بررسی ویژگی‌های انسان مطلوب نظام آموزش‌ و پرورش در افق چشم‌انداز ‌‌٢٠ساله - بخش پایانی

● شکل نهایی نظام طبقه بندی ویژگی‌ها
نظام طبقه بندی نهایی در طرح حاضر در سه سطح به شرح زیر مورد توجه قرار گرفت:
الف) سطح طبقات اصلی:
این سطح در برگیرنده طبقات اصلی یا مفاهیم کلی در ارتباط با ویژگی‌های انسان مطلوب است. مهم‌ترین مشخصه طبقات در این سطح آن است که ثابت بوده، کمتر دستخوش تغییر و دگرگونی می‌شوند. در عین حال آن‌قدر از کلیت و شمول برخوردار هستند که مجموعه‌ای از مفاهیم فرعی (sub concepts) در ارتباط با ویژگی‌های انسان مطلوب را دربرگیرند. در نظام طبقه بندی حاضر، سطح اصلی شامل ده (۱۰ ) محور عمده سواد سیاسی، سواد اجتماعی، سواد فرهنگی – هنری، سواد معنوی، سواد علمی، سواد میان فرهنگی، سواد اقتصادی – حرفه ای، سواد فن آوری، سواد بهداشتی و سواد زیست – محیطی می‌باشد.
▪ سواد سیاسی:
سواد سیاسی به مجموعه‌ای از دانش، مهارت‌ها و تعهدات ضروری اشاره می‌کند که برای آگاهی و عملکرد سیاسی مؤثر ضروری است (برن، ۱۹۹۳). به عبارت روشن‌تر به توانایی درک و فهم و تحلیل سیاسی در سطح ملی و فراملی و توانایی انجام تصمیمات و پیش بینی در این زمینه را سواد سیاسی گویند.
در این پژوهش مؤلفه‌هایی نظیر درک و فهم سیاسی، عزت و اقتدار ملی، وحدت و منافع ملی، مشارکت سیاسی و مانند آن در زمره سواد سیاسی است.
▪ سواد اجتماعی:
سواد اجتماعی به توانایی درک و فهم مسایل اجتماعی، چگونگی زندگی اجتماعی، همزیستی و پاسداشت نظامات اجتماعی اشاره می‌کند (پرایور، ۲۰۰۰). در کنار این، سواد اجتماعی پایبندی به قانون، مسئولیت پذیری، مشارکت اجتماعی، پاسداشت ارزش‌های اجتماعی و مهارت‌ها ی برقراری ارتباط را هم در برمی‌گیرد. دارنده سواد اجتماعی، شخصی است که آمادگی زندگی بهره ور به مثابه یک شهروند سازگار با تغییرات سریع در حوزه دانش و تکنولوژی، گوناگونی باورها و ارزش‌ها را دارد. در این پژوهش مؤلفه‌هایی، نظیر: قانونمندی، مسئولیت پذیری، بردباری و تحمل، درک و فهم اجتماعی، مشارکت اجتماعی و مانند آن در زمره سواد اجتماعی مدنظر قرار می گیرند.
▪ سواد فرهنگی ـ هنری:
سواد فرهنگی ـ هنری به میزان و درجه آشنایی فرد با مفاهیم و مسائل فرهنگی و هنری که در یک جامعه مهم و برجسته تلقی می شود، اشاره می کند (NCREL,۲۰۰۵ ). در این پژوهش سواد فرهنگی – هنری در عرصه‌هایی چون درک و فهم فرهنگی – هنری، حفظ و توسعه میراث فرهنگی، هویت ملی و مانند آن مدنظر است.
▪ سواد معنوی (دینی و اخلاقی):
به مجموعه توانمندی‌ها و قابلیت‌های ضروری در عرصه دینی و اخلاقی سواد معنوی گفته می‌شود. در این پژوهش، سواد معنوی در عرصه‌هایی چون ایمان و باورهای دینی، تعالی اخلاقی، عزت و کرامت نفس و مانند آن مدنظر است.
▪ سواد علمی:
سواد علمی عبارت از دانش و درک فهم مفاهیم و فرایندهای موردنیاز برای تصمیم گیری در امور شخصی، مشارکت در امور مختلف است (آکادمی ملی علوم، ۱۹۹۵). به عبارت روشن‌تر قابلیت‌های مرتبط با پرسشگری، پژوهش و یافتن پاسخ برای پرسش‌های برخاسته از کنجکاوی در خصوص زندگی روزمره را سواد علمی گویند. دارا بودن سواد علمی به معنای توانایی توصیف، و پیش‌بینی پدیده‌ها است.
در این پژوهش سواد علمی دارای مصادیقی چون تفکر علمی – منطقی، تفکر انتقادی، خلاقیت، یادگیری مادام العمر و مانند آن است.
▪ سواد میان فرهنگی:
سواد میان فرهنگی به توانایی درک و فهم تشابهات و تفاوت‌ها در رسوم، ارزش‌ها و باورهای فرد از فرهنگ خود و سایر فرهنگ‌ها اشاره می‌کند. شخصی که دارای سواد میان فرهنگی است، به روشنی از نحوه تعامل و اثرپذیری متقابل و رفتار و کردار خود و سا یرین از باورها، ارزش‌ها و حساسیت‌های فرهنگی مردمان سایر ملل آگاهی داشته، و به مسایلی نظیر تبعیض، نژادپرستی، پیش داوری و رفتار و کردار کلیشه ای یا قالبی حساس است. با سواد میان فرهنگی از محدوده فرهنگ خود فراتر رفته و سایر فرهنگ‌ها را نیز مورد کاوش قرار می‌دهد (بیوپره، ۲۰۰۰).
در این پژوهش سواد میان فرهنگی در قالب مصادیقی چون درک و فهم میان فرهنگی، همبستگی اسلامی، مسالمت جویی و تفاهم بین المللی و مانند آن موردنظر است.
