انقلاب تکنولوژی اطلاعات

استیون. جی. گولد دیرین شناس می نویسد: سیاست اصلاحات تدریجی، یعنی این عقیده که هرگونه تغییر می باید آرام وآهسته وپیوسته باشد هرگز از قراین طبیعی نظیر نشانه های برجای مانده در صخره ها استنباط نشده است این سیاست نمایانگر یک گرایش فرهنگی عمومی و تا حدی واکنش لیبرالیسم قرن نوزدهم به جهانی بود، دستخوش انقلاب. من نیز با این برداشت هاروی بروکس و دانیل بل موافقم که تکنولوژی، استفاده از دانش علمی است برای تعیین روشهای انجام امور به شیوه ای تکرار شونده .موضوعی که شایسته است به آن اشاره کنیم پیرامون هسته تکنولوژیهای اطلاعاتی به مفهوم کلی در دو دهه آخر قرن بیستم مجموعه ای از پیشرفت های عمده تکنولوژیک در مواد پیشرفته، منابع انرژی، کاربردهای پزشکی، تکنیک های تولید (موجود یا بالقوه مانند نانو تکنولوژی) و تکنولوژی حمل ونقل، در کنار دیگر پیشرفت ها در حال شکل گیری بوده است روند کنونی تحول تکنولوژیک به دلیل توانایی‌اش در ایجاد فصل مشترک بین عرصه‌های تکنولوژی از طریق زبان مشترک دیجیتال که در آن اطلاعات، تولید، ذخیره بازیابی، پردازش و منتقل می‌شود، با شتاب فراوان گسترش می یابد ما در جهانی زندگی می‌کنیم که به تغییر نیکولاس نگروپونته دیجیتال شده است .ویژگی دومین انقلاب صنعتی پس از ۱۸۵۰ نقش تعیین‌کننده علم در پرورش نوآوری بود.درواقع آزمایشگاه‌های تحقیقات و توسعه نخستین بار در صنعت شیمی آلمان در آخرین دهه‌های قرن نوزدهم ظاهر شدند. ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک کنونی نه محوریت دانش و اطلاعات، بلکه کاربرد این دانش و اطلاعات در تولید دانش و وسایل پردازش انتقال اطلاعات در یک چرخه بازخورد فزاینده میان نوآوری وکاربردهای نوآوری است. کاربری‌های تکنولوژیهای جدید مخابراتی در دهه گذشته سه مرحله متمایز را پشت سر گذاشته است: اتوماسیون کارها، آزمایش کاربری‌ها و صورت‌بندی مجدد کاربردها . تکنولوژیهای جدید اطلاعات صرفا ابزاری برای کاربرد نیستند، بلکه فزاینده‌هایی هستند که باید گسترش یابند.خصیصه دیگر انقلاب تکنولوژی اطلاعات را از اسلاف تاریخی آن متمایز می‌کند. ماکایر نشان داده است که انقلابهای تکنولوژیک تنها در چند جامعه محدود رخ داد و در منطقه جغرافیایی نسبتا محدودی انتشار یافت که در مقایسه با دیگر مناطق کره زمین به لحاظ زمانی و مکانی دور افتاده بودند. از این رو در حالی که اروپاییان از برخی از اکتشافاتی که در چین رخ داده بود اقتباس کردند چین و ژاپن طی قرن‌های متمادی در سطحی بسیار محدود که عمدتا به کاربردهای نظامی منحصر می‌شد، از تکنولوژی اروپاییان اقتباس کردند.برخلاف آن، تکنولوژیهای جدید اطلاعاتی با سرعت برق و در کمتر از دو دهه در فاصله بین نیمه دهه ۱۹۷۰ تا نیمه دهه ۱۹۹۰ در سراسر جهان گسترش یافته‌اند. این امر منطقی را به نمایش می‌گذارد که من آنرا ویژگی انقلاب تکنولوژیک می‌دانم: به‌کارگیری مستقیم تکنولوژی‌هایی که این انقلاب ایجاد می‌کند برای گسترش بیشتر این انقلاب و بدین طریق به هم پیوستن جهان از طریق تکنولوژی اطلاعات صورت می‌گیرد.
●درسهایی از انقلاب صنعتی
تاریخ‌نگاران نشان داده‌اند که دست‌کم دو انقلاب صنعتی وجود داشته است: انقلاب اول ثلث آخر قرن هجدهم آغاز شد که مشخصه آن تکنولوژیهای جدید مانند ماشین بخار، ماشین نخ‌ریسی، فرایند کورت در متالورژی و در پهنه‌ای گسترده‌تر، جایگزین ماشین با افزار دستی بود، انقلاب دوم تقریبا صد سال بعد روی داد که اختراع برق، موتورهای درون‌سوز، صنعت شیمی با مبنای علمی، ریخته‌گری کارآمد فولاد و آغاز تکنولوژی‌های ارتباطی همراه با گسترش تلگراف و اختراع تلفن از مشخصات آن است. بین این دو انقلاب پیوستگی اساسی و نیز برخی تفاوتهای بنیادین وجود دارد که مهمترین آنها اهمیت تعیین‌کننده دانش علمی در حفظ و هدایت توسعه تکنولوژی پس از ۱۸۵۰ است. دقیقا دلیل این تفاوتهاست که ویژگیهای مشترک این دو انقلاب ممکن است بصیرت ارزشمند در درک منطق انقلاب‌های تکنولوژیک فراهم کند .در هر دو مورد ما شاهد چیزی هستیم که ماکایر آن را بر مبنای استانداردهای تاریخی دوره؛ تحولات تکنولوژیک شتابنده و بی‌سابقه؛ می‌نامد. برلین، نیویورک و بوستن به عنوان مراکز صنعتی تکنولوژی پیشرفته در جهان بین ۱۸۸۰ و۱۹۱۴، سرآمد این مراکز بودند در حالی که لندن در آن دوره سایه کمرنگی از برلین بود .درس آخر و مهم انقلابهای صنعتی درسی بحث‌انگیز است. اگرچه هر دو انقلاب گستره کاملی از تکنولوژیهای جدید به ارمغان آوردند که در عمل یکو سیستم صنعتی را در مراحل پیاپی شکل داد و دگرگون ساخت اما در کانون این انقلابها، نوآوری بنیادین در تولید و توزیع انرژی قرار داشت .آر.جی.فوربس در ۱۹۵۸ نوشت: در ۲۵۰ سال گذشته پنج محرک اولیه جدید چیزی را به وجود آورده آن که غالبا عصر ماشین نامیده می‌شود قرن هجدهم ،ماشین بخار ،قرن نوزدهم، توربین آبی وموتور احتراق درونی و توربین بخاری و قرن بیستم توربین گازی را به ارمغان آورد.اختراع ترانزیستور در ۱۹۴۷به دست سه فیزیکدان به نامهای باردین، براتن و شاکلی که از بابت این اختراع برنده جایزه نوبل شدند، در آزمایشگاههای بل در موری هیل، نیوجرسی، پردازش تکانه‌های الکتریکی در سرعت بالا و در حالت دوگانه وقفه و تقویت را امکان‌پذیر ساخت. به این‌ترتیب کدگذاری منطق و ارتباط با ماشینها و ارتباط با ماشینها و ارتباط ماشینها با یکدیگر عملی شد. ابداع فرایند تولید ترانزیستور تخت در ۱۹۵۹توسط شرکت فرچایلدسمیکاندا کتورز (در دره سلیکن) امکان ترکیب اجزای مینیاتوری با تولید دقیق را فراهم کرد. باب نوئیس برای نخستین بار IC را با استفاده از فرایند تولید ترانزیستور تخت ساخت .جهش بزرگ در بهره‌گیری از میکروالکترونیک در همه دستگاهها در ۱۹۷۱ با اختراع میکرو پروسسور یعنی کامپیوتری روی یک تراشه توسط تد هاف مهندس شرکت اینتل به وقوع پیوست .