قطعنامه چهارم و پایان سراب جنگ سرد

اگر ناظر بی‌اطلا‌عی از روانشناسی سیاسی ایرانیان، نحوه پوشش خبری رسانه‌های دولتی ایران در قبال بحران گرجستان را مورد بررسی قرار می‌داد، یقینا از جهت‌گیری بسیاری از مقامات سیاسی، حکومتی، متخصصان و کارشناسان ایرانی دچار شگفتی می‌شد. نگاه ما و درست‌تر گفته باشیم برداشت و جمع‌بندی مسوولا‌ن و کارشناسان حکومتی‌مان از تحولا‌ت گرجستان به‌گونه‌ای بود که به میمنت و مبارکی سایه مبارک جنگ سرد مجددا بر مناسبات و روابط میان شرق و غرب حاکم شده است. یکی پس از دیگری کارشناسان، دیپلمات‌های سابق و شاغل به همراه اساتید دانشگاهی متخصص روابط بین‌الملل در برنامه‌های مختلف رادیو و تلویزیون ظاهر می‌شدند و پیرامون ابعاد بحران گرجستان به تجزیه و تحلیل می‌پرداختند. دست‌کم ظرف کمتر از دو هفته در نیم‌دوجین برنامه رادیو گفت‌وگو، متخصصان،‌اساتید دانشگاهی و نظریه‌پردازان عرصه روابط بین‌الملل ساعت‌ها نشستند و برخاستند و تحولا‌ت گرجستان را از ابعاد مختلف تاریخی، فرهنگی، نظریات و تئوری‌های مختلف روابط بین‌الملل، تاریخچه مناسبات میان شرق و غرب و... مورد بحث و بررسی قرار دادند.
پیام کلی همه این برنامه‌ها و دیدگاه‌های کارشناسان والا‌مقام آن بود که با کمال مسرت و شادمانی به اطلا‌ع عموم شهروندان عزیز ایرانی می‌رسانیم، جنگ سرد که مدتی بود تعطیل شده بود با مدیریت جدید فعالیت خود را آغاز کرده است. اما چرا اینقدر برای برخی از ما ایرانیان طلیعه جنگ سرد و حضور آن در عرصه بین‌المللی مهم است؟ پاسخ این پرسش بازمی‌گردد به نگاه و تصویر و تصوری که بسیاری از مسوولا‌ن و کارشناسان سیاسی حکومتی در ایران از ابتدای انقلا‌ب داشته‌اند؛ اینکه نظام اسلا‌می ایران در چالش و تضادی مستقیم با ابرقدرت‌ها، قدرت‌های بین‌المللی و نظام سلطه قرار دارد. مراد از ابرقدرت‌ها و نظام سلطه عمدتا آمریکا و اتحادیه اروپا است. حاجت به گفتن نیست که در چنین پیکار تاریخی‌ای هر عامل و عنصری که بتواند خاکریز و جبهه‌ای در برابر دشمن ما بگشاید، مددی و فرجی غیرمستقیم برای ما می‌شود. از جمله این امدادها و یکی از بهترین و مهم‌ترین آنها عبارت است از وجود جنگ سرد میان شرق و غرب. اگرچه فروریختن دیوار برلین و فروپاشی بلوک شرق از منظر ایدئولوژیک تا حدود زیادی با استقبال ما روبه‌رو شد، واقعیت حزن‌انگیز آن است که صدای مهیب تاریخی فروریختن دیوار برلین به گوش بسیاری از مسوولا‌ن و متخصصان، دیپلمات‌ها، اساتید دانشگاه و کارشناسان امور بین‌الملل نرسیده؛ بنابراین آنان همچنان خوش‌خیالا‌نه و خوش‌باورانه در انتظار و ‌آ‌رزوی خوش عصر جنگ سرد هستند.
به همین دلیل است که بروز هر اتفاقی در روابط میان مسکو و واشنگتن در تهران به شدت زیر ذره‌بین رفته، نظریه‌پردازی شده و از آن به عنوان جرقه بروز جنگ سرد استقبال می‌شود. از جمله این تحولا‌ت بحران گرجستان بود. این بحران به‌گونه‌ای در ایران مورد تفسیر و تبیین قرار گرفت که دیگر کار تمام شده و این بار جدی‌جدی سایه جنگ سرد بر سر روابط شرق و غرب به حرکت درآمده و ایران می‌تواند فعلا‌ و دست‌کم تا مدتی خیالش از بابت پرونده هسته‌ای‌اش راحت باشد. با توجه به رویارویی جدی میان روسیه و غرب در گرجستان، روس‌ها برای مقابله با غربی‌ها و کاهش فشارها علیه خودشان در گرجستان، حاضر نخواهند شد تا مدتی دست‌کم با غربی‌ها درخصوص پرونده هسته‌ای ایران در هیبت ۵۵۱ همکاری