پایان عصر دلار

بعد از کاهش مستمر دلار در برابر دیگر ارزهای عمده جهانی ازجمله یورو، ین و یوان بالاخره مسئولان اقتصادی کشور تصمیم گرفتند تا مبادلات ارزی کشور از دلار به یورو تغییر یافته و سهم دلار در سبد ارزی کشور به پایین‌ترین سطح کاهش پیدا کند.
مروری بر تاریخ تحولات اقتصادی در عرصه تجارت بین‌الملل از استفاده ابزاری آمریکا از دلار برای رسیدن به اهداف سیاسی خود حکایت می‌کند.
شاید مهم‌ترین تحول در عرصه تجارت بین‌الملل به زمان نیکسون رئیس‌جمهور آمریکا برگردد زمانی که این کشور تصمیم گرفت استاندارد طلا را کنار گذاشته و نرخ ارز دلار را جایگزین آن در مبادلات کند. این امر موجب گسترش و سلطه سریع دلار در بازارهای جهانی شد و اکنون بخش عمده ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی در سراسر دنیا از دلار تشکیل شده است.
برای توضیح بیشتر این اقدام لازم است اشاره شود که تا پیش از اقدام نیکسون طلا پشتوانه دلار در بازارهای بین‌المللی بود و برای مثال اگر کشوری مانند ایران که صادرکننده عمده نفت است در آن زمان دلارهای نفتی خود را به بانک مرکزی امریکا می‌داد در مقابل آن مقدار مشخصی طلا می‌گرفت، بعد از اقدام نیکسون عملا رابطه طلا ودلار از بین رفت و به این ترتیب دست سیاستگذاران آمریکایی برای اعمال سیاست‌های خود در اقتصاد جهانی باز شد.
از آن تاریخ تاکنون امریکا از دلار به عنوان ابزاری در جهت تحمیل سیاست‌های اقتصادی و سیاسی خود به دیگر کشورهای جهان استفاده کرده است.
بنابراین تغییر پایه معاملاتی کشور از دلار به یورو حداقل کشورمان را از تحولات مربوط به دلار مصون می‌دارد. برای مثال یکی از سیاست‌های اقتصادی نو محافظه‌کاران در آمریکا کاهش ارزش دلار می‌باشد زیرا با کاهش ارزش دلار اولا صادرات این کشور افزایش پیدا می‌کند و ثانیا واردات آمریکا از کشورهایی چون چین و اروپا به شدت کاهش پیدا خواهد کرد.
با توجه به این سیاست است که شاهدیم ارزش دلار در برابر یورو در سالهای اخیر تا حد سی درصد کاهش پیدا کرده است این به مفهوم کاهش دارایی‌های کشوری چون ایران است که بخش عمده‌ای از سبد ارزی خود را به دلار اختصاص داده است. با اقدام اخیر دولت در عمل نقش دلار در سبد ارزی کشور کاهش پیدا کرده است که خود می‌تواند عاملی برای مقابله با سیاست‌های اقتصادی نو محافظه‌کاران باشد.
از سوی دیگر آمریکا تلاش‌های فراوانی برای اعمال تحریم‌های مالی بر ضد ایران انجام داده است که نتیجه این سیاست در نهایت می‌تواند به مصدود شدن دارایی‌های خارجی کشور منجر شود که تنها راه مقابله با این سیاست عبور از دلار می‌باشد.
اکنون روزانه ۸/۴ میلیارد دلار در بازارهای جهانی نفت میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مبادله صورت می‌گیرد و از آنجا که تمامی مبادلات نفت در بورس‌های بزرگ برحسب دلار است، کشورهای تولیدکننده از جمله ایران همواره به جای نفت صادراتی خود دلار دریافت می‌کنند و ذخایر ارزی آنها انباشته از دلار است.
کاهش اخیر ارزش دلار در برابر یورو و کاهش ۴۰ درصدی ارزش آن در برابر طلا از سال ۲۰۰۱ تاکنون، بار دیگر ضرورت تغییر سبد ارزی کشور که بخش اعظم آن دلاری است را نشان می‌دهد و درواقع در صورت اهمال بانک مرکزی، دارایی‌های خارجی کشوردر مقابل نوسانات بازارهای بین‌المللی طلا و ارز به شدت آسیب می‌دید.
البته دارایی‌های خارجی ایران تنها به صورت ارز نگهداری نمی‌شود اما باید توجه داشت که داشتن سبد ارزی متنوع با اتکا بر تحلیل‌های پیش‌بینی شده ضروری است.
ارزهای مختلف ازجمله دلار، یورو و ین و همچنین طلا، اوراق قرضه و سهام شرکت‌ها ازجمله مواردی است که می‌تواند جزو دارایی‌های خارجی کشور محسوب شود. نکته‌ای که حائز اهمیت است مدیریت ترکیب این دارایی‌ها است که در مقابل نوسانات بازار ارز و طلا کمترین آسیب را می‌بیند.
به عنوان مثال، بخشی از دارایی‌های خارجی ایران به صورت طلا نگهداری می‌شود که با افزایش قیمت این کالا، اولا ارزش دارایی‌های کشور افزایش می‌یابد و ثانیا سهم طلا در سبد دارایی‌های خارجی نیز با افزایش مواجه می‌شود. اگر مقامات بانکی کشور متناسب با تحولات بازار اقدام به تغییر ترکیب دارایی‌های خارجی کشور کنند حتی می‌توان سود قابل توجهی نیز برای کشور به دست آورد.

کیوان سرافرازی

منبع : مجله گسترش صنعت