می‌دانیم که قدرت تراشه‌ها را می‌توان براساس سه ویژگی ارزیابی کرد: ظرفیت یکپارچگی آنها که مشخصه آن کمترین عرض در تراشه است که برحسب میکرون اندازه گیری می‌شود. ظرفیت حافظه آنها که برحسب بایت محاسبه می‌شود، هزار و میلیون بایت و سرعت میکروپروسسور که برحسب مگاهرتز محاسبه می‌شود. بنابراین اولین پردازشگر ۱۹۷۱در خطوط تقریبا ۵/ ۶ میکرونی قرار داده شد. طرح ساخت کامپیوترها اززمان جنگ جهانی دوم، در همه تکنولوژیها به ذهنها خطور کرده بود، اما کامپیوتر برای نخستین بار در ۱۹۴۶در فیلادلفیا ساخته شد.اولین سوئیچ الکترونیکی تولید شده به روش صنعتی یعنی سوئیچ ESS_۱ در ۱۹۶۹توسط آزمایشگاه بل عرضه شد .لاین وگورنر بررسی جامع تحولات مهندسی ژنتیک انسانی را با یک پیش‌بینی و یک هشدار به پایان می‌برند:تا چند نسل دیگر خواهیم توانست از شر برخی بیماریهای روانی و شاید دیابت یا فشار خون بالا یا تقریبا از هرگونه بیماری که بخواهیم خلاص شویم. مساله مهمی که باید به ذهن بسپاریم این است که کیفیت تصمیم‌گیری تعیین می‌کند که آیا انتخابهایی که قرار است انجام دهیم، عاقلانه و عادلانه خواهد بود ویا نه، شاید شکل نهایی ژن درمانی برای نوع انسان فرارفتن از میراث پست‌تر آن و یادگیری کاربست عاقلانه و نیکخواهانه این دانش جدید باشد .
●مدل ها، کنشگران و پایگاههای انقلاب تکنولوژی اطلاعات
اگر اولین انقلاب صنعتی بریتانیایی بود، اولین انقلاب تکنولوژی اطلاعات هم امریکایی بود، با صبغه‌ای کالیفرنیایی. در هردو مورد، دانشمندان و صاحبان از دیگر کشورها هم در اکتشاف و هم در انتشار تکنولوژیهای جدید، به راستی نقشی مهم برعهده داشتند منابع اصلی استعدادها و کاربردها در انقلاب صنعتی فرانسه وآلمان بود. اکتشافات علمی که از انگلستان ،فرانسه ،آلمان و ایتالیا سرچشمه گرفته بود، شالوده تکنولوژیهای جدید در الکترونیک و بیولوژی را تشکیل می‌داد. خلاقیت شرکتهای ژاپنی در بهبود فرایندهای تولید در الکترونیک و نفوذ تکنولوژی‌های اطلاعات در زندگی روزمره در سراسر جهان از طریق سیلی از فراورده‌های جدید، از دستگاه‌های ضبط ویدیویی و فکس تا بازیهای ویدیویی و نداگر نقشی حیاتی داشت .برای درک ریشه‌های اجتماعی انقلاب تکنولوژی اطلاعات در امریکا در ورای اسطوره‌هایی که گرد آن وجود دارد، به اجمال اشاره‌ای به روند شکل‌گیری مشهورترین خاستگاه نوآوری آن یعنی دره سیلیکون خواهم کرد.در دوره سیلیکون گذشته از دیگر تکنولوژیهای کلیدی، مدار یکپارچه، میکروپروسسور، میکرو کامپیوتر به وجود آمد و قلب نوآوری الکترونیک به همت حدود دویست و پنجاه هزار نفر که در تکنولوژی اطلاعات اشتغال داشته‌اند به مدت چهار دهه تپیده است. از آن گذشته به طور کلی خلیج سان فراسیسکو ازجمله دیگر مراکز نوآوری همچون برکلی، امری ویل ،مرین کانتی وخود سان فراسیسکو، مهد مهندسی ژنتیک بود و در دهه ۹۰ یکی از مراکز عمده نرم‌افزار پیشرفته ،مهندسی ژنتیک و طراحی کامپیوترهای چندرسانه‌ای در جهان است. از اینها دو درس اصلی می‌توان گرفت :گسترش انقلاب تکنولوژی اطلاعات سهمی در شکل‌گیری محیط نوآوری داشت که در آن اکتشافات و کاربردها با یکدیگر ارتباط متقابل داشته و در یک فرایند مکرر آزمون و خطا و یادگیری از طریق خلق و ابداع مورد آزمایش قرار می‌گرفتند.نتیجه‌گیری ما نقش حیاتی محیط‌های نوآوری در توسعه انقلاب تکنولوژی اطلاعات را تایید می‌کند.مجموعه دانش علمی فنی، نهادها، شرکتها و نیروی کار، کوره‌های تکنولوژی در عصر اطلاعات هستند. در اروپا وجنوب پاریس بزرگترین تجمع تولید و پژوهش تکنولوژی پیشرفته را تشکیل می‌دهد و بزرگراه M۴. در لندن هنوز هم پایگاه برتر الکترونیک در بریتانیاست و از لحاظ تاریخی ادامه کارخانه‌های مهمات‌سازی است که از قرن نوزدهم برای دستگاه سلطنت کار می‌کنند .حتی در ایالات متحده نیز قراردادهای نظامی و ابتکارات تکنولوژیک وزارت دفاع نقش تعیین‌کننده‌ای در مرحله شکل‌گیری انقلاب تکنولوژی اطلاعات یعنی بین دهه ۴۰تا۶۰بازی کرد.
●فرهنگ مجاز واقعی یکپارچگی ارتباطات الکترونیک پایان عصر مخاطبان گسترده وظهور شبکه های تعاملی
اختراع حروف الفبا پل زدن برشکاف میان گفتار و زبان مکتوب را امکانپذیر ساخت و بدین ترتیب گفته را از گوینده جدا کرد وگفتمان مفهومی را میسر ساخت. زمینه ساز این نقطه عطف تاریخی، تکامل ۳۰۰۰ساله سنت شفاهی و ارتباط غیر الفبایی بود تا اینکه جامعه یونان به چیزی که هولاک حالت ذهنی جدید ،یعنی (ذهن الفبایی ) می‌نامد دست یافت.فرهنگ شنیداری - دیداری در قرن بیستم انتقامی تاریخی گرفت و ابتدا با سینما و رادیو وسپس با تلویزیون جایگزین تاثیر ارتباطات مکتوب در قلب و جان بیشتر مردم شد. درواقع تنش بین ارتباطات الفبایی و ارتباطات غیرمتفکرانه و حسی دلیل دلزدگی روشنفکران از تاثیر تلویزیون است که هنوز بر نقد اجتماعی رسانه‌های جمعی مسلط است.ابرمتن یا فرا زبانی که برای نخستین بار در تاریخ شیوه‌های مکتوب، شفاهی و دیداری – شنیداری ارتباطات انسانی را در چارچوب یک سیستم یکپارچه می‌سازد. روح انسان در تعاملی نوین میان دو بخش ذهن‌، یعنی ماشین و زمینه اجتماعی، دوباره وحدت خود را بازمی‌یابد. به رغم ایدئولوژی علمی تخیلی و هیاهوی تجاری پیرامون ظهور آنچه به شاهراه اطلاعاتی موسوم است، نمی‌توان اهمیت این پدیده را نادیده گرفت .همانگونه که پستمن می‌گوید (ماواقعیت را آنگونه که هست نمی‌بینیم ، بلکه آنگونه که (می‌بینیم) زبانهایمان هستند (زبانهایمان می‌نمایانند) و زبانهای ما رسانه‌های ما هستند، رسانه‌های ما استعاره‌های ما، استعاره‌های ما محتوای فرهنگ ما را می‌آفرینند.
از جهان گوتنبرگ تا جهان مک‌ لوهان، ظهور فرهنگ رسانه‌های جمعی فرضیه دابلیو .راسل نیومن تبیین قانع‌کننده‌ای باشد. به نظر من این فرضیه پیامد غریزه اصلی مخاطبان تنبل است. او می‌گوید (مهمترین یافته‌ای که در پژوهش درباره تاثیرات آموزشی و تبلیغی تلویزیون به دست آمده است و اگر می‌خواهیم ماهیت یادگیری نامحسوس در زمینه سیاست و فرهنگ را درک کنیم باید رک و راست با آن رو به رو شویم این است که مردم به آسانترین راه گرایش دارند.وقتی مارشال مک لوهان به سادگی تمام اعلام کرد که رسانه همان پیام است، همه منتقدان خود را (که اغلب به دلیل ابهام زبان ترکیبی‌اش او را ملال‌آور می‌دانستند) به موافقت واداشت: تنها شباهت تصویر تلویزیون به فیلم و عکس این است که یک ترکیب یا آمیزه غیرکلامی از شکلها ارائه می‌دهد. در مورد تلویزیون، بیننده همان صفحه تلویزیون است . او با محرکهای نوری که جیمز جوئیس(حمله بریگاد نور) نامیده است بمباران می شود …تصویر تلویزیون یک عکس ثابت نیست. این تصویر به هیچ‌وجه عکس نیست بلکه طرحی از چیزهاست که بی وقفه در حال شکل گرفتن است وازانگشتان پویشگر نقش می‌گیرد.این نمای شكل‌پذیر از طریق عبور نور و نه تاباندن آن ایجاد می‌شود و تصویری كه بدینگونه شكل می‌گیرد بیش از این كه به تصویر شبیه باشد، كیفیت یك مجسمه یا شمایل را دارد. تصویر تلویزیون درهر ثانیه حدود ۳میلیون نقطه را به گیرنده می‌فرستد و از این میان، بیننده در هر لحظه تنها چند دوجین را پذیرفته وبه تصویر تبدیل می‌كند.نیل پستمن در توضیح تمایز چاپ و تلویزیون می‌گوید : چاپ بیش از هرچیز به شرح و توصیف گرایش دارد: نوعی توانایی پیچیده برای تفكر مفهومی استنتاجی و متوالی، ارزش بسیار قائل شدن برای خرد ونظم‌، بیزاری از تناقض، قابلیت بسیار برای بی‌طرفی وعینیت و مدارا و شكیبایی برای پاسخ توام با تاخیر.به نظر می‌رسد كه الگوی رفتاری مسلط در سرتاسر جهان این باشد كه در جوامع شهری، بهره‌گیری از رسانه‌ها ،بعد از كار بزرگترین فعالیت محسوب می‌شود و مسلما در خانه بزرگترین گروه فعالیت است ولی برای درك صحیح نقش رسانه‌ها در فرهنگ ما این گفته را باید قدری اصلاح كرد: تماشا و گوش دادن به رسانه‌ها به هیچ‌وجه فعالیتی انحصاری نیست، بلكه معمولا به همراه انجام سایر كارهای خانه در هنگام صرف غذا با خانواده و ارتباطات اجتماعی انجام می‌گیرد. این فعالیت تقریبا همواره در پس‌زمینه حضور دارد وتار و پود زندگی ماست. ما به همراه رسانه‌ها و به كمك رسانه‌ها زندگی می‌كنیم .دابلیو .راسل نیومن پس از مرور سایر تحقیقاتی كه در این زمینه انجام گرفته چنین نتیجه می‌گیرد :انبوه یافته‌های پنجاه سال پژوهش سیستماتیك در علوم اجتماعی نشان می‌دهند كه مخاطبان رسانه‌های جمعی خواه جوان باشند یا نه درمانده نیستند و رسانه‌ها قدرت مطلق را در دست ندارند. نظریه در حال ظهور تاثیرات ملایم و مشروط رسانه‌ها به این نكته كمك می‌كند كه به چرخه تاریخی ترس اخلاقی از رسانه‌های جدید به گونه‌ای واقع‌بینانه‌‌تر نظر شود.مك گرایر پس از بررسی انبوه شواهدی كه درباره تاثیرات تبلیغات رسانه‌ای وجود دارد، چنین نتیجه‌گیری كرد كه هیچ مدرك قابل‌توجهی كه نشانه تاثیر آگهی‌های تبلیغاتی رسانه‌ای بر رفتار مردم باشد وجود ندارد.همانگونه كه اكو وپستمن نیز گفته‌اند قدرت واقعی تلویزیون در این است كه صحنه را برای همه فرایندهایی كه قرار است با جامعه مطرح شوند ازسیاست گرفته تاتجارت ازجمله ورزش وهنر آماده می‌كند.تلویزیون چارچوب زبان ارتباط اجتماعی را تعیین می كند.
