رشیدالدین

● رشیدالدین، فضل‌الله
▪ تاریخ و محل تولد : ۶۴۵ ق - همدان
▪ تاریخ و محل وفات : ۷۱۸ق
▪ تخصص : مورخ و طبیب
▪ آثار : "توضیحات رشیدیه», (شامل ۱۹ رساله در باره مسائل کلامی و دینی و عرفانی); «مفتاح‌التفاسیر»; «الاخبار و آثار»; «رساله سلطانیّه»; «بیان‌الحقایق»; «جامع‌التواریخ»; «مکاتیب یا مکاتبات رشیدی»; دو کتاب «جامع‌التواریخ رشیدی» و «مکاتبات رشیدی»; که اولی کتاب مفصلی در تاریخ مغول و تاریخ عمومی است. دومی منشآت و مناشیر و رسایل اوست و مجموعه فرمانها و نامه‌هایی است که وی به فرزندان و عمال و علماء و مشایخ عهد نوشته است. صاحب «الذریعه» به وی «دیوانی» نسبت داده که نشان میدهد شعر هم میسروده است.
▪ زندگی نامه : رشیدالدین, فضل‌الله بن عمادالدوله ابوالخیر. (۶۴۵-۷۱۸ق), مورخ و طبیب. ولادتش در همدان بود. پدرش عمادالدوله ابوالخیر پزشک بود, و رشیدالدین جوانی را در تحصیل فنون مختلف بویژه علم طب گذرانید و از عهد ایلخانی اباقاخان به عنوان طبیب وارد دستگاه ایلخانی شد. در عهد دولت ارغون خان و گیخاتو خان مورد توجه و اکرام تمام قرار گرفت. غازان خان, بعد از قتل صدر جهان زنجانی, وی را با شرکت خواجه سعدالدین آوجی به وزارت برگزید و الجایتو (سلطان محمد خدا بنده), بعد از قتل سعدالدین, با وجود نهایت اعتمادی که به کفایت به رشیدالدین فضل‌الله داشت; خواجه علی شاه گیلانی را با وی در وزارت شریک کرد. در دوره سلطنت ابو سعید بهادر خان, به سبب نقاری که بین رشیدالدین و خواجه علی شاه در میان بود, خواجه علی شاه و همدستان او نزد آن پادشاه جوان و کم تجربه چنین فرا نمودند که خواجه رشیدالدین و پسرش خواجه ابراهیم, الجایتو را زهر داده‌اند. به همین جهت در جمادیالاول سال ۷۱۸ق سلطان ابو سعید دستور داد تا اول پسرش را پیش چشم پدر گردن زدند و سپس خواجه رشیدالدین را هلاک کردند, و خاندان و خواسته اورا به یغما بردند. علاوه بر آنکه درگاهش ملجأ و مآب اهل هنر و علم بود. در بسیاری از نواحی ایران و ممالک ایلخانی مدارس و مساجد و کتابخانه‌ها و موقوفات احداث کرد, خود نیز قسمتی بزرگ از عمر خود را در جمع و تدوین و تألیف گذرانید. مجموعه مصنّفات و مؤلفات رشیدالدین فضل‌الله, «جامع‌التصانیف رشیدی» یا «المجموعهٔ‌الرشیدیه» نامیده میشد و اینک از مجموعه آن آثار مختلف, برخی در مسائل مختلفی از قبیل مباحث دینی و تفسیر و کلام و طب و فلاحت و تاریخ و داور شناسی, بر جای مانده است .

منابع : ارمغان(س ۶, ش ۳-۴, ۲۴۱- ۲۵۳), از سعدی تا جامی(۹۵- ۱۲۵), الاعلام(۵/۳۹۵), اعیان‌الشیعه(۸/۴۰۱) تاریخ ادبیات در ایران(۳/۱۲۴۷- ۱۲۵۲), تاریخ گــزیده(۶۰۴), تــذکــره روز روشن(۲۹۳), حبیب‌السیر(۳/۱۹۱ , ۱۹۹-۲۰

منبع : سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی