تربیت جنسی از ۷ تا ۱۲ سالگی

دوره پنج سال دبستان، دوره‌ای حساس و از نظر تثبیت شخصیت اخلاقی و تربیتی، دورانی مهم است. دوره فراگیری آموزش‌های زیر بنایی و اساسی، دوره پایه‌گذاری عادات، دوره روابط کودک با دیگران و دوره آغاز پیدایش پاره‌ای از لغزش‌ها و انحرافات است. به همین دلیل در نظام تربیتی اسلام، توصیه‌هایی در جهت آموزش و مراقبت‌ در این دوره به والدین و مربیان ارایه شده است، از جمله توصیه به تفکیک بستر، رعایت ضوابطی در معاشرت، تقویت مبانی مذهبی و اخلاقی، آموزش راه و رسم صیانت از خود، دفاع از شرف و انسانیت، ایجاد عادات مناسب در خواب و استراحت، در دفع و تخلیه، در پوشش و لباس و نیز آموزش مقدمات لازم برای ورود به دنیای بلوغ...
اگر به روایات اسلامی‌که در مورد مراحل مختلف رشد آمده است، دقت کنیم، مشخص می‌شود که در روایات متعددی مراحل مختلف رشد، به دوره‌های ۷ساله تقسیم شده است. هفت سال نخست: آزادی و بازی، هفت سال دوم: تأدیب و هفت سال سوم: به خدمت گرفتن و ملازمت.
● هفت‌سالگی، سن تکلیف‌پذیری
کودک از حدود هفت سالگی، ‌تکلیف‌پذیر می‌شود و در واقع این مرحله از رشد، مرحله ادب کردن و آموزش دادن است. این دوره، دوران تمرین برای انجام تکالیف مورد انتظار است و باید تلاش شود کودک را به رعایت ظواهر آداب اسلامی، تمرین نماز خواندن، اجازه گرفتن به هنگام ورود به اتاق خصوصی والدین و جدا کردن بستر خواب، ترغیب و تشویق کرد. هر چند هنوز کودک نسبت به حکمت آداب مزبور، فهمی‌قابل توجه پیدا نکرده است اما از باب تمرین و کوشش، وی را به انجام آنها تکلیف می‌کنیم، چرا که نفس رعایت آداب مطلوب، لغزش‌ها و آسیب‌ها را می‌کاهد. بنابراین باید توجه کرد که روایات دینی نیز به بعد تربیت جنسی بعد از هفت سالگی اشاره داشته‌اند. در این دوران باید قوانین احتیاطی برای مواجهه با مرحله آینده در فرآیند رشد را به کودکان آموزش داد. این گفته بدان معنا نیست که فعالیت‌های جنسی این دوره، ناشی از احساس حقیقی جنسی است، بلکه باید گفت تمام دوران کودکی، از جهاتی دوران خواب و غفلت است ‌اما اشاره و تأکید روایات، عمدتا جنبه پیشگیرانه و پرهیز از زودرسی فعالیت جنسی دارد.
● دوران نهفتگی
با توجه به اینکه سن ۷ تا ۱۲ سالگی از نظر روان‌شناسان، دوره نهفتگی جنسی است، به‌این دلیل برنامه تربیت جنسی باید با این مرحله هماهنگ باشد و نباید به گونه‌ای باشدکه موجب بیداری زودرس جنسی شود. بنابراین می‌باید خانواده و مدرسه در این زمینه نقش مکمل را بازی کنند. مسوولیت اصلی تربیت جنسی کودک و نوجوان به عهده پدر و مادر است. در صورت نبود مادر و یا پدر در محیط خانواده، به هر دلیلی، نقش حاضر باید توسط افراد مسوول به عهده گرفته شود. در این مورد، مدرسه نیز یاری‌گر مهمی ‌محسوب می‌شود. اینکه مسایل جنسی در مدرسه به صورت عمومی‌ و یا انفرادی طرح شود، موضوعی است که جای بحث دارد. برخی از مسایل جنسی می‌تواند به صورت عمومی ‌مطرح شود؛ اما برخی‌ دیگر از مسایل و احکام شرعی اگر به‌ صورت انفرادی مطرح شوند بهتر است. در هر دو صورت، باید شرایط و مقتضیات موجود در محیط را در نظر گرفت. اگر محیط طوری ‌است که بچه‌ها در شرایط سنی تقریبا یکسانی قرار دارند و تفاوت‌های زیادی در مورد میزان اطلاعات جنسی آنها وجود ندارد، طرح عمومی‌مسایل به اشکالی برنمی‌خورد؛ ولی اگر اختلاف زیادی از هر جهت در یک کلاس مشهود است، طرح‌ مسایل‌ خاص به‌صورت‌ عمومی، معمولا نتایج مطلوبی در پی نخواهد داشت.
● دو کلمه با والدین و معلمان
نکته‌ای که معلمان و والدین باید در این سنین توجه داشته باشند این است که دختران از نظر جنسی نسبت به پسران آسیب‌پذیرتر هستند. زیرا از لحاظ جسمی‌از پسران ضعیف ترند و دیگر اینکه سن بلوغ در آنها کمتر از سن بلوغ در پسران است به‌طور معمول دختران در سن بلوغ از آگاهی و تعلیمات جنسی لازم برخوردار نیستند، بنابراین ممکن است دچار مشکل شوند. بنابراین ضروری است والدین و مربیان در این زمینه مراقبت‌های کافی داشته باشند و در زمینه آماده‌سازی دختران برای ورود به دوران بلوغ مؤثر باشند و خوشبختانه مراسم جشن تکلیف انگیزه خوبی برای این امر است.
● محتوای آموزشی
با در نظر گرفتن اینکه دختران و پسران در سنین متفاوتی به بلوغ شرعی می‌رسند، برای دوره تحصیلی ابتدایی با توجه به جنسیت و باتوجه به سطح فهم و درک دختران و پسران،‌ محتوای زیر با توجه به شرایط افراد، مناسب به نظر می‌رسد:
▪ مباحث مربوط به دوران بلوغ و علایم آن (به‌ویژه‌ برای دختران)
▪ احکام طهارت (بدون ذکر مستحبات و مکروهات)
▪ خلاصه‌ای از احکام غسل و انواع آن
▪ احکام وضو (با استفاده از تصویرها، بدون ذکر مستحبات)
▪ احکام تیمم در حد ضرورت
▪ خلاصه‌ای از مسایل مربوط به محارم
▪ آگاهی از نقش جنسی و اینکه دختر از دختر بودن خود و پسر از پسر بودن خود احساس مباهات کند.
▪ مسایل ‌مربوط به ‌حجاب ‌و اهمیتی که اسلام به‌رعایت حجاب، به‌ویژه ‌‌برای‌ دختران ‌می‌دهد.
▪ آگاهی مختصر از ساختمان و کار اعضای جنسی گیاهان و حیوانات

دکتر محسن فرمهینی فراهانی - استادیار دانشگاه شاهد

منبع : روزنامه سلامت