▪ سواد اقتصادی ـ حرفه ای:
سواد اقتصادی ـ حرفه‌ای به توانایی شناسایی مسایل اقتصادی، هزینه‌ها، منافع، تجزیه و تحلیل مشوق‌ها در موقعیت‌های اقتصادی، بررسی پیامدهای تغییر در شرایط اقتصادی و سیاست‌های عمومی؛ گردآوری و سازمان‌دهی شواهد اقتصادی؛ و وزن‌دهی هزینه‌ها در برابر مزایا و منافع تعریف می‌شود( بنیاد آموزش اقتصاد، ۲۰۰۳).
باسواد اقتصادی – حرفه‌ای با مبانی درآمد و توزیع درآمد، بیکاری، سرمایه گذاری، تورم و خطرپذیری اقتصادی آشناست. افزون بر این، شخصی که دارنده سواد اقتصادی – حرفه‌ای است، ارزش کارآفرینی و نقش کسب و کار را می‌داند. با عنایت به موارد پیش گفته، سواد اقتصادی – حرفه ای در پژوهش حاضر شامل مؤلفه هایی، چون درک و فهم اقتصادی، درک و فهم حرفه‌ای، اشتغال ورزی و کارآفرینی و مانند آن است.
▪ سواد فناوری:‌
سواد فناوری، معرفتی درباره چیستی فناوری، شیوه کارکرد آن، و نیز چگونگی اثربخشی و کارآیی آن در تحقق اهداف و مقاصد ویژه است. هدف‌های بکارگیری آن شخصی که دارای سواد فناوری است، فناوری را به صورت اثربخش برای دستیابی، پردازش و ارزشیابی ترکیب اطلاعات از منابع مختلف به کار می‌برد. بسیاری از متخصصان بر این نکته توافق دارند که، افراد باید مهارت‌های فناورانه را برا ی حل مسایل به کار ببرند (بیکر و انیل، ۲۰۰۳‌). با عنایت به این امر، می‌توان دانش فناوری، تفکر فناورانه، مهارت‌های فناوری و آفرینش فناورانه را به عنوان مؤلفه‌هایی تحت مقوله سواد فناوری قرار داد.
▪ سواد بهداشتی:
بهداشت در برداشت وسیع آن به دو حیطه اساسی اشاره می کند: بهداشت روانی و بهداشت جسمانی.
با عنایت به طبقه‌بندی فوق از بهداشت، هر شخص به مثابه شهروندی سالم باید حائز سلامت روانی و جسمانی برای تحقق اهداف فردی و اجتماعی باشد (شاملو، ۱۳۶۷). دارنده سواد بهداشت با دو رویکرد پیشگیرانه و درمانی در برنامه‌ریزی‌های فردی و اجتماعی خود، شیوه‌های کسب، حفظ و تداوم بهداشت روانی و جسمانی خود و جامعه را مورد توجه قرار می‌دهد.
در این پژوهش، باسوادی بهداشتی دارای مؤلفه‌هایی نظیر: درک و فهم بهداشتی، تربیت بدنی، سلامت فردی و اجتماعی و بیماری و مانند آن است.
▪ سواد زیست محیطی:
سواد زیست محیطی به توانایی درک و فهم مسایل زیست بوم شهری و طبیعی، اشاره می‌کند . در کنار این، سواد زیست محیطی دربرگیرنده معرفت عمیق درباره منابع طبیعی و حیات وحش است (پرایور، ۲۰۰۰). نگرش مثبت به زیست بوم در هسته اصلی سواد زیست محیطی قرار دارد. از این رو، دارنده سواد زیست محیطی، تلاش می کند، با معرفتی که نسبت به جایگاه زیست بوم در حیات فردی و اجتماعی دارد به تعامل بهره‌ور با زیست بوم بپردازد. با سواد زیست محیطی، از محدودیت منابع طبیعی آگاه است و به حساسیت حیات وحش نسبت به نتایج ناشی از عملکرد انسانی اشراف دارد.
ب) سطح طبقات فرعی:
برای دستیابی به یک ساختار منسجم، هر یک از طبقات اصلی خود شامل طبقات یا مفاهیم فرعی است. مفاهیم فرعی دربرگیرنده نقاط و عناصر مشترک، ویژگی‌های معینی هستند که از طریق فرایند مفهوم پردازی ویژگی‌ها به دست می‌آیند. همان طورکه در تصاویر پیوست به انتهای پیام ملاحظه می‌شود، هر یک از طبقات ده گانه، به چند طبقه یا مفهوم فرعی تقسیم شده است:
ج) ویژگی‌ها:
و بالاخره عینی‌ترین و در عین حال حساس‌ترین و بنیادی‌ترین سطح در نظام طبقه بندی، ویژگی‌ها، کیفیت‌ها یا صلاحیت‌های معینی است که در قالب دانش، مهارت یا نگرش معینی از طریق انجام مطالعه و پژوهش به دست آمده است. در ذیل هر یک از مفاهیم فرعی، مجموعه‌ای ویژگی‌ها یا صلاحیت‌ها فهرست می‌شوند. نکته شایان ذکر آن که در مطالعه حاضر با عنایت به رویکرد استقرایی، مسیر حرکت از شناسایی ویژگی‌ها شروع، با طبقه بندی آن‌ها در قالب مفاهیم فرعی ادامه و سرانجام با دسته بندی آن‌ها در قالب طبقات اصلی به اتمام رسید. برای این منظور ابتدا تمام گروه‌ها مراحل زیر را طی نمودند:
ـ شناسایی ویژگی‌ها یا صلاحیت‌ها در قلمرو موردنظر (منابع دینی، تطبیقی و ...)
ـ طبقه بندی ویژگی‌ها یا صلاحیت‌ها در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم یا طبقات فرعی و بحث و بررسی نتایج کار هر یک از گروه‌های پژوهشی در جلسات مرتبط با طرح پژوهشی و دستیابی به مجموعه‌ای از مفاهیم فرعی یکدست.
ـ طبقه بندی مفاهیم یا طبقات فرعی در قالب دسته جات یا طبقات اصلی و به طور آزمایشی در هر یک از گروه‌های پژوهشی و بحث و بررسی موضوع در جلسات طرح پژوهشی و دستیابی به طبقات اصلی یکدست و مشترک.
تصویر هرمی موجود در تصاویر پیوست به انتهای پیام، ساختار اجرایی دستیابی به نظام طبقه بندی را نشان می‌دهد.
● تخصیص هر ویژگی به یکی از مفاهیم فرعی یا طبقات
پس از تدوین آزمایشی ساختار طبقه بندی در قالب سه دسته اصلی، فرعی و ویژگی‌ها، گروه‌های پژوهشی مجدداً نحوه تخصیص هر یک از ویژگی‌ها یا صلاحیت‌ها را به مفاهیم یا طبقات فرعی و نیز تخصیص هر یک از مفاهیم یا طبقات فرعی را به طبقات اصلی مورد بازبینی قرار داد. در این راستا مقرر شد مکانیزم تخصیص براساس معیارهای زیر صورت پذیرد:
ـ ماهیت یا جوهر هر ویژگی / مفهوم
ـ تمایل یا گرایش اصلی هر ویژگی / مفهوم
ـ تأکید اولیه یا جهت گیری اولیه هر ویژگی / مفهوم
ـ مرتبط بودن کمیت یا کیفیت هر ویژگی به یکی از طبقات / مفاهیم
● تلفیق ویژگی‌ها
و بالاخره آن‌چه که وجه تمایز نظام طبقه‌بندی طرح حاضر را تشکیل می‌دهد، ضرورت تلفیق ویژگی‌ها و مفاهیم استخراج شده در قالب طرح‌های پژوهشی پنج گانه است. بر اساس طرح، و با تأسی از تحقیقات داخلی و رویکرد استقرایی هر یک از گروه‌های پنج گانه موظف به شناسایی ویژگی‌ها / صلاحیت‌ها در قالب مفاهیم و طبقات بودند. از این رو آنچه که مسأله اصلی در این مرحله را تشکیل می‌داد، تلفیق ویژگی‌های شناسایی شده ذیل هر یک از مفاهیم و طبقات بود. به عبارت روشن‌تر شناسایی ویژگی‌های مشابه و حذف آن‌ها، بازبینی آن‌ها، تنظیم منطقی و حذف هم پوشی‌ها در قالب یک طبقه فرعی و نیز در قالب طبقات مختلف مستلزم تلفیق ویژگی‌ها و صلاحیت بود.
به طور کلی در ارتباط با تلفیق نتایج، دو رویکرد متفاوت را می‌توان شناسایی کرد.
الف) رویکرد مکانیکی:
که در آن کار تلفیق اساساً براساس میزان تکرار ویژگی‌ها، فراوانی آن‌ها و شکل ظاهری آن‌ها صورت می‌پذیرد. نمونه بارز این نوع نگاه فهرست ویژگی‌ها براساس فراوانی آن‌ها در قالب جداول فراوانی، رسم نمودار و ... است.
ب) رویکرد تفسیری ـ تحلیلی:
در این رویکرد به جای توجه به شکل ظاهر و فراوانی هر یک از ویژگی‌ها، از نوعی نگاه یا رویکرد معنایی و کیفی بهره گرفته می شود که در آن معنای هر ویژگی به دقت مورد بررسی قرار می‌گرفت و در مقایسه و تحلیل با سایر ویژگی‌های هر یک طبقه و نیز ضرورت به حداقل رساندن هم‌ پوشی با ویژگی‌های دیگر در سایر طبقات مورد تعبیر و تفسیر واقع می‌شود. برای مثال ممکن است در یک پژوهش تفکر انتقادی و در پژوهش دیگر تفکر نقاد به عنوان ویژگی یا صلاحیت معینی ذکر شده باشد که با عنایت به معنا و مفهوم مشابه آن‌ها، می‌توان در قالب یک ویژگی مدنظر قرار داد.
در پژوهش حاضر اگرچه در آغاز هر یک از گروه‌ها از رویکرد مکان یکی یا مبتنی بر فراوانی برای شناسایی و فهرست ویژگی‌ها استفاده کرده‌اند، اما تلفیق ویژگی‌ها براساس رویکرد تفسیری – تحلیلی بوده است.
گروه‌های پژوهشی منشور یا اعلامیه‌ای ارائه کرده‌اند که شکل اولیه ویژگی‌های انسان مطلوب را در قالب ۱۰ طبقه اصلی، ۶۰ مفهوم فرعی و تعداد زیادی ویژگی را عرضه نموده است. این ویژگی‌ها که براساس مطالعات اسنادی گسترده و دامنه دار انجام شده، فهرستی آزمایشی را برای اعتباربخشی میدانی پیشنهاد می‌کند. گروه‌های پژوهشی مایلند این منشور را با عنوان « اعلامیه ۱۰ » یا Declaration of Ten برای بررسی بیشتر و اعتباریابی معرفی نمایند. متن کامل این منشور متعاقباً ارسال خواهد شد.
لطفاً برای مطالعه ادامه مطلب به آدرس‌های زیر مراجعه نمایید.
http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-۱۲۶۸۲۹۲&Lang=P
http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-۱۲۶۸۲۹۴&Lang=P

منابع:
الف- منابع فارسی
- قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی، قم، نگین، ۱۳۷۹.
- آگند، فریما، نادری، نادر، راهبرد فناوری نانو و کاربردهای دفاعی آن، فصلنامه مدیریت تحقیقات دفاعی، شماره ۷، ۱۳۸۳.
- آل سید حیدر، سید مصطفی، بشاره المصطفی، قم، مؤسسه آل البیت، بی‌تا.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، مقدمه ابن خلدون، بیروت، بی تا.
- ادیب، یوسف، طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی مهارت‌های زندگی برای دوره راهنمایی تحصیلی، ۱۳۸۲ ، رساله دوره دکتری.
- آذربایجانی، مسعود، «مقاله انسان مطلوب از دیدگاه اسلام و روان شناسی » ، (مقاله).