رسانه های جدید وتنوع مخاطبان انبوه
مردم شروع به ضبط تصویری رویدادهایی كردند كه در زندگیشان اتفاق می‌افتاد. از تعطیلات گرفته تا جشنهای خانوادگی و بدین ترتیب تصاویری را ایجاد كردند كه از آلبوم عكس فراتر بود با وجود همه محدودیتهای تصویری كه خود افراد تولید می‌كردند، ویدئو به راستی جریان یكسویه تصاویر را تغییر داد و تجربه زندگی و صحنه را پیوند دوباره داد.فرانسوا سابا در ۱۹۸۵در یكی از بهترین و نخستین ارزیابی‌های روند تحولات رسانه‌ها نوشت: خلاصه این كه رسانه‌های جدید مخاطبان پراكنده و متمایزی را تعیین می‌كنند كه با وجود این كه از نظر تعداد پرشمارند،از نظر همزمانی و یكدستی پیامهایی كه دریافت می‌كنند دیگر مخاطبان انبوه به شمار نمی‌آیند‌. رسانه‌های نوین دیگر به مفهوم سنتی كلمه رسانه‌های همگانی نیستند كه پیامهای محدودی را برای انبوهی از مخاطبان متجانس پخش كنند. به دلیل تعدد پیامها و منابع، مخاطبان قدرت انتخاب بیشتری پیدا كرده‌اند.مخاطبان مورد نظر دوست دارند پیامهای خود را انتخاب كنند و این امر دسته‌بندی آنان را عمیق‌تر می‌سازد و رابطه فردی میان فرستنده و گیرنده را افزایش می‌دهد.ما در دهكده‌ای جهانی زندگی نمی‌كنیم، بلكه در كلبه‌هایی فراخور حال هر منطقه زندگی می‌‌كنیم كه در سطحی جهانی تولید و در محدوده محلی توزیع شده‌اند .
ارتباط كامپیوتری ،كنترل صنعتی شبكه های اجتماعی وجوامع مجازی
ویژگی اینترنت توپولوژی تصادفی شبكه‌های محلی طرفداران متعصب كامپیوتر و ویژگی مینیتل، نظم و ترتیب دقیق كتابچه تلفن است .وقتی در دهه ۱۹۹۰ مینیتل بر نقش خود به عنوان ارائه‌دهنده خدمات تاكید كرد، محدودیتهای ذاتی خود را به عنوان وسیله‌ای ارتباطی نیز آشكار ساخت. از نظر تكنولوژیك، مینیتل بر تكنولوژی ویدئو و انتقال امواج متكی بود كه سالها از عمر آن می‌گذشت و بازسازی كلی آن جاذبه‌اش را به عنوان ابزار الكترونیكی رایگان از میان می‌برد. به علاوه این تكنولوژی متكی به كاربرد كامپیوترهای شخصی نبود، بلكه تاحد زیادی بر پایانه‌های گنگی استوار بود كه استقلال آن را برای پردازش اطلاعات بسیار محدود می‌كرد. از نظر نهادی‌، پس از اینكه قلمروهای ارتباطی دیگری به جز مینیتل قابل دسترس شدند، معماری این شبكه كه پیرامون سلسله مراتبی از شبكه‌های خدمات‌‌رسان سازمان یافته بود و توانایی چندانی برای ارتباط افتی نداشت، برای جامعه‌ای همچون فرانسه كه دارای پیچیدگی‌های فرهنگی بسیاری بود بیش از حد انعطاف‌پذیر بود. راه‌حل آشكاری كه سیستم فرانسوی برگزید، این بود كه اجازه ارتباط با اینترنت در سرتاسر جهان را در مقابل دریافت هزینه صادر كرد .بدین ترتیب مینیتل از درون بین یكو خدمات اطلاعات بوروكراتیك ،یك سیستم شبكه‌ای خدمات تجاری و دروازه‌ای فرعی به سوی سیستم ارتباطی گسترده منظومه اینترنت تقسیم شد.