفاهیم به روز شده وجدید سروکار دارد.اما استادان همان استادان دیروزند.

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات