سلفی‌گری بلای جان لبنان

جنبش‌ها و گروه‌های اسلامی طایفه‌ای اهل سنت در لبنان، در ابتدا ادامه جنبش «اخوان‌المسلمین» در مصر و جنبش وهابی‌گری در حجاز بودند و هر یك، دارای شیخ و رهبری بودند كه طرفداران آنها باید از آنان پیروی می‌كردند.
پیش از این برخی گروه‌های سلفی دارای دو بخش سنتی و جهادی بودند اما اكنون گروه‌های سلفی سنتی وجود ندارند و همه آنها به سلفی‌های جهادی تبدیل شده‌اند و كسانی را كه با آنان توافق ندارند و به جهاد نمی‌پردازند، تكفیر می‌كنند. گروه‌های سلفی در لبنان نیز همانند سایر گروه‌های سلفی در جهان عرب و اسلام، تحت‌تاثیر تشكیلات «القاعده» به خشونت گراییده‌اند و بر برپایی خلافت اسلامی با زور تاكید می‌كنند.
نقطه اجماع میان گروه‌های سلفی در لبنان، اندیشه «بازگشت به گذشتگان صالح»، رد مذاهب دیگر و پایبندی به متون اساسی (قرآن و سنت) است.
سلفی‌گری در لبنان از اختلاط میان دو جریان وهابی و قطبی (سید قطب) تاثیر پذیرفته است، جریان قطبی توسط «ایمن الظواهری» و جریان وهابی توسط «اسامه بن‌لادن» در افغانستان ایجاد شد كه بر تكفیر جوامع معاصر تاكید می‌كنند و به مهاجرت از آن و یا مبارزه با آنها فرامی‌خوانند.
جنبش‌های اسلامی در لبنان پس از جنگ جهانی دوم و در پی بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و انتشار اندیشه ماركسیستی ظاهر شدند.
جنبش‌های اسلامی اهل سنت در اساس از اندیشه «سید قطب» متفكر مصری نشات گرفتند كه تاكید می‌كرد باید برای تغییر نظام‌هایی كه براساس آنچه خداوند نازل كرده، حكومت نمی‌كنند، از طریق گفت‌وگو و دعوت تلاش كرد و هنگامی كه چنین امری میسر نشد، اندیشه تكفیر این جوامع و تلاش برای تغییر آن از طریق زور را باید پی گرفت.
سید قطب گــروه اخوان‌المسلمین را تاسیس كرد كه در مصر و فلسطین رواج یافت و به سوریه، لبنان و سایر مناطق عربی با نام‌های دیگر و با همان روش سرایت كرد. نخستین جنبش سلفی در لبنان به نام «جوانان محمد» بود كه شیخ «سالم الشهال» در سال ۱۹۶۴در شهر طرابلس آن را بنا نهاد و طرفدارانی دور خود جمع كرد و در مناطق شمال لبنان با عنوان «انجمن خیریه تربیت و انتشار تعالیم اسلامی و قرآن كریم» گسترش یافت و در سال ۱۹۷۶همزمان با جنگ داخلی لبنان، یك تشكیلات نظامی را ایجاد كرد و نام آن را «ارتش اسلام» نهاد، این گروه به عنوان هسته و انگیزه‌ای برای ایجاد جنبش‌های سلفی دیگر شد که تا به امروز در اقصی نقاط جهان و کشورهای اسلامی فعالیت های تخریبی خود را ادامه داده اند.
● حركت التوحید الاسلامی
(جنبش توحید اسلامی)
شخصی به نام شیخ «سعید شعبان» سه گروه سلفی كوچك به نام‌های «مقاومت ملی»، جنبش لبنان عربی و «تشكیلات جندالله» را گرد آورد و نام «جنبش توحید اسلامی» را بر آن نهاد و خود را امیر این جنبش خواند و تلاش كرد، طرابلس (شمال لبنان) را به امارت اسلامی تبدیل كند اما پس از درگیری آن با ارتش سوریه در شمال لبنان در سال ۱۹۸۵ نفوذ این جنبش محدود شد و پس از مرگ شعبان، فرزندش «بلال سعید شعبان» جای او را گرفت و فعالیت این جنبش تا امروز ادامه دارد.
