توسعه کشاورزی همپای توسعه صنعتی

تحقق خودكفایی درتولیدگندم و افزایش تولید آن از حدود ۱۰ میلیون تن به چهارده میلیون تن در فاصله سالهای ۷۵ تا ۸۳ را می توان بزرگترین دستاورد دولت خاتمی در بخش كشاورزی دانست.
این درحالی است كه در ابتدای این دوره حدود ۷میلیون تن گندم وارد كشور می شد. همچنین افزایش تولید محصولات كشاورزی از ۶۲‎/۹ میلیون تن در سال ۷۵ به ۸۸ میلیون تن در سال ،۸۳ خودكفایی در تولید محصولات دامی موردنیاز كشور، افزایش قابل توجه تولید دانه های روغنی بویژه كلزا و افزایش تولیدشكر، ذرت و برنج و كاهش ۱۰۰درصدی واردات محصولات كشاورزی، ازجمله دستاوردهای هشت ساله دولت خاتمی در بخش كشاورزی است.
نگاهی به عملكرد تولید بخش كشاورزی در ۸ سال گذشته
آمار ارائه شده ازسوی وزارت جهادكشاورزی نشان می دهد در این دوره كل تولیدات محصولات كشاورزی شامل محصولات زراعی، باغی، دامی و آبزی از ۶۲‎/۹ میلیون تن در سال ۱۳۷۵ با ۳۹ درصد رشد به ۸۸میلیون تن در سال ۱۳۸۳ رسیده است، به عبارت دیگر طی ۸ سال گذشته هرسال بیش از ۳‎/۱ میلیون تن و درمجموع بیش از ۲۵ میلیون تن به تولیدات این بخش اضافه شده است.
افزایش عملكرد در واحد سطح و افزایش بهره وری ازجمله مهمترین عوامل تأثیرگذار بر افزایش تولید بوده است و بررسی آماری تولید وسطح زیركشت محصولات كشاورزی طی این سالها حاكی از آن است كه افزایش تولید متأثر از افزایش سطح زیركشت نبوده است.
به عنوان مثال تولید محصولات زراعی درحالی از ۴۵‎/۳ میلیون تن در سال ۱۳۷۵ به ۶۴‎/۹ میلیون تن در سال ۸۴ افزایش یافت كه سطح زیركشت محصولات این زیربخش نه تنها افزایش نداشته بلكه ۴۰۰هزار هكتار نیز كاهش یافته و از ۱۲‎/۶ میلیون هكتار به ۱۲‎/۲ میلیون هكتار رسیده است. به عبارت دیگر دراین مدت میانگین عملكرد در هكتار محصولات زراعی كشور از ۳ هزار و ۵۹۵ كیلوگرم درهكتار به ۵ هزار و ۳۲۰ كیلوگرم در هكتار افزایش یافته است.
طی هشت سال گذشته بروز خشكسالی های پیاپی، بخش كشاورزی را بسیار متأثر كرد و تولید دارای نوسان و افت شد به گونه ای تولید محصولات كشاورزی در سالهای ۷۸ ، ۷۹ و ۸۰ روند نزولی داشت و كل تولید از ۷۲ هزار و ۴۴۶ تن در سال ۷۷ به ۶۷ میلیون و ۴۵۵هزارتن در سال ۸۱ رسید ولی در سالهای ۸۱ ، ۸۲ و ۸۳ با رفع خشكسالی های شدید و ورود به دوره «ترسالی» و همچنین با اصلاحات ساختاری كه در این بخش صورت گرفت تولید محصولات كشاورزی باردیگر روند افزایشی داشت.
طی این دوره ۸ ساله كمترین میزان تولید محصولات كشاورزی مربوط به سالهای ۷۵ با ۶۲ میلیون و ۹۲۶ هزارتن و ۷۹ با ۶۵ میلیون و ۱۸۳ هزارتن و بیشترین میزان تولید مربوط به سالهای ۸۲ با ۸۵ میلیون و ۷۰۶ هزارتن و ۸۳ با ۸۸میلیون و ۲۳هزارتن بوده است.
خودكفایی در تولید گندم
بدون شك این رخداد با درنظرگرفتن سرانه مصرف بالا و وابستگی شدید كشور به گندم درچنددهه گذشته مهمترین نقطه عطف فعالیتهای بخش كشاورزی در دولت خاتمی به شمار می رود.
