بازطرح موضوع پایگاه ماناس

آغاز همکاری‌های نظامی بیشکک و پنتاگون به سال ۲۰۰۱ و شروع جنگ به اصطلاح ضدتروریسم امریکا در افغانستان باز می‌گردد که واشنگتن به همین بهانه اقدام به ایجاد پایگاه در قرقیزستان و مستقر کردن نیروهای خود در این کشور کرد. با این وجود، این تعامل نظامی از همان ابتدای افتتاح پایگاه هوایی ماناس به دلایل مختلف از جمله اختلاف‌نظرهای مالی و فشارهای پنهان و پیدایی روسیه و چین همواره با مشکلاتی همراه بوده است. زیر همین شرایط، مقامات قرقیزی سالی چند بار به مقامات پنتاگون در خصوص احتمال قطع همکاری و مسدود کردن پایگاه آن در قرقیزستان هشدار می‌دادند که این مسئله هر بار با ارائة برخی وام‌ها، حمایت‌ها و مزیت‌هایی از سوی واشنگتن به بیشکک به صورت موقت مرتفع می‌شد.
این اختلاف‌نظرها از ابتدای سال جاری میلادی به نحو جدی‌تری از سوی مقامات قرقیزی به ویژه شخص باقی‌یف مطرح و سرانجام با تأیید پارلمان قرقیزستان، تصمیم به تعطیلی پایگاه هوایی ماناس نهایی شد. هرچند علت اصلی این تصمیم بیشکک اختلافات مالی پیرامون میزان اجارءبهاء پایگاه ماناس متمکرکز بود، اما فشارهای پنهان و پیدای روسیه به ویژه ارائة برخی مزیت‌ها از سوی آن به قرقیزستان به ویژه قول سرمایه‌گذاری و وام پنج میلیارد دلاری آن به این کشور نیز حائز تأثیر بسیار پنداشته می‌شود. هرچند پس از این تصمیم مقامات قرقیز به تکرار تأکید کرده‌ بودند که تصمیم آنها نهایی است و مجالی برای تجدیدنظر در آن وجود ندارد، اما بروز برخی تحولات اسباب آن شد تا هر دو طرف (بیشکک و پنتاگون) به مذاکره برای عقد قرارداد جدید برای ماندگاری نظامیان امریکایی در قرقیزستان متمایل شوند.
با این ملاحظه، برخی تحلیل‌گران بروز برخی شایعه‌ها طی چند ماه اخیر در خصوص احتمال مذاکرة طرفین پیرامون تجدیدنظر در تصمیم قبلی و رفتارها و گفتارهای تلویحی مقامات قرقیزی به ویژه شخص باقی‌یف مبنی بر تمایل به از سرگیری تعامل با پنتاگون را نشانه‌ای از موقتی بودن تصمیم مسدود شدن پایگاه ماناس می‌دانند. این مسئله با عنایت به انتخابات پیش‌روی ریاست‌‌جمهوری در این کشور و تأکید برخی نمایندگان مخالف پارلمان که تجدیدنظر در تصمیم پارلمان را منتفی ندانسته‌اند، قابل تأمل‌تر به نظر می‌رسد. از سوی باید به مشکلات حاد اقتصادی قرقیزستان و ناامیدی این کشور از کمک‌های غرب نیز اشاره کرد، به نحوی که باقی‌یف کمک‌های مالی مسکو برای مبارزه با بحران اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی و جبران کسر بودجة این کشور را حیاتی دانست. با این وجود، نقش مهم پایگاه ماناس در کمک به امریکا و نیروهای ناتو در افغانستان قابل اغماض نیست. ناتو در سال ۲۰۰۸ حدود ۱۷۰ هزار سرباز و ۵ هزار تن باررا به تناوب از خاک قرقیزستان به افغانستان ارسال و از این کشور بازگرانده که این مسئله در سال جاری نیز همچنان ادامه دارد. لذا با عنایت به این نقش مهم افزون بر امریکا، افغانستان و سایر کشورهای عضو ناتو از جمله برخی کشورهای غربی نیز به صورت ضمنی و آشکار خواستار تجدیدنظر بیشکک در تصمیم خود شده‌اند. در همین راستا اخیراً حامد کرزای نامه‌ای به باقی‌یف ارسال داشته و هرچند محتوای این نامه منتشر نشده، اما به گزارش برخی خبرگزاری‌های محور اصلی این نامه در باب سرنوشت پایگاه ماناس و نقش آن در جنگ علیه تروریسم در افغانستان است.