● الجماعه الاسلامیه (جماعت اسلامی)
پژوهشگران، این گروه را از جمله جنبش‌های اسلامی سنی می‌دانند كه با روی باز به جنبش‌های سیاسی لبنان می‌نگرد.
این جنبش سال ۱۹۶۴به عنوان یك انجمن سیاسی از دستگاه‌های رسمی لبنان، مجوز گرفت و مهم‌ترین موسسان آن «فتحی یكن»، «فیصل مولوی» و «زهیر العبیدی» بودند.
این گروه علاوه بر طرابلس در سایر مناطق لبنان از جمله بیروت، صیدا و بقاع نفوذ یافت و از طریق گروه «المجاهدون» مدتی فعال بود اما زمان زیادی دوام نیاورد.
گروه یاد شده سال ۱۹۹۲در انتخابات نمایندگان مشاركت كرد و دو كرسی به دست آورد كه در دوره بعدی انتخابات، آنها را نیز از دست داد.
جماعت اسلامی، اندیشه «جمهوری اسلامی» در لبنان را نمی‌پذیرد و معتقد است تنوع طایفه‌ای، حزبی و فرهنگی در این كشور مانع از اجرای چنین اندیشه‌ای می‌شود.
در بحران كنونی لبنان، این گروه تلاش می‌كند نقش میانجی را میان طرفداران و مخالفان دولت لبنان ایفا كند و خواهان حفظ سلاح حزب‌الله به عنوان سلاح مقاومت در برابر تجاوزها و تهدیدهای رژیم صهیونیستی علیه لبنان و در مقابل، مرتبط بودن اختیار مقاومت سیاسی و نظامی به دولت لبنان است.
این گروه نیز سایر جنبش‌های سلفی را كه با آن موافق نیستند تكفیر می‌كند از این رو، «جمعیه المشاریع الخیریه» (انجمن طرح‌های خیریه) معروف به «الاحباش» را تكفیر و رئیس آن شیخ «نزار الحلبی» را ترور كرد و عاملان ترور نیز به اعدام محكوم و چهار نفر از آنان اعدام شدند.
امیر این گروه به نام «احمد عبدالكریم السعدی» معروف به «ابومحجن» توانست به اردوگاه پناهندگان فلسطینی «عین الحلوه» در شرق شهر صیدا در جنوب لبنان فرار كند و به گروه «عصبه الانصار الاسلامیه» بپیوندد.
● عصبه الانصار الاسلامیه (گروه انصار)
این گروه سلفی، اردوگاه پناهندگان فلسطینی «عین الحلوه» در جنوب لبنان را مقر خود قرار داده و سال ۱۹۸۶توسط فردی به نام «هشام الشریدی» ایجاد شد كه توسط افراد مسلح عضو جنبش ملی آزادیبخش فلسطین «فتح» ترور شد و ریاست آن را احمدالسعدی «ابومحجن» بر عهده گرفت اما وی بعدها از دیده‌ها پنهان شد، سپس به عراق فرار كرد و به تشكیلات «القاعده» پیوست و اكنون، ریاست گروه یاد شده را «طارق السعدی» برادر ابومحجن بر عهده دارد.
اندیشه این گروه نیز بر بازگرداندن خلافت اسلامی استوار است و بسیاری از جنایت‌ها، خونریزی‌ها و ترورها را انجام داده كه بارزترین آن ترور نزار الحلبی و ترور چهار قاضی لبنانی در دادگاه است.
عصبه الانصار همچنین شامل گروهی به نام «جماعه الضنیه» است كه یك گروه لبنانی شامل جنگجویان سلفی است كه سال ۲۰۰۰ با ارتش لبنان در مناطق «الضنیه» در شمال این كشور درگیر شدند كه‌به كشته شدن ۱۱عضو ارتش انجامید و شماری از اعضای این گروه كشته و یا بازداشت شدند و برخی از آنان نیز فراركردند.
