آبخیزداری گزینه بهینه برای توسعه پایدار

بطور کلی استراتژی آبخیزداری حفظ احیاء و بهره‌برداری صحیح از منابع آبی و خاکی و گیاهان موجود می‌باشد و بر آن است که از هدر رفتن آنها جلوگیری کند. هدر رفتن خاک در واقع با فرسایش خاک آغاز می‌گردد. قشر حاصلخیز خاک (خاک سطح‌الارضی) منبع غذائی برای گیاهان می‌باشد با فرسایش این قسمت که در واقع اولین و مهمترین قسمت خاک می‌باشد قدرت تولیدی اراضی کاشته شده و کمبود موادغذائی خود را نشان خواهد داد. در ایران سالانه بطور متوسط ۱۵۰۰ تن در کیلومتر مربع خاک در اثر فرسایش آبی از دست می‌رود که معادل ۷۵ کیلوگرم ازت، ۲۴ کیلوگرم فسفر، و ۸ کیلوگرم پتاس در هر هکتار است (نوروزی ۱۳۷۰). این عناصر مواد اولیه لازم در ساخت و سازه‌های گیاهی و مورد نیاز انسان می‌باشد .
یکی از مهمترین اهداف آبخیزداری استحصال آب است این امر به دو طریق مستقیم و غیرمستقیم صورت می‌گیرد. استحصال آب به طریق مستقیم از طریق احداث بندهای خاکی و حوضچه‌های پخش سیلاب می‌باشد که می‌تواند با برنامه‌ریزی صحیح مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌توان با نفوذ دادن آب به داخل زمین که به روش‌های مختلف قابل انجام است استحصال غیرمستقیم آب نمود و سفره‌های زیرزمینی را تغذیه کرد. بدین ترتیب می‌توان گفت هرجا آب وجود داشته باشد توسعه هم وجود دارد.
توسعه وقتی است که زندگی وجود دارد و زندگی منوط به آب است.
جنبه دیگر موضوع ایجاد اشتغال و درآمدزائی برای مردم و ساکنین حوزه‌های آبخیز است که یکی از اهداف اصلی آبخیزداری است. توسعه صنایع روستائی، دامپروری و کشاورزی مکانیزه، بالابردن بازده اراضی بویژه اراضی دیم، تولید علوفه و ... از برنامه‌هائی است که در جهت افزایش درآمد روستائیان مدنظر می‌باشد.
برای کاهش خطرات سیل، آبخیزداری کنترل تند آبها در بالادست را توصیه می‌کند بعبارت دیگر آبخیزداری سعی دارد خطر و مشکل را در منشاء کنترل کند.
در عرصه توسعه پایدار بعنوان دغدغه‌ای جهانی، بنظر می‌رسد بایستی منابع موجود بطور عادلانه بین فقیر و غنی یا شمال و جنوب تقسیم شود، بدون آنکه به تغییر و تحولات ژرفی بپردازیم که در مقابل مجامع ما قرار دارد قسمتی از پیشرفت در زمینه توسعه پایدار در گرو این است که بپذیریم در سطوح شخصی و نهادی باید ریسک کرد و مخاطراتی را قبول نمود.
سالهاست که تعادلی بین افزایش جمعیت و منابع‌طبیعی موجود، وجود ندارد ولی مشکل کماکان باقی است.
راه‌حل آن مستلزم یک عزم ملی است نتیجه صحیح در صورتی بدست می‌آید که تصمیمات درستی اتخاذ کنیم. باید نتایج حاصل از عملکرد سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف در اختیار یکدیگر قرار گیرد و بدون حب و بغض مورد استفاده قرار گیرد. در بین افراد موارد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد بسیاری از ما همکاری با محققان دیگر رشته‌ها را نیاموخته‌ایم. برخلاف حرفه‌هائی که کار تیمی و روابط انسانی در آنها بسیار ارزشمند است دانشمندان معمولاً آموخته‌اند که بیشتر با داده‌ها و مدلها سروکار داشته باشند و با همتایان خود بیشتر رقابت کنند تا همکاری این مسأله گاهی در سطح سازمانی هم وجود دارد. بلاتکلیفی و نفع شخصی دیگر نمی‌تواند بهانه‌ای برای عدم مبارزه با تخریب اکوسیستم‌های طبیعی باشد برای توسعه پایدار لازم است یک نکته را عمیقاً باور کنیم که:
«جلوگیری کردن از تخریب طبیعت و اکوسیستم‌های حیاتی اولین قدم است»

مطالب ارسالی از استاد ارجمند جناب آقای مهندس محمود اعظمی راد
کارشناس ارشد آبخیزداری، شاغل در اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی
یاسر سلیمانی
http://martaa-abkhiz.blogfa.com/۸۷۰۴.aspx

منبع : مطالب ارسال شده