نمایند. تحلیلگران ایرانی اعتقاد داشتند یا دست‌کم امیدوار بودند مادامی که غربی‌ها حاضر به دادن امتیازات جدی به روسیه در گرجستان نشوند، مسکو امضای خود را پای پیش‌نویس قطعنامه جدیدی مبتنی بر محکومیت ایران در شورای امنیت نخواهد گذارد و از آنجا که غرب نمی‌تواند امتیازی به روسیه در گرجستان بدهد و برعکس خیلی جدی در برابر مسکو در گرجستان ایستاده، بنابراین و فعلا‌ تا اطلا‌ع ثانوی پرونده هسته‌ای ایران در کشوی <پرونده‌های در دست اقدام> شورای امنیت باقی خواهد ماند.
هفته گذشته که شورای حکام گزارش جدید البرادعی را استماع کرد و تصمیمی در مورد ایران اتخاذ نکرد و به دنبال آن ۵۵۱ نیز بدون نتیجه‌گیری قطعی پیرامون ایران به نشست خود خاتمه داد، محافل و رسانه‌های رسمی در ایران با بوق و کرنا اعلا‌م کردند که آفتاب آمد دلیل آفتاب؛ ۵۵۱ به دلیل اختلا‌ف میان روسیه و مابقی اعضا نتوانست به تصمیمی در مورد ایران برسد. همزمان با آن وقتی اعلا‌م شد که روس‌ها قرار شده تسلیحات سنگینی به ونزوئلا‌ و کلمبیا بفروشند، باز محافل ایرانی با شادمانی و شعف، انگار که در المپیک مدال طلا‌ کسب کرده‌ایم، اعلا‌م داشتند: <ورود روسیه به حیاط خلوت آمریکا.> آن‌قدر که ایرانی‌ها از این خبر به وجد آمدند، خود روس‌ها خیلی هیجان‌زده نبودند. خبر تصویب توافق اولیه ۵۵۱ پیرامون صدور قطعنامه سوم شورای امنیت علیه ایران در روز جمعه و تصویب قطعنامه دیگری در شورای امنیت آب سردی بر شوق و ذوق‌ها، امیدها و انتظارات و خیالبافی‌های برخی نظریه‌پردازان وطنی پاشید. اینکه ۵۵۱ خیلی بی‌سر و صدا و بدون بحث و گفت‌وگو و مجادله و با موافقت کامل روسیه و چین به این توافق می‌رسد، نشان می‌دهد که متخصصان، تحلیلگران، کارشناسان و اساتید دانشگاهی حکومت محور ما که ظرف چند هفته اخیر در صدا و سیما، مطبوعات و رادیو گفت‌وگو به بحث و بررسی و تبیین ظهور دور جدیدی از جنگ سرد میان روسیه و غرب پرداخته بودند، چقدر تحولا‌ت بین‌المللی را درست، واقع‌بینانه و با هشیاری توام با سعه صدر درک کرده بودند.
حتی اگر خیالبافی‌ها و تئوری‌های دایی جان ناپلئونی برخی مسوولا‌ن و کارشناسان ایرانی پیرامون ظهور مجدد جنگ سرد به حقیقت بپیوندد، دیوار برلین مجددا بالا‌ رود و شرق و غرب در برابر یکدیگر قرار گیرند، هنوز این پرسش مطرح است که ایران چقدر می‌تواند روی روسیه حساب باز کند؟ گذشته‌ها به کنار، حمایت‌های بی‌چون و چرای روسیه از صدام و ارسال تسلیحات پیشرفته سنگین برای عراق طی ۸ سال جنگ هم به کنار، روس‌ها در هر دو نوبت موافقت کامل خود را بی‌چون و چرا پای قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران گذاشته‌اند. از همه اینها اسفناک‌تر، نیروگاه بوشهر است که بیش از ۱۰ سال است هزاران کارشناس، متخصص و تکنیسین روس سرگرم تکمیل آن هستند و تاکنون میلیاردها دلا‌ر از ایران دریافت داشته‌اند و همواره هم گفته‌اند، تا سال دیگر، تا ۶ ماه دیگر، تا جشن شکوفه‌های سال دیگر و قس‌علیهذا. عزت در سیاست خارجی، برخورد از موضع استقلا‌ل‌طلبانه و متکی به خود آن نیست که علی‌‌الدوام غرب را بکوبیم و نابودی اسرائیل را طلب کرده و وعده اضمحلا‌ل قریب‌الوقوع آمریکا را بدهیم. اتفاقا عزت و کرامت در سیاست خارجی آن است که این همه دنباله‌رو و مجیزگوی روس‌ها نباشیم و به جای امید و دل بستن به جنگ سرد به خداوند متعال و ملت خود توکل کنیم.

صادق زیباکلا‌م

منبع : روزنامه اعتماد ملی