با احتساب سال ۱۳۲۱ به عنوان سال پایه برای واردات گندم ایران پس از ۶۲ سال در سال ۱۳۸۳ و با تولید حدود ۱۴میلیون تن گندم به خودكفایی در این محصول رسید. خودكفایی در تولید گندم پس از ادغام وزارتخانه های جهادسازندگی و كشاورزی و انجام مطالعات تكمیلی در خصوص گندم در دولت خاتمی، باهدف افزایش عملكرد گندم و قطع واردات آن در دستور كار بخش كشاورزی قرار گرفت. در آغاز دوره هشت ساله دولت خاتمی ایران با واردات حدود ۷۰میلیون تن گندم طی یك سال به بزرگترین واردكننده گندم تبدیل شده بود.
بررسی آماری تولید گندم طی این دوره نشان می دهد تولید گندم از ۱۰میلیون و ۱۵هزار تن سال۱۳۷۵ به ۱۴میلیون تن در سال۱۳۸۳ افزایش یافته است.
در این ۸ساله كمترین میزان تولید گندم در كشور مربوط به سالهای ۷۸ با ۸ میلیون و ۶۷۳هزار تن و ۷۹ با ۸میلیون و ۸۸هزار تن بوده است.
رشد تولید شكر در سالهای اخیر
شكر از جمله دیگر محصولات استراتژیكی است كه طی ۸ساله اخیر از افزایش قابل توجهی برخوردار بوده است.
آمارها نشان می دهد تولید نیشكر از یك میلیون و ۸۳۳ هزار تن در سال۷۵ با ۲۸۶ درصد رشد به ۶میلیون و ۲۰۰هزار تن رسیده است.
روند تولید شكر در كشور فاصله سالهای ۷۵ تا ۷۹ تقریباً ثابت و در سطح ۲میلیون تن بود كه این روند از سال۱۳۸۰ و با تولید بیش از ۳میلیون تن روند صعودی یافت و در سال ۸۲ و ۸۳ این میزان به ترتیب به ۵میلیون و ۱۹۷هزار تن و ۶میلیون و ۲۰۰هزار تن رسید.
تولید محصولات باغی، دامی و شیلات
تولید محصولات باغی از ۱۰‎/۶میلیون تن در سال۱۳۷۵ با ۲۴درصد افزایش به ۱۳‎/۲ میلیون تن رسید، البته در این سال به دلیل بروز پدیده های نامساعد جوی تولید نسبت به سال قبل از آن به میزان قابل توجهی كاهش یافت.
در این مدت سطح زیركشت باغات از ۱‎/۴ میلیون هكتار در سال۱۳۷۵ به حدود ۲میلیون هكتار در سال۱۳۸۳ رسیده است، در این میان اجرای طرح طوبی ۱۵۰هزار هكتار به عرصه باغات كشور اضافه كرد.
طی دوره مورد بررسی تولیدات دامی از ۶‎/۵ میلیون تن در سال۱۳۷۵ با رشد ۴۳درصدی به ۹‎/۳ میلیون تن در سال۱۳۸۳ بالغ شد همچنین تولید شیلات و آبزیان از ۴۰۰هزار تن در سال۷۵ با ۱۷درصد افزایش به حدود ۴۷۰هزار تن رسید.
حفاظت از منابع پایه
در هشت سال گذشته با هدف رسیدن به توسعه پایدار و «حفظ منابع پایه» تولید بویژه جنگل ها و مراتع، طرحهای مهمی مانند مانند طرح تعادل دام و مرتع، توسعه فعالیتهای بیابان زدایی، توسعه و صیانت از جنگلها و توسعه عملیات آبخیزداری به اجرا درآمد. همچنین به منظور حفظ جنگل ها و جلوگیری از روند تخریب و بازگشت اكوسیستم های منهدم شده، احیای جنگلهای مخروبه، افزایش سطح جنگلها ، افزایش تولید چوب و... در سطح ۶۱۲ هزار هكتار عملیات جنگلكاری و غنی سازی صورت گرفت و ۸۵۱ هزار واحد دامی با هدف بهبود و تجدید حیات طبیعی جنگل از عرصه های جنگلی شمال كشور خارج شدند.
برای تثبیت حاكمیت دولت بر منابع طبیعی و مشخص شدن حدود و ثغور این منابع و به منظور برنامه ریزی كلان برای ۴۹‎/۶ میلیون هكتار از اراضی كشور عملیات ممیزی اراضی وتفكیك «مستثنیات» صورت گرفت.
همچنین به منظور كنترل هرز روی آبها و جلوگیری از فرسایش خاك و حمل رسوبات به پشت سدهای مخزنی كشور و حفاظت از شهرها و آبادی ها در سطح ۱۱میلیون هكتار عملیات آبخیزداری اجرا شد.


زهره افشاری

منبع : روزنامه همشهری