چیزی شبیه زندگی

●تكیه بر باد
كار كودكان به عنوان یكی از مهمترین مشكلات كشورهای توسعه نیافته هنوز هم مطرح است. به ویژه آن كه در بسیاری موارد خانواده های كودكان، آنان را به كار می گمارند و به نوعی از آنان بهره كشی می كنند. از طرفی بسیاری از كارفرمایان نیز با سوءاستفاده از كودكان بدون در نظر گرفتن قانون و به دور از استانداردهای لازم برای محیط كار، كودكان را به خدمت می گیرند.
نمونه ای از این تجربه ناخوشایند ۲ سال پیش در رباط كریم به وقوع پیوست كه ۱۵ نوجوان زیر ۱۸ سال به دلیل كار در یك كارگاه كفاشی غیرقانونی در مجاورت یك نوع چسب و به دلیل گاز متصاعد شده از آن فلج شدند و این موضوع در سایه پاسكاری مسئولیت و وظیفه نهادهای مسئول به حاشیه رانده شد و غبار فراموشی گرفت.
به این ترتیب پیمان نامه حقوق كودكان كه ۱۲سال پیش از سوی جمهوری اسلامی پذیرفته شد، بیش از آن كه جنبه قانونی و الزام آور داشته باشد، جنبه تشریفاتی پیدا كرد. به طوری كه امروز هیچ نهاد شناسنامه داری نیست كه به طور مشخصی از حقوق كودكان كار حمایت كند و نهادهای مدنی و تشكل های غیردولتی هم كه این كودكان را زیر پوشش قرار داده اند به دلایل مختلف آن قدر كم رنگ و بی اثر عمل می كنند كه دیگر به چشم نمی آید، قدم هایی كه كوتاه و بی رمق است.
وارد خانه مهر كودك كه می شوی و در راه پشت سرت می بندی، تابلویی را می بینی كه روی آن نوشته شده، این در خانه مهر است كه باز است هنوز.
«خانه مهر كودك»، جایی در حاشیه پایتخت، در منطقه محروم آق تپه كرج واقع شده است.
در خانه و مدرسه مهر كودك، بر روی بچه های كار و خیابان كه مدت هاست از زندگی مناسب و خواندن و نوشتن بازمانده اند، باز است؛ در تمام ساعت های شبانه روز.
امروز ۱۶۰ كودك و نوجوان هفت تا هفده ساله با اختیار خودشان و هر یك به امید فردایی بهتر به اینجا آمده اند كه بخوانند و بنویسند، ببخشند ولی فراموش نكنند.
برای احقاق حقوق كودكان باید قدمی برداشت و نمی توان از این مسئولیت سر باز زد. شاید به همین دلیل است كه بچه های كار و خیابان می توانند در هر ساعتی از شبانه روز با مراجعه به خانه «مهر كودك» با تلاش جمعی از فعالان حقوق كودكان و انجمن حامیان كودكان كار و خیابان از خدمات بهداشتی، آموزش و پرورشی لازم بهره مند شوند و لذت نوشیدن یك فنجان چای گرم را زیر یك سقف تجربه كنند.
در همین حال ماهرخ گلچینی، رئیس هیأت مدیره انجمن حامیان كودكان كار و خیابان به ما می گوید: با توجه به گسترش آسیب های اجتماعی در سطح جامعه كه پیامدهای ناخوشایند و بعضاً جبران ناپذیری به دنبال دارد و از آنجا كه هر یك از این آسیب ها نیاز به كار تخصصی و ریشه یابی دقیق دارد، ما در انجمن حامیان كودكان كار و خیابان تصمیم گرفتیم به طور مشخص برای ساماندهی شرایط زندگی كودكان كار و خیابان و توانمند شدن خانواده هایشان فعالیت كنیم.
با چنین هدفی خانه و مدرسه مهر كودك در مهر ماه سال گذشته گشایش یافت. او اهداف انجمن را آموزش و تربیت، ارتقای سطح زندگی و بهداشت، همچنین ارائه خدمات درمانی و مشاوره به كودكان و نوجوانان كار و خیابان در دو دهه نخست زندگی می داند.
كودكان و نوجوانانی كه به خانه مهر می آیند در زمان اقامت با رضایت و خواست خود به مدرسه مهر می روند، درس می خوانند و یاد می گیرند كه اگر كسی آنان را دختر خانم یا آقا پسر صدا كرد، تعجب نكنند و به خودباوری برسند!
●نوری در تاریكی
بچه های مدرسه مهر در سه گروه آفتاب و خورشید و جوانه ها و هشت كلاس درس می خوانند.
خجسته حسینی پور، موسس و عضو هیأت مدیره انجمن حامیان كودكان كار و خیابان می گوید كه این كلاس ها با توجه به سن، كم سوادی یا بی سوادی بچه ها دسته بندی شده اند.
در حال حاضر كودكان كار و خیابان كه به مدرسه مهر می روند در ۸ كلاس با توجه به میزان سن و سواد و حرفه مورد علاقه، بدون جداسازی جنسیتی، آموزش های لازم را فرامی گیرند. كلاس های مدرسه مهر كه در خانه مهر كودك دایر است شبانه روزی و به صورت شیفت بندی برپا می شود.
این در شرایطی است كه با تلاش جمعی از مدافعان حقوق كودكان كار به پدر و مادرهای این كودكان نیز مدتی است كه برخی آموزش ها برای توانمندسازی آنان داده می شود.
خانم حسینی پور می گوید: خیلی از این بچه ها پدر و مادر ندارند و از طرفی برخی پدر و مادرها نیز به دلایل مختلف از همكاری با ما سرباز می زنند. با این همه ما توانسته ایم كه با برگزاری كارگاه ها و كلاس های آموزشی و ارجاع این كودكان به همراه خانواده هایشان به پایگاه ها و مراكز مشاوره به توانمندسازی آنان كمك كنیم یا دست كم آموزش های لازم را در اختیار آنان قرار دهیم.
هم اكنون ۲۷ كارشناس، مددجو و آموزگار به شكل داوطلبانه و به صورت رایگان برای ارائه خدمات مختلف آموزشی، بهداشتی و تربیتی با خانه مهر كودك و انجمن حامیان كودكان كار و خیابان همكاری می كنند.
●ترس از زندگی
بنابر برآوردهای موجود در ایران، رقمی بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار نفر كودك كار در خیابان ها به چیزی شبیه زندگی ادامه می دهند.
همچنین براساس گزارش های منتشر شده از سوی سازمان بهزیستی بدون در نظر گرفتن اتباع خارجی، حدود ۲۰۰ هزار كودك خیابانی در تهران وجود دارد كه ۶۰ درصد آنان مهاجران مناطق محروم سایر استان ها هستند.
از نظر سنی نیز بیشتر آنان در طیف سنی ۵ تا ۱۸ سال قرار دارند. كودكان و نوجوانان كه در خیابان ها زندگی می كنند از بیماری سوءتغذیه، خشونت جسمی، آسیب های روانی و رفتار خصمانه رنج می برند؛ به غیر آنچه كه از سختی ها و زشتی های زندگی خیابان یاد گرفته اند. برای كودكانی كه خانواده خود را ترك كرده و به خیابان ها روی آورده اند سه مكان برای رفتن وجود دارد.
سرپناه ها و خانه های موقت كه از كمبود منابع مالی رنج می برند. مراكز اصلاح و بازپروری و پناهگاه های امن و در آخر زندان كه همه آنان این مكان را غم انگیز و وحشتناك می دانند.
آنان فقط یاد می گیرند كه بترسند و از كسی كه هیكل درشتی دارد و خوب فریاد می كشد حساب ببرند.
●آموزش مبتنی بر جامعه
در خانه مهر، كودكان كار و خیابان، در كنار آموزش مهارت های زندگی و سواد آموزی، آموزش ، خدمات بهداشتی و درمانی با كمك پزشك متخصص كودكان و مددكاران اجتماعی نیز ارائه می شود. هدف از این آموزش ها مقابله با بیماری هایی همچون اعتیاد و ایدز است كه به دلیل ارتباط ناخواسته این كودكان با جمعیت پرخطر، سلامت آنان را تهدید می كند.
به گفته خانم حسینی پور در دو روز نخست گشایش خانه كودك مهر حدود ۶۰ كودك به مركز مراجعه و نام نویسی كردند، در حالی كه هم اكنون حدود ۱۶۰ كودك و نوجوان كار از خدمات انجمن بهره مند می شوند.
همچنین ۶۰ مادر نیز آموزش های مختلف مانند سوادآموزی، حرفه آموزی (خیاطی)، آموزش مهارت های زندگی و تربیت كودكان را فرا گرفته اند.
زندگی خوب و امن و آموزش حق مسلم هر كودكی است كه به دنیا می آید و هیچ كودكی نباید از حداقل حقوق انسانی خود یعنی داشتن سرپناهی امن بی بهره باشد.
ارنستو ساباتو، فیزیكدان و نویسنده آرژانتینی می گوید: «اینكه كودكانی را می بینیم كه سطل های زباله را برای لقمه ای غذا جست وجو می كنند و در ظلمت شب گوشه امنی را برای خواب می جویند، مایه شرمساری و خجلت همه ماست كه فقط دم از انسانیت می زنیم.
نگاه این بچه ها حكمی است كه ما باید به آن پاسخ دهیم، ناامید كردن این نگاه ها جنایتی است كه انسانیت ما را به چالش می كشد». به تعبیر داستایوفسكی «همه ما در برابر همه كس و برای همه چیز مقصریم».

بنیامین صدر

منبع : روزنامه همشهری