یونیكس سیستم عاملی است كه دسترسی از یك كامپیوتر به كامپیوتر دیگر را امكان‌پذیر می‌سازد. این سیستم توسط آزمایشگاههای بل در سال ۱۹۶۹اختراع شد، ولی تنها پس از سال ۱۹۸۳ كه مركز پژوهشگران بركلی پروتكل TCPIP را با یونیكس سازگار كرد ،كاربرد گسترده‌ای یافت .مودم در سال ۱۹۷۸توسط دو دانشجوی ساكن شیكاگو به نامهای وارد كریستنسن وزندی سوئس اختراع شد كه سعی می‌كردند سیستمی را پیدا كنند كه از طریق آن بتوانند با استفاده از خط تلفن برنامه‌های میكروكامپیوتر را در اختیار یكدیگر قرار دهند .ظهور كامپیوترهای شخصی وارتباط‌پذیری شبكه‌ها توسعه تابلوی اعلانات الكترونیكی یا سیستم بولتن بورد (BBS)را كه نخستین بار در امریكا و آنگاه در سراسر جهان ایجاد شد، تسریع كرد یكی از معروفترین تجلیهای توانایی بالقوه وسایل ارتباطی جدید، اعتراضات الكترونیك دانشجویان چینی خارج از كشور از طریق شبكه‌های كامپیوتری به حوادث میدان تیان آن من در سال ۱۹۸۹ بود . سیستمهای بولتن بورد مستلزم شبكه‌های كامپیوتری پیچیده نبود وتنها به كامپیوتر شخصی، مودم و خط تلفن احتیاج داشت.بنابراین آنها به تابلوی اعلانات الكترونیكی منافع و پیوندهای مختلف تبدیل شدند و چیزی را ایجاد كردند كه هاورد راین گلد (جوامع مجازی) می‌نامد.با این همه خلاقیت، این شبكه به گونه‌ای است كه بخش اعظم فرایند ارتباطات تا حد زیادی خودجوش‌، سازمان نیافته و اهداف و اعضای آن متنوع بود و هنوز نیز این گونه است. در واقع گسترش استفاده از شبكه به نفع دولت و تجارت است. هرچه تنوع پیامها ومشاركت بیشتر باشد، توده بحرانی شبكه بیشتر است و ارزش بیشتری دارد. همزیستی مسالمت‌آمیز منافع و فرهنگهای مختلف در شبكه، شكل شبكه جهانی (WORL WIDE WEB)را بخود گرفت كه مجموعه انعطاف‌پذیری از شبكه‌های اینترنت است كه نهادها، تجارتها، انجمنها و افراد، ایستگاههای ویژه خود را در آن ایجاد می‌كند و بر مبنای آن، هركس كه به این شبكه دسترسی داشته باشد، می‌تواند برای خود صفحه‌‌ای ایجاد كند كه از تركیب متغیری از تصویر و متن تشكیل شده است.فرایند شكل‌گیری و انتشار اینترنت و شبكه‌های ارتباط كامپیوتری وابسته به آن در ربع قرن گذشته ساختار رسانه جدید را در معماری شبكه در فرهنگ كاربران شبكه و در قرن گذشته ساختار رسانه جدید را در معماری شبكه، در فرهنگ كاربران شبكه و در الگوهای واقعی ارتباطات برای همیشه شكل داد. معماری شبكه از لحاظ تكنولوژیك باز است و همواره چنین خواهد بود. این امر دسترسی گسترده عموم را به شبكه امكانپذیر می‌سازد و محدودیتهای دولتی یا تجاری را كه در سر راه این دسترسی قرار دادند، بسیار كاهش می‌دهد. گرچه همانطور كه خواهم گفت نابرابری اجتماعی در عرصه الكترونیك با شدت بسیاری آشكار خواهد شد.در ژانویه ۱۹۹۵، تسوتوموشیمومورا، یكی از متخصصان امنیت كامپیوتر در مركز ابركامپیوتر سن دیه گود فاش كرد كه به فایلهای كامپیوتری او كه از لحاظ امنیتی كنترل شده بودند دسترسی پیدا كرده‌اند و آنها را به كامپیوترهای دانشگاه روچستر انتقال داده‌اند .