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج ۲، چاپ اول، تبریز، ۱۳۸۱.
- اسلاتر، ریچارد، مطالعه منتقدانه آینده به عنوان یک استراتژی آموزشی
- آشتیانی، ملیحه، بررسی ویژگی‌های شهروندی و نحوه لحاظ کردن آن‌ها در برنامه درسی. ۱۳۸۳ (سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی)
- اصغری، سید امیرحسین، آینده پژوهی در آستانه هزاره سوم، کیهان، ۱۳۷۸.
- افتخاری اصغر، تأثیر امنیتی رخداد ۱۱ سپتامبر، دیدگاه و تحلیل‌ها، فصلنامه مطالعات راهبردی شماره ۱۸ و ۱۷. ۱۳۸۱.
- اکرمی، موسی، آینده شناسی و آینده نگری، رهیافت، ۱۳۷۶ ، ش ۱۶.
- باقری، خسرو « پژوهش برای دستیابی به فلسفه آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران» ۱۳۸۰ ، (تحقیق).
- پیش نویس سند فرابخشی توسعه اشتغال و کاهش بیکاری، بی تا.
- پیش نویس سند ملی ویژه توسعه اقتصاد دانایی، بی تا.
- توسعه قضایی دبیرخانه شورای عالی قضایی در همایش چالش‌ها و چشم اندازهای توسعه ایران.
- دانشگاه شهید بهشتی. سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، بررسی نیازهای آموزشی دانش آموزان دوره آموزش عمومی کشور. ۱۳۸۳.
- دبیرخانه شورای عالی آ .پ، مجموعه مصوبات شورای عالی آ .پ، تهران، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۱.
- رئوف، علی، فقیهی، فاطمه، یادگیری : گنج درون، نکته‌های برجسته، پژوهشکده تعلیم و تربیت،۱۳۷۹.
- رابرتسون،رونالد، ۱۹۹۲، جهانی شدن، ترجمه کمال پولادی، تهران، نشر ثالث، ۱۳۸۰.
- رهنما، اکبر بررسی ویژگی‌های انسان مطلوب از نظر کاربرد آن در برنامه‌های درسی مقاطع مختلف تحصیلی در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۳، (طرح پژوهشی)
- سازمان امور اداری و استخدامی، برنامه راهبردی تحول نظام اداری (مرحله دوم)، تهران، انتشارات سازمان امور اداری و استخدامی کشور، ۱۳۷۹.
- سلیمان، کامل، یوم الخلاص (روزگار رهایی)، ترجمه علی اکبر مهدی پور، ج ۲، نشر آفاق، ۱۳۷۶.
- سند توسعه بخش حمل ونقل در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ۱۳۸۳
- سند جایگاه جوانان در پرتو منشور تربیتی نسل جوان، ۱۳۸۲.
- سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۳.
- سند راهبرد توسعه صنعتی جمهوری اسلامی ایران، بی تا.
- سند راهبردی نظام جامع توسعه تربیت بدنی و ورزش کشور، بی تا.
- سند فرابخشی محیط زیست برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی جمهوری اسلامی، بی تا.
- سند ملی بخش بازرگانی کشور، بی تا.
- سند ملی بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات، بی تا
- سند ملی برنامه چهارم بخش کشاورزی و منابع طبیعی، بی تا.
- سند ملی توسعه بخش آموزش عالی برنامه چهارم توسعه، بی تا.
- سند ملی توسعه بخش تعاونی، بی تا.
- سند ملی توسعه فرابخشی امنیت غذا و تغذیه، بی تا.
- سند ملی توسعه فرابخشی امنیت غذا و تغذیه، بی تا.
- سند ملی توسعه فرابخشی مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر، بی تا.
- سند ملی فرابخشی امداد و آمادگی همگانی، بی تا
- سند وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، بی تا
- شریفی، حسن پاشا و شریفی، نسترن، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۰.
- شفیعی سروستانی، ابراهیم، انتظار، بایدها و نبایدها، موسسه فرهنگی موعود، ۱۳۸۳.
- شهرداری اصفهان ، بررسی ویژگی‌های شهروندی در ایران: اصفهان، (طرح پژوهشی)
- طایی، حسن، کارشناسی و پیش‌بینی وضعیت منابع انسانی، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، ۱۳۸۲
- فتحی واجارگاه، کورش و اسفندیاری، توران، شناسایی و اولویت‌یابی مهارت‌های زندگی موردنیاز بزرگسالان، ۱۳۸۱.
- فتحی واجارگاه، کورش؛ دیباواجاری، طلعت، بررسی ویژگی‌های ضروری شهروند خوب برای جامعه ایران. ۱۳۷۸، دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد مرکز.
- فصلنامه« تحول اداری » دوره هفتم. زمستان ۱۳۸۳ ، شماره۴۶
- قارون، معصومه، برآورد تقاضای اجتماعی ورود به آموزش عالی، انتشارات مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، ۱۳۸۳.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
- قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ( ۱۳۷۲- ۱۳۶۸)
- قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، (۱۳۸۸– ۱۳۸۴)
- قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ( ۱۳۷۸- ۱۳۶۳)
- قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ( ۱۳۸۳- ۱۳۷۹)
- گزارش مطالعات بین المللی انرژی در همایش چالش‌ها و چشم اندازهای توسعه ایران، ۱۳۸۲.
- گزارش مطالعات بین المللی انرژی در همایش چالش‌ها و چشم اندازهای توسعه ایران، ۱۳۸۲.
- مبانی فرهنگی توسعه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ارائه شده در همایش چالش‌ها و چشم اندازهای توسعه ایران.
- معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه، مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه و برنامه ریزی کشور (جلد ۱ و ۲) ، تهران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، ۱۳۸۳.
- معاونت امور پشتیبانی طرح و برنامه، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و پیشینه تاریخی تسهیلات آن، تهران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۱۳۸۲.