گروه یاد شده اقدام به حمایت نظامی و لجستیكی گروه القاعده می‌كند و ریاست آن را اكنون شخصی معروف به «ابودجانه» بر عهده دارد كه بر وابسته بودن به القاعده و جنگیدن در صف آن در عراق افتخار می‌كند.
● گروه «عصبه‌النور»
این گروه را «عبدالله شریدی» فرزند هشام شریدی موسس عصبه‌الانصار، پس از جدا شدن از گروه یاد شده، تاسیس كرد.
عصبه‌النور اقدام به ترور برخی اعضای جنبش فتح از جمله «امین كاید» كرده كه وی را متهم به ترور هشام شریدی می‌كردند.
● تشكیلات جندالشام
پس از آنكه عصبه‌النور یكی از اعضای خود را كه ۳ نظامی لبنانی را كشته بود، به ارتش لبنان تحویل داد، یك گروه از آن جدا شد و نام جندالشام را بر خود گذاشت.
جندالشام شامل گروه‌های سلفی فلسطینی و لبنانی است كه در افغانستان آموزش دیده و مبارزه می‌كردند.
نام جندالشام از نام یك اردوگاه آموزشی در افغانستان گرفته شده كه «ابومصعب الزرقاوی» سال ۱۹۹۹ آن را تاسیس كرد و شامل اعضایی از بلاد شام (لبنان، سوریه، اردن و فلسطین) بود.
جندالشام در اردوگاه عین‌الحلوه متمركز است و در همین اردوگاه توسط «محمد احمد شرقیه» معروف به «ابویوسف» به وجود آمد و سپس ریاست آن به «اسامه الشهابی» معروف به «ابودجانه» (رهبر عصبه الانصار) منتقل شد و به‌اتهام برنامه‌ریزی برای عملیات انفجار علیه منافع آمریكایی و ایجاد تشكیلات تروریستی در اردن تحت پیگرد دستگاه‌های دولتی این كشور قرار گرفت.
جندالشام، برخی اعضای جماعه‌الضنیه، عصبه‌الانصار، عصبه‌النور و برخی دیگر از سلفی‌های علاقه‌مند به القاعده را دور خود جمع كرده زیرا جندالشام یكی از شاخه‌های القاعده به شمار می‌رود و به اندیشه و روش اسامه بن‌لادن تكیه می‌كند.
جندالشام، پس از حمله آمریكا به عراق ظاهر شد و پس از ترور «رفیق حریری» نخست‌وزیر پیشین لبنان در سال ۲۰۰۵ گفته شد این گروه مسوولیت ترور را بر عهده گرفته و در همین پیوند، یك نوار ویدئویی پخش شد كه طی آن، یك فرد مسوولیت ترور را بر عهده گرفت و دستگاه‌های اطلاعاتی لبنان هویت وی را شناسایی كردند و مشخص شد كه او فردی فلسطینی به نام «احمدابو عدس»است.
تشكیلات جندالشام، پیش از این تهدید به ترور شخصیت‌های برجسته شیعه لبنان از جمله نبیه بری، عبدالامیر قبلان، سیدمحمد‌حسین فضل‌الله، محمد رعد، محمد یزبك، شیخ نبیل قاووق و سید‌علی الامین كرده است.
● گروه سلفی «فتح‌الاسلام»
این گروه سلفی به‌طور پنهانی تشكیل شد و طی ماه‌های گذشته به جنایت‌هایی دست زده است كه از جمله آنها، انفجار دو اتوبوس در منطقه «عین علق» شمال شرق بیروت در ماه فوریه گذشته است.
مقر این گروه اردوگاه پناهندگان فلسطینی «نهرالبارد» در شمال لبنان است و گفته می‌شود دارای گروه‌های تخریبی خفته در بسیاری از مناطق لبنان است.
فتح‌الاسلام چندی پیش در اقدامی علیه سربازان ارتش لبنان، به مقر آنان یورش برد و شماری از نظامیان را هنگام خواب و یا نقل و انتقال به محل خدمتشان به قتل رساند و اكنون نیز درگیری اعضای این گروه با ارتش در محل اردوگاه مذكور ادامه دارد.
گفته می‌شود ایــن گروه حدود ۴۰۰ عضو آموزش‌دیده دارد و ریاست آن را «شاكر العبسی» معروف به «ابوحسین» بر عهده دارد كه فردی فلسطینی - اردنی است و تحت پیگرد دستگاه‌های دولتی اردن است.
وی بــر آمــوزش جنگجویان عرب در اردوگاه‌های القاعده نظارت داشته و یكی از متهمان ترور «لورنس وی» دیپلمات آمریكایی در اردن در سال ۲۰۰۲ به شمار می‌رود و حكم اعدام علیه وی به طور غیابی صادر شده است.
برخی طرف‌های لبنانی مخالف دولت كنونی‌ این كشور می‌گویند یكی از جریان‌های سیاسی مطرح كنونی در ایجاد و فعال ساختن گروه فتح‌الاسلام در لبنان نقش دارد و اقدام به حمایت مالی از آن كرده است.
آنان معتقدند برخی مقام‌های دولتی نیز در ورود این گروه به لبنان، آموزش و تجهیز آنان با هدف مبارزه با حزب‌الله و یا تلاش برای سوق دادن آن به درگیری‌های داخلی تسهیلاتی ایجاد كرده‌اند تا بهانه‌ای برای خلع سلاح آن باشد.
در مقابل دولت و حامیان آن پیدایش و اعزام اعضای گروه فتح‌الاسلام به لبنان را به سوریه نسبت می‌دهند درحالی كه سوریه اعلام كرده است با این گروه در حال مبارزه است و تاكنون تعدادی از آنان را به قتل رسانده است.
گفته می‌شود اعضای بسیاری از گروه‌های سلفی در لبنان به ویژه جندالشام به عراق سفر كرده و در كنار القاعده جنگیده‌اند و بسیاری از اعضای آن نیز كشته شده‌اند.
نكته قابل‌ توجه درباره گروه‌های سلفی و تندرو آن است كه بیشتر در مناطقی متمركز می‌شوند كه فاقد نفوذ ارتش و نیروهای انتظامی لبنان است كه اردوگاه‌های پناهندگان فلسطینی، مناسب‌ترین مكان برای تجمع آنان است.
بیشتر انجمن‌ها و موسسه‌های سلفی در لبنان، در شمال این كشور مستقر هستند كه یكی از دلایل آن، وجود مركز ثقل اهل سنت لبنان در این منطقه است.
از جمله این انجمن‌ها و موسسه‌های سلفی در لبنان می‌توان به «التراث الاسلامی»، «دار الحدیث للعلوم الشرعیه»، «اعانه الفقیر»، «اعانه المریض»، «الفرقان للبحث العلمی»، «الاحیاء الاسلامی»، «البلاغ الاسلامی»، «معهد الامین للعلوم الشرعیه»، «وقف الابرار و معهد طرابلس للعلوم الشرعیه»، «جمعیه دعوه الایمان و معهد كلیه الدعوه و الارشاد»، «جمعیه دعوه الایمان و العدل و الاحسان» و «جمعیه الهدایه و الاحسان الاسلامیه» اشاره كرد كه همگی در طرابلس قرار دارند.
برخی دیگر از این موسسـات عبـارت از «البر الخیری» در الضنیه، الارشاد و مدرسه الابداع «در عكار»، «احیاء السنه النبویــه» در الضنیــه، «تجمع سنابل الخیر» در عكار، «الخیر الاسلامی و مركز الاقصی» در الضنیه، «الوقف الاسلامی السنی الخیری» در زغرتا بوده كه همگی در شمال لبنان هستند.
«عباد الرحمن» در بیروت و طرابلس، «السراج المنیر» در بیروت، «جمعیه الاستجابه الخیریه» در صیدا و جنوب، «النور الخیری» در شبعا و عرقوب (جنوب) و «المركز الاسلامی و مسجد الرحمن بن عاصی» نیز در مجدل عنجر (شرق لبنان) قرار دارند.

منبع : روزنامه تهران امروز