به نظر می‌رسد احتمال این كه زنان و سایر گروههای تحت ستم جامعه بتوانند باحمایتی كه توسط رسانه الكترونیكی ایجاد می‌شود آزادانه‌تر نظرات خود را بیان كنند بیشتر باشد. البته باید به خاطر داشت كه زنان گروه كوچكی از كاربران شبكه را تشكیل می‌دهند . ارتباط كامپیوتری به دلیل تازگی تاریخی این رسانه و بهبود نسبی جایگاه نسبی قدرت برای گروه‌هایی از قبیل زنان كه از نظر سنتی زیردست بوده‌اند ممكن است فرصتی برای معكوس كردن بازیهای سنتی قدرت در فرایند ارتباطات فراهم كند.در حال حاضر پژوهش‌های قابل اعتمادی درباره این مساله انجام نگرفته است، ولی مشاهدات مقدماتی پنیگرشاین در رساله دكتری خود ظاهرا نشان می‌دهد كه مردمی كه در منزل از كامپیوتر استفاده می‌كنند، گرچه در مدیریت زمان و مكان لذت می‌برند، از فقدان تمایز میان كار و فراغت، خانواده و تجارت، شخصیت و كاركرد ناراحت هستند.سیاست نیز حوزه‌ای است كه استفاده از ارتباطات كامپیوتری در آن هر روز گسترده‌تر می‌شود. از سویی برای انتشار گسترده تبلیغات سیاسی موردنظر كه امكان ارتباط متقابل را نیز فراهم سازد، از پست الكترونیكی استفاده می‌شود. گروههای بنیادگرای مسیحی شبه نظامیان امریكایی در ایالات متحده وچریكهای زاپاتیستا در مكزیك پیشگام این تكنولوژی سیاسی هستند. از سوی دیگر تجربه مشاركت الكترونیك شهروندان دمكراسی محلی را تقویت می‌كند ازجمله می‌توان از برنامه pen كه در شهر سانتامونیكای كالیفرنیا سازمان یافت نام برد كه شهروندان از طریق آن درباره مسایل عمومی بحث می‌كنند و مسئولان شهر را از دیدگاههای خود آگاه می‌سازند.آنچه در ارتباط كامپیوتری رواج دارد این است كه بر اساس مطالعات انگشت‌شماری كه در این باره انجام گرفته، ارتباط كامپیوتری جایگزین سایر وسایل ارتباطی نمی‌شود و شبكه‌های جدیدی نیز ایجاد نمی‌كند‌، بلكه الگوهای اجتماعی را كه از قبل وجود دارند تقویت می‌كند. ارتباط كامپیوتری بر ارتباط تلفنی و حمل و نقل افزوده می‌شود، گستره شبكه‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد و به آنها امكان می‌دهد به گونه‌ای فعالتر و در هر زمان كه بخواهند به برقراری ارتباط بپردازند. از آنجا كه دسترسی به ارتباط كامپیوتری از نظر فرهنگی‌، آموزشی و اقتصادی با محدودیت‌هایی روبه روست و تا مدتی طولانی نیز چنین خواهد بود، مهمترین تاثیر فرهنگی ارتباط كامپیوتری ممكن است تقویت شبكه‌های اجتماعی كه از نظر فرهنگی مسلط هستند و افزایش حالت كلانشهری و جهانی شدن آنها باشد . دلیل این مساله این نیست كه ارتباط كامپیوتری فی‌نفسه عالمگیرتر است: همان طور كه فیشر نشان داد اولین شبكه‌های تلفنی، ارتباط محلی را بر ارتباط راه دور ترجیح می‌دادند .

منبع : مجله گسترش صنعت