کشف پیام نویسنده

بر روی پشت جلد كتاب «چگونه پروست می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد؟» آمده كه آلن دو باتون نویسنده‌ای است كه در لندن و واشنگتن زندگی می‌كند ولی نام او و اشتیاقی كه برای گردآوری مطالب از خود نشان می‌دهد، به شدت رنگ و بوی فرانسوی دارند. كتاب شگفت انگیز و طنز آمیز و معلم‌وار و خیره كننده او دارای این عنوان فرعی است: «این كتاب رمان نیست»، ولی كتاب بیش از هر رمانی دارای عنصر تخیل و پرداختن به علا‌قه‌های انسانی است.
دو باتون پس از نشان دادن حساسیت‌های مارسل پروست (حساسیت‌های چنان شدید كه در حد گروتسك) اشاره می‌كند كه احساس كردن (كه معمولا‌ به معنای احساس دردناك نیز هست) در یك جا‌هایی با كسب دانش مرتبط است. دو باتون پنج نفر از شخصیت‌های پروستی را بررسی می‌كند كه بدون موفقیت، رنج می‌برند و برای ناراحتی‌های خود راه حل‌های اشتباه می‌یابند كه صرفا باعث طولا‌نی شدن ناراحتی شان می‌شود. فصل‌های «چگونه دوست خوبی باشیم» و «چگونه كتاب را پایین بگذاریم» به واسطه متونی از رمان پروست و نیز شیوه زندگی او، نشان می‌دهد چگونه یك برآورد واقعگرایانه و حتی بدبینانه می‌تواند تلا‌ش‌های افراطی برای صمیمیت و تملق را موجب شود و اینكه چگونه دلبستگی شدید به یك نویسنده (مثل دلبستگی پروست به راسكین) می‌تواند بدون تبدیل شدن به بت پرستی به پایان برسد.
همانطور كه پروست در پایان نتیجه گرفت راسكین اغلب احمق، شیدایی، دست و پاگیر، ریاكار و مسخره بوده. دو باتون به عنوان كسی می‌نویسد كه خود از افتادن به ورطه بت پرستی جان سالم به در برده است. او با نثری شیطنت آمیز و بازیگوشانه سفری را كه به روستای دلگیر و ملا‌ل آور «ایلیه» داشته توصیف می‌كند. روستای مزبور به احترام روستای تخیلی مارسل پروست، «ایلیه‌كومبره» نامیده می‌شود. دو باتون به زبان انگلیسی می‌نویسد ولی با شوخ طبعی و بی طرفی خاص فرانسوی‌ها. كتاب دوم او با عنوان «جنبش رمانتیك» رمانی بود كه به روش خود‌یاری ،توهمات عشقی یك رابطه در لندن را می‌كاوید. علا‌قه وافر او به قوانین قصار رفتار بشری، چنان كه انتظار می‌رود او را به سوی پروست متمایل می‌كند، چون چنین قوانینی اهداف خود پروست هستند. خواننده با خواندن آخرین صفحات آخرین جلد كتاب، احساس می‌كند یك دوره روان درمانی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. این رمان كه توسط یك فرد بیش از اندازه نحیف و دچار ضعف روانی تالیف شده دربرگیرنده شیوه‌های درمانی او نیز هست; یعنی كشف پیام او به عنوان یك نویسنده. دو باتون تا قبل از رسیدن به این مرحله، شرایط غم انگیز قهرمان خود را به روشنی تصویر می‌كند. نظر پروست درباره خودش در ۳۰ سالگی اینگونه بود: من بدون داشتن لذت، هدف، فعالیت یا آرزویی و با توجه به اینكه زندگی پیش رویم به پایان رسیده و با آگاهی از اینكه موجب اندوه والدینم هستم، از خوشی چندانی برخوردار نیستم. سایر كمدین‌های حماسی مدرنیسم، یعنی كافكا و جویس، هر كدام دست كم حلقه‌ای از دوستان و منتقدان را در اطراف خود داشتند كه به نبوغ شان معترف بودند; حتی آنهایی كه به پروست بسیار نزدیك بودند، او را یك آدم افاده‌ای و پرادعای لا‌علا‌ج می‌دیدند ولی از زیبایی و قدرت هجو شاهكار او انگشت به دهان می‌ماندند. دو باتون با معلم وارگی ژیگول‌مابانه شوخ، ولی البته با قیافه‌ای جدی شیوه درمانی پروست را تاكید می‌كند و به این طریق ما را در دوباره خوانی پروست با خود همراه می‌كند و از آن دریاچه وسیع و مقدس، چكیده‌ای شیرین و شفاف نصیب مان می‌كند.

نیویوركر
جان آپدایك
فرشید عطایی

منبع : روزنامه حیات نو