- معاونت امور پشتیبانی مدیریت آموزش و بورس‌ها، بسته‌های آموزشی مشاغل، سازمان مدیریت، تهران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۱۳۸۱.
- معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی، پیش نویس لایحه مدیریت خدمات کشوری، تهران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۱۳۸۲.
- معاونت و منابع انسانی، مصوبات هفت برنامه تحول در نظام اداری، تهران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، ۱۳۸۱.
ملائکه، مرضیه، « استخراج نیازهای تربیت دینی و اخلاقی از اهداف کلی دوره ابتدایی و اعتباربخشی آن‌ها »۱۳۸۰ ، (تحقیق)
- ناجا امنیت عمومی و نظم اجتماعی مرکز تحقیقات ناجا در همایش چالش‌ها و چشم اندازهای توسعه ایران، ۱۳۷۶
- نبوی، سیدعباس ،« انسان مطلوب توسعه یافته از دیدگاه اسلام » ( تحقیق)
- وزارت آموزش و پرورش، مجموعه قوانین و مقررات آموزش و پرورش، دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، بی تا.
- اعلم الهدی، جمیله، بررسی مبانی نظری برنامه آموزش جهانی، وزارت آموزش و پرورش، دفتر تألیف و برنامه ریزی درسی، ۱۳۸۳.
- امیری، محمدعلی، تفکر درباره تحولات آینده آموزش و پرورش، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۳.
- باقری، خسرو، جهانی شدن، انقلاب اطلاعاتی و تعلیم و تربیت : با تأکید بر دیدگاه ژ. ف. ۱۳۸۳ ، لیوتار، فصلنامه نوآوری‌های آموزش، شماره ۸
- پژوهشکده تعلیم وتربیت،مجموعه مقالات همایش ملی مهندسی اصلاحات درآموزش و پرورش/ به اهتمام منیره رضایی، ۱۳۸۳
- پژوهشکده مطالعات راهبردی سازمان آموزش و پرورش تهران، مجموعه مقالات جهانی شدن، فرصت‌ها و چالش‌های فراروی نظام آموزش و پرورش، ۱۳۸۲
- پستمن،نیل،تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی، ترجمه صادق طباطبائی، تهران، اطلاعات،۱۳۷۵
- تاجیک، محمدرضا، فرامدرنیسم و تحلیل گفتمان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ۱۳۷۸.
تافلر،الوین ، موج سوم ،ترجمه شهیندخت خوارزمی،تهران،مترجم، ۱۳۷۲
- تافلر،الوین وهایدی تافلر،به سوی تمدن جدید،ترجمه محمد رضا جعفری،تهران،نشر
۱۳۷۶،غرمیس
- تافلر،الوین، جنگ و ضدجنگ، ترجمه شهیندخت خوارزمی، تهران، مترجم، ۱۳۷۲
- تافلر،الوین، ورق‌های آینده، ترجمه عبدالحسین نیک گوهر، تهران، نشر البرز، ۱۳۷۳
- تافلر،الوین، جابه‌جایی در قدرت، ترجمه شهیندخت خوارزمی،تهران، نشر سیمرغ ۱۳۵۰،
- تافلر،آلوین،شوک آینده، ترجمه حشمت الله کامرانی، تهران، مترجم، ۱۳۷۳
- تاملنسیون، جان، جهانی شدن وفرهنگ، ترجمه محسن حکیمی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی ، ۱۳۸۱
- تقوی گیلانی، مهرداد، غفرانی، محمدباقر، مطالعات و روش‌های آینده شناسی، فصلنامه رهیافت، شماره بیست ودوم، ۱۳۷۹
- توریست کنسولت، طرح جامع توسعه جهانگردی ایران، سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۵۱
.۱۳۷۷ ، - توفیق، فیروز، آیند ه گری، مجله برنامه و بودجه، شماره ۳۵ و ۳۴
- جاریانی، ابوالقاسم، زنگ برای فناوری اطلاعات و ارتباطات به صدا در می آید، مجله رشد
. معلم، ۱۳۸۱
- جلالی، علی اکبر، تعیین دیدگاه ه ای آرمانی و برنامه های کلی اجرایی توسعه فن‌آوری اطلاعات در آموزش و پرورش، دانشگاه علم و صنعت ایران، پژوهشکده.
لکترونیک، ۱۳۸۱
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، چاپ اول، موسسه آل البیت، ۱۴۰۹
- حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ج ۱، چاپ دوم، انتشارات دفتر اسلامی، ۱۴۰۴
- حسین زاده، غلامحسین، امکان سنجی طراحی نظام یکپارچه تهیه، تولید، توزیع و کاربرد تجهیزات آموزشی مدارس کشور، گزارش طرح پژوهشی، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۸۱
-حکیمی، محمد، عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام ، پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (عج)، بوستان کتاب، قم، ۱۳۸۱.
- حکیمی، مهدی، امام مهدی و آینده زندگی، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (ع)، ۱۳۷۹
- حیدری فر، محمد رئوف، جهانی شدن و آموزش و پرورش، ۱۳۸۲
- خلیل زاد، زالمی ولسر، یان، استراتژی برای قرن بیست و یکم، ترجمه مرکز تحقیقات و بررسی‌ها، تهران، نشر آمن، ۱۳۷۹
- خنیفر، حسین،« گزارش گردهمایی کارشناسان و خبرگان آیسسکو در مغرب – رباط» گزارش چاپ نشده ، خرداد ۱۳۸۴.
- دراکر، پیتر، چالش‌های مدیریت در سده ۲۱، ترجمه محمودطلوع، تهران، نشر رسا، ۱۳۷۸
- دستگاه‌های اجرایی کشور در افق ایران ۱۴۰۰، رهیافت، تابستان ۱۳۷۶، ش ۱۶
- دیتور، جیمز، آینده پژوهشی به عنوان دانش کاربردی، ریچارد اسلاتر و همکاران ،۱۳۸۲
- دیوان انوری، به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۴ ،ج ۱.
