خاستگاه و تکامل اسب

از نظر تكاملی طبق یافته های فسیلی ، منشاء اسبهای امروزی از پستاندار كوچكی تحت عنوان ائوهیپوس كه شباهت زیادی به روباه داشته و مربوط به حدود ششصد میلیون سال قبل ، یعنی دوران ائوسن از نظر زمین شناسی است و چنین بر می آید كه از نظر تكاملی اسبهای امروزی درطی میلیونها سال از این پستاندار كوچك منشاء گرفته اند .
قد این جانور در حدود ۳۰ الی ۳۵ سانتیمتر بوده و گسترش جهانی داشته است . بدن آن گرد و دارای پشتی خمیده بوده و در هنگام راه رفتن از كف پنجه های خود استفاده می كرده است . در اندام حركتی قدامی خود ۴ انگشت و در اندامی خلفی خود ۳ انگشت داشته است .حدود ۱۳ نوع از این جاندار در بخشهای مختلف آمریكای شمالی و انگلستان ، سیوئیس ، فرانسه و بلژیك یافته شده است .
بنابر كشفیات بعمل آمده نه تنها طویل شده و نیز كاهش تعداد تدریجی اندامهای حركتی اسب استنباط می شود ، بلكه تغییراتی كه بصورت طولانی شدن گردن و جمجمه همراه با تغییر عادات چرا كردن ( مانند خوردن میوه های آبدار كه در بالای سطح زمین رشد می كنند ) به رژیم علف خواری ( خوردن علف های خشبی و سخت از سطح زمین ) ایجاد شده را می توان بر گرفت . گرچه اولین فسیل یافت شده از ائوهیپوس به ثبت رسیده است ، ولی به جرات می توان گفت كه این جانور كوچك اندام از یك دودمان اصلی پستاندار كه دارای ۵ انگشت بوده تكامل یافته است .
پس از گذشت میلیونها سال انواع تكامل یافته این حیوان ( حدود ۵۷ میلیون سال ) بنام تك سمیان دوران پلیوسن تحت نام پلیوهیپوس شكل گرفت اند .
یافته های باستان شناسی در ایران توسط آقای ماكنم ، یكی از معاونان دومرگان باستان شناس معروف ، فسیل یك نوع اسب تحت عنوان هیپاریون در سال ۱۹۰۴ میلادی در ناحیه مرزه چال مراغه بدست آمده است كه مربوط به اواخر دوران سوم زمین شناسی یعنی پلیوسن و قبل از فوارن آتشفشان سهند ( بیش از یك میلیون سال قبل ) می باشد .
با آغاز دوره یخبندان در كره زمین و تغییرات جوی انواع مختلف پلیوهیپوس مهاجرتهای گسترده ای به قاره های قدیم ( آسیا ، اروپا و آفریقا ) آغاز كردند . بنابر دلایلی كه هنوز روشن نیست قاره آمریكا بطور ناگهانی و پس از قطع ارتباط آن با قاره های قدیم ، از وجود پلیوهیپوس پاك گردید.
انواع مختلف پلیوهیپوس در طی مهاجرتهای خود در بخشهای آفریقا و اروپا و آسیا پراكنده شدند و منشاء انواع مختلف گور خر ، خر و چهار تیپ از اجداد اولیه اسبهای امروزی گردیدند .
بنابر این اسبهای امروزی دارای چهار جد اولیه هستند و از نظر تاریخی فلات ایران منطبق بر محدوده جغرافیائی پراكندگی دو نوع از انواع چهار گانه این اجداد محسوب می شود .
اسبهای نژاد تركمن و كاسپین موجود در این سرزمین پس از گذشت قریب به یك میلیون سال از پیدایش آن دو نوع اجداد اولیه اسب ، هنوز بعنوان شبیه ترین اسبهای موجود در جهان به اجداد فوق محسوب می شود و مورد توجه خاص جهانیان و پژوهشگران قرار گرفته است .

منبع : حیوانات ایران