پیش از این نیز کرزای از باقی‌یف خواسته بود تا در مذاکراتی مستقیم دو موضوعِ؛ سرنوشت پایگاه هوایی ماناس و موضوع ارسال کمک‌های بشردوستانه از قلمرو سرزمینی قرقیزستان به افغانستان را با وی مورد بحث قرار دهد. هرچند تاریخ این دیدار به اواسط ژوئن و حاشیة نشست سران سازمان شانگهای در اکاترین‌بورگ نسبت داده می‌شود، اما تأکید برخی منابع خبری احتمال دیدار دو رئیس‌جمهور پیش از این تاریخ و بحث در خصوص موضوعات بازگفته منتفی نیست. شایان ذکر است که تا پایان مدت تخلیة پایگاه ماناس هنوز دو ماه باقی مانده و رایزنی‌ها از جمله از سوی کرزای برای بازبینی در تصمیم بیشکک با عنایت به همین فرصت زمانی در حال انجام است. از سوی دیگر، هرچند پنتاگون با اخذ رضایت ازبکستان به استفاده از خاک این کشور به عنوان جایگزینی به جای ماناس برای ارسال سرباز و بار به افغانستان اقدام کرده، اما مورد ازبکستان واجد دو مشکل مهم است که نمی‌تواند جایگزین مناسبی به جای ماناس باشد.
۱) ضعف زیرساخت‌های پایگاه در نظر گرفته شده در این کشور برای انجام عملیات نقل و انتقال هوایی
۲) عدم موافقت تاشکند با ارسال تجهیزات نظامی از خاک خود به افغانستان (که پنتاگون در پایگاه ماناس این محدودیت را ندارد)
با التفات به همین ملاحظات و ضرورت‌ها، تأکید بر آن است که تلاش کرزای برای مجاب کردن باقی‌یف به ادامه حضور امریکا در پایگاه ماناس، نه به عنوان واسطة امریکا و ناتو، بلکه به واسطة شرایط حساس و دشوار افغانستان و تشدید فضای ناامنی در جریان است. حتی در برخی اخبار نیز تأکید شده که کرزای در نامة خود به باقی‌یف تأکید کرده که وی موضوع استمرار حضور نظامی امریکا در پایگاه ماناس را تا قبل از نشست سران شانگهای در اکاتری‌نبورگ علنی کرده و در این نشست به طور رسمی اعلام کند.
با این ملاحظه و به اعتقاد ناظران؛ با التفات به فشارهای موجود امکان تخلیة این پایگاه اندک است و به احتمال زیاد مقامات قرقیزی طی دو ماه باقی‌مانده، با ادامه حضور امریکا در این پایگاه موافقت خواهند کرد. زیر همین شرایط بود که سفیر امریکا در بیشکک نیز تأکید کرد که موضوع ماناس خاتمه یافته نیست. با این وجود، نمی‌توان این واقعیت را که تصمیم به مسدود کردن پایگاه ماناس در قرقیزستان با فشارهای مستقیم روسیه انجام شد و اینکه لغو این تصمیم و استمرار حضور نظامیان امریکایی در قرقیزستان باید با رضایت روسیه انجام شود را از نظر دور داشت. لذا، با عنایت به تقابل‌های اخیر روسیه و ناتو دورنمای خوش‌بینانه‌ای که برخی تحلیل‌گران در باب ادامة حضور پنتاگون در ماناس ترسیم کرده‌اند قابل تردید به نظر می‌رسد.

منبع: سایت - ایراس

منبع : باشگاه اندیشه