- رؤوف، علی، آموزش و پرورش برای قرن بیست و یکم در منطقه آسیا - اقیانوس آرام . گزارش کنفرانس یونسکو ملبورن، ۱۳۸۷.۱۹۹۸.
- رابرتسون، رونالد، جهانی شدن تئوری‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمه کمال هولادی، نشر ثالث، ۱۳۸۰
- رجائی، فرهنگ، پدیده جهانی شدن (وضعیت بشری و تمدن اطلا عاتی) ،‌ ترجمه عبدالحسین آذرنگ، انتشارات آگاه، ۱۳۸۰.
- شفیعی سروستانی، اسماعیل، استراتژی انتظار، جلد اول و دوم، موعود عصر (عج) ، ۱۳۸۳
- شهرایی، فراهانی، حسینی، نانوتکنولوژی و کاربردهای آن، فصلنامه علمی نظامی دفاع نامتعارف، شماره ۲۱ ، ۱۳۸۴
- شورای راهبردی توسعه فن اوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش : ساختار نظام طرح توسعه فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۸۱
- شولت، یان آرت، نگاهی موشکافانه برپدیده جهانی شدن و چالش‌های آن در آموزش، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۸۱
- شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان ، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۰
- شیرازی، عباس، فناوری آینده نگاری و آینده نگاری فناوری، فصلنامه مدیریت تحقیقات دفاعی، شماره ۷،‌۱۳۸۳.
- صفوی، امان الله، تعلیم و تربیت جهانی در قرن بیستم، نشر قطره، ۱۳۷۴.
- طبرسی، محمدبن علی، بشاره المصطفی، ج ۱، چاپ دوم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۹
- طوسی، ابن جعفر محمد بن حسن، کتاب الغیبه، چاپ اول، موسسه معارف اسلامی، ۱۴۱۱
- طوسی، محمد علی، مفهوم تازه از آموزش و پرورش در روزگار کنونی، مجله مدیریت در آموزش و پرورش، ش ۱۴
- عزتی، مرتضی، تحلیلی بر تاریخ اندیشه‌های آیند ه‌گری، مجله مدرس، شماره ۱، ۱۳۷۸.
- عسگری، محمود، ماهیت و آثار راهبردی آینده پژوهی، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره ۱ .۱۳۸۲
- عطاران، محمد، جهانی شدن فناوری اطلاعات و تعلیم وتربیت، موسسه فرهنگی پژوهشی آفتاب مهر، تهران، ۱۳۸۱
- علاقه بند، علی، جامعه شناسی آموزش و پرورش، بعثت، ۱۳۷۲
- علاقه بند، علی، مقدمات مدیریت آموزشی، رودکی، ۱۳۷۳
- عمرموسی، عزالدین، الگوهای آینده گرا از نگاه نظریه پردازان غربی، ترجمه محمدحسین پژوهنده، فصلنامه اندیشه، شماره اول و دوم، ۱۳۸۳
- عنان، کوفی عطا، ما، مردمان، ترجمه رضا رضائی، تهران، نشرنگاره آفتاب، ۱۳۸۰
- فتاحیان، حسام الدین، نقش ICT در آموزش، مرکز مطالعات وپژوهش‌های اداری، ۱۳۸۴
- فتوحی، مرتضی، پیمان خواه، صادق، روش شناسی آینده شناسی، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده اندیشی، تهران، ۱۳۸۲
- فصلنامه علمی نظامی دفاع نامتعارف، تعریف، تاریخچه و کاربردهای بیوتکنولوژی، شماره ۲۱ .۱۳۸۴
- فیروزآبادی، مرتضی، قاسمی، سید مهدی، روش‌های آینده نگاری و کاربرد آن در تعیین اولویت‌های فناوری کشور، مجموعه مقالات دومین همایش علم و فناوری، آینده و راهبردها، ۱۳۸۲
- قندچی، سام، ترقی خواهی درعصرکنونی، آینده نگری مدرن، سایت آینده نگر، ۲۰۰۴
- کارگر، رحیم، آینده جهان ( دولت و سیاست در اندیشه مهدویت) بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) ، ۱۳۸۳
- کاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات (جامعه شبکه‌ای)، ج ۱، ترجمه احمد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران، نشر طرح نو، ۱۳۸۰
- کاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات : قدرت هویت، ترجمه حسن چاووشیان، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰
- کاکاجویباری، علی اصغر، آموزش و پرورش آینده، راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌ها، ج ۴، ۱۳۸۴
- کدیور، پروین، بررسی در پدیده جهانی شدن و چالش‌های آن در آموزش، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۸۱
- کلینی، ابن جعفر محمد بن یعقوب، کافی، ج ۸، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵
- کهندل، محمد، بررسی چشم اندازهای اقتصادی، اجتماعی بهینه شده برای ایران طی سا ل‌های ۷۰-۱۳۴۰ ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
- گریفین، کیت، راهبردهای توسعه اقتصادی، ترجمه راغفر و هاشمی، تهران، نشر نی، ۱۳۷۸
- گل محمدی، احمد، جهانی شدن، فرهنگ و هویت نشر نی، ۱۳۸۱
- گوده، میشل، از پیش‌بینی تا چشم انداز راهبردی، ترجمه محمدرضا صالح‌پور، فصلنامه برنامه و بودجه، ویژه نامه شماره ۱۱ ، ۱۳۷۵
- گیدنز، آنتونی، پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشرمرکز ، ۱۳۷۷
- گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران نشر نی، ۱۳۷۳
- گیدنز، آنتونی، تجدد و شخص، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشر نی ۱۳۷۸
- لیوثار، ژان فرانسوا، وضعیت پست مدرن ؛ گزارشی درباره دانش، تر جمه حسینعلی نوذری، گام نو، ۱۳۸۰- مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحارالانوار، ج ۱۳ ، ترجمه حسن بن محمد ولی ارومیه ای، مسجد جمکران، ۱۳۸۰
- مجله پیام یونسکو، شماره ۳۶۴، ۱۳۸۰.
- محمد حسینی، سیامک و دیگران، ادبیات و متدولوژی آینده شناسی، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده اندیشی، تهران، ۱۳۸۲
- مرکز تحقیقات آموزش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ، آموزش و پرورش برای آینده، اجلاس منطق‌های یونسکو/ ۱۳۷۰،۱۹۹۰.
- منصورنیا، حمید، طلایی ابراهیم، کلیات برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، ۱۳۸۱
- منصوری، مهدی و دیگران، اصول، اهداف و کاربردهای آینده اندیشی، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده شناسی، تهران، ۱۳۸۲
- مومنی، فرشاد، اهمیت آینده شناسی و دورنگری، نامه مفید، س ۲، ش ۴. ۱۳۷۵.
- مومنی، فرشاد، کالبد شناسی یک برنامه توسعه، موسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۴
- میلزیان، علم، تکنولوژی و مطالعات آینده، ترجمه محمد اسماعیل ریاحی، رهیافت، ۱۳۷۴
- نعمانی، ابی عبدالله محمد بن ابراهیم، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷.
- نفیسی، عبدالحسین، آموزش و پرورش ایران ۱۴۰۰ ، مجموعه چهارم، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۷۶
- نفیسی، عبدالحسین، آموزش و پرورش ایران ۱۴۰۰ ، مجموعه دوم، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۷۶
- نفیسی، عبدالحسین، دیدگاه آرمانی : ماموریت‌ها، هدف‌های کلی، راهبردها و سیاست‌های فن آوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، موسسه پژوهش برنامه‌ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی، ۱۳۸۲
- نفیسی، عبدالحسینی، آموزش و پرورش ایران ۱۴۰۰، مجموعه سوم، پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۷۶
- نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴
- نیزبیت، جان، آبردین پاترشیا، دنیای ۲۰۰۰ سیاست، اقتصاد و فرهنگ در قرن بیست و یکم، ترجمه ناصر موفقیان، ۱۹۹۱
- نیک پور، فرزان، و دیگران، آینده نگری فناوری در کشور ایالات متحده امریکا، مجموعه مقالات دومین همایش علم و فناوری، آینده و راهبردها، ۱۳۸۲.
- هاکسلی، آلدوس، دنیای قشنگ نو، مترجم سعیدحکیدیان، تهران، پیام، ۱۳۵۲
- هانتینگتون، ساموئل، نظریه برخورد تمدن‌ها، ترجمه مجتبی امیری، تهران، دفترمطالعات سیاسی
- واترز، مالکوم، جهانی شدن، ترجمه اسماعیل مردانی گیوی و سیاوش مریدی، تهران، سازمان مدیریت صنعتی، ۱۳۷۹
- وحیدی مطلق، وحید و صادق پور، حسینی، مبانی آینده پژوهی وپیش‌بینی‌هایی برای پانزده سال آینده، مرکز مطالعات و پژوهش‌های اداری، ۱۳۸۳
- ویلیامز، نیگل، سیاست گذاری تکنولوژی در انگلستان، تلاش برای تعیین اولویت‌ها با بهره گیری از پیش بینی، ترجمه نیکو سرخوش، رهیافت، بهار ۱۳۷۵ ، ش ۱۲
- کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران – مفاد تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش، ۱۳۶۷
ب- منابع انگلیسی:
- Albrow, Martion, The Globalize, Cambridge, Polity Press, ۱۹۹۶.
- Alladin, Ibrahim, Teaching for global awareness, ATA magazine, V, ۶۹, ۱۹۸۹.
- Altrichter, H. and Elliott, J. Images of educational change, Philadelphia:
Open University Press.
- Anderson, C, The Rationale for a global framework: global understandings, ۱۹۹۴.
- Begler, Elsie, Spinning wheels and straw: Balancing content, process and context in global teacher education programs, theory into practice, ۱۹۹۳.
- Bernard, S. The shaping of the modern middle east, New York, Oxford, Press. ۱۹۹۴.
- Brooks, J.G. Schooling for life relaming the essence of learning, Virginia: ASCD. ۲۰۰۲.
- Burchsted, Sandra, Futures studies: preparing learners for success in the ۲۱ st century, ۲۰۰۵.
- Burt, and kees Van, First steps: Towards purposeful activities in scenario thinking and future studies Center for scenario planning and futune studied, University of Strathclyde, ۲۰۰۳.
- Bussey. M. Lessons for the future: the missing dimension in education. David Hicks, Routledge/ falmer, futures Journal, volume ۳۵, ۲۰۰۳.
- Canto, and Dupuy, J. – P. Competencies for the good life and the good society. In: Rychen, D.S.; Salganik, L.H., (eds.) Defining and selecting key competencies, Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱.
- Carnoy, M. , Globalization and educational reform, what planners need to know, Unesco, ۱۹۹۹.
- Collier, F and Lilian W, Thinking for the future: global corporate responsibility in the twenty – first century , Judge Institute of Management Studies, ۲۰۰۴.
- Dragos, and Sear, P, prediction, explanation and the epistemology of future studies, Mercatus center, George University, Arlington and Hudson Institute, ۲۰۰۳.
- Edward, C. The world of tomorrow, selections from the futurist, Washingtion, World Future Society, ۱۹۷۸.
- Edward, R and Usher, R. Globalization and pedagogy space, place and Identity. Routledge, ۲۰۰۰.
- Fisher s, Hicks.D, world studies, A teacher hand book, ۱۹۸۵.
- Fukuyama, F. The end of history and the last man, New York, Free Press, ۱۹۹۲.
- Fukuyama, History and September ۱۱, in den booth and time dunne (Ed), worlds in Collision, New York, Pal grave Macmillan, ۲۰۰۱.
- Gidley, J and Hampson, c.f. The evolution of futures in school education, Southern Cross University, Australia, ۲۰۰۴.
- Glenn, J. Introduction to future research methodology series, availabilit: www. Futuro Venezuela. org.
- Goldscheider, F. Men, childeren and the future of the family in the third millennium, Futures Journal, Volume ۳۲, ۲۰۰۰.
- Gough, Noel, Futures studies and curriculum practice: the anticipatory generation of alternatives, ۲۰۰۵.
- Gough, Noel, Seven principles for exploring futures in the curriculum, Australia. ۲۰۰۳.
- Gough, Noel, speculative fiction for understanding global change environments: two thought experiments, Managing global transitions: international Research Journal. ۲۰۰۴.
- Grant, J. A new educational Paradigm for the new millennium, consciousness – based education, Futures Journal, Volume ۳۰, ۱۹۹۸.
- Haste, H. ۲۰۰۱. Ambiguity, autonomy, and agency: psychological challenges to new competence. In: Rychen, D.S.: Salganik, L.H., (eds) Defining and selecting key conpetencies, Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱.
- Hicks, David, Reframing the early childhood curriculum: Educational imperatives for the future, Futures Journal, Volume ۳۳, ۲۰۰۱.
- Hirst, P. and Thompon, G. , Globalization in question, Cambridge policy press, ۱۹۹۶.
- Huntiongton, P. Third wave: Democralization in the later twentieth century Oklahoma, University Press, ۱۹۹۰.
- Lambert, L. A Framework for shared leadership. Educational Leadership, Vol ۵۹. ۲۰۰۰
- Lawson. T, Comber, C, Introducing information and communication Technologies into school: the bluring of boundaries. Journal of Society of Education, vol ۲۱, ۲۰۰۰.
- Levy, F.; Murnane, R.J. Key competencies critical to economic success. In: Rychen, D.S.; Salganik, L.H., eds. Defining and electing key competencies, p. ۱۵۱ – ۱۷۴. Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱.
- Love less, A and Ellis, V,ICT: Pedagogy and the curriculum Falmer, New York, ۲۰۰۱.
- MacBeath, J. and Mortimore, P. Improving School Effectiveness, Buckingham. Open University Press. ۲۰۰۱.
- Marien, M. Futures studies in the ۲۱ st century: a reality – based view, Futures Journal , Volume ۳۴, ۲۰۰۲.
- Marshall, S. Space: principles for the new story of learning, ۱۹۹۹.
- Masini, E.B, A Vision of futures studies, futures Journal, Volume ۳۴, ۲۰۰۱.
- Mayor, F. The New Pages, UNESCO Publication. ۱۹۹۵.
- Morin, E. Seven complex lessons in education for the future, Unesco, ۲۰۰۱.
- Nelson, D. Technological literacy: Avalibleat: www. Techniliter, htm, ۲۰۰۱.
- Nussbaum, P.D. Education in ۲۱th century. Avaliable at: http//: www.nclbtechsummits.org. ۲۰۰۵.
- Page, J. The four and five year olds’ understanding of the future, Futures Journals, Volume ۳۰, ۱۹۹۸.
- Patricia, M. and Douglas "Seeking global values and ethics", commission on Global Governance our Global neighborhood: The Basic Vision Breakthrough News, Global Education Associates. ۱۹۹۵.
- Perrenoud, P. The key to social fields: competencies of an autonomous actor. In: Rychen, D.S.; Salganik, L.H., eds. Defining and selecting key competencies, P. ۱۲۱ – ۱۵۰. Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱
- Pike. G, Selby. D, Global teacher, Global Learner, ۱۹۸۸.
- Pike. Graham, Selby. D, In the global classroom, ۱, ۱۹۹۹.
- Pike. Graham, Selby. David, In the global Classroom, ۲, ۲۰۰۰.
- Ridgeway, C. Joining and functioning in groups, self – concept and emotion management. In: Rychen, D.S.; Salganik, L.H., eds. Defining and selecting key competencies, P. ۲۰۵ – ۲۱۱. Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱.
- Robin, A and Hannu, L, Transition in the making. The images of the future in education and decision – making, futures Journal, Volume ۳۳, ۲۰۰۱.
- Russell, M and Bernard, H, Virtual schools, Faculty of Education, Monash University, ۲۰۰۰.
- Sanders, L. Evaluation of curriculum reform in Slovenia: Toward a Framework, NFFR, ۱۹۹۹.
- Schuyler, G. A paradigm shift from instruction to Learning, eric digest ed. ۱۹۹۷.
- Seidman, S. The post Modern Turn, New York, Routledge Press, ۱۹۹۶.
- Selby, D. Global education as transformative education, ۲۰۰۰ .
- Selby, D. Global education in the ۱۹۹۰’s problems and opportunities visions of ۲۰۰۱, Global education, V. ۱, ۱۹۹۳.
- Slaughter, R, A. New thinking for a New millinnium, In: J, Dator (ed), future studies as applied knowledge, New York, Routledge, ۱۹۹۶.
- Slaughter, R, Professional standards in futures work, futures Journal, Volume ۳۱, ۱۹۹۹.
- Stevenson, T, Anticipatory action learning: conversations about the future, futures fournal , volume ۳۴, ۲۰۰۲.
- Stevenson, Tony, The Futures of Futures studies, world Futures studies federation, the Noosa Institute for the future, Australia, ۲۰۰۱.
- Tibi, B, Religious Fundamentalism and Ethnicity, Berkeley, University of California, ۱۹۹۲.
- Tonn, B, Religion, futures and futurism, University of Tennessee, ۲۰۰۴.
- Unesco Seventh meeting of the intergovernmental committee on the major project in the field of education, UNESCO, ۲۰۰۱.
- Waters, M, Globalization, New York, Routledge, ۱۹۹۵.
- Weinter, F.E. Concept of competence: a conceptual clarification. In: Rychen, D.S.; Salganik, L.H., eds. Defining and selecting key competencies, P. ۴۵ – ۶۶. Seattle, WA: Hogrefe & Huber. ۲۰۰۱.
- Wendell, B, Jame A. M, The sociology of future, New York, Russell Sage Foundation, ۱۹۷۱.
- Williamson, Bill, Creativity, the corporate curriculum and the future: a case study, The University of Durham, ۲۰۰۱.

منبع : خبرگزاری ایسنا