التهاب مفاصل در سالمندان

یکی از مشکلاتی که اغلب سالمندان از آن رنج می‌برند درد مفاصل است. شایع‌ترین نوع این ناراحتی‌ها، تحلیل مفاصل است که با بروز این مشکل مفاصل دردناک می‌شود و اجازه حرکت و راه رفتن را از افراد سالمند سلب می‌کنند. درخلال حرکت کردن، انتهای استخوان‌ها به طور طبیعی توسط غضروف‌ها و مایع لغزنده اطراف محافظت می‌شود که با افزایش سن، استخوان‌ها شکننده، مفاصل بی‌شکل و دردناک شده و حرکت مشکل می‌شود. این بیماری میلیون‌ها نفر در جهان، به ویژه افراد مسن را تحت تأثیر قرار داده است. رژیم غذایی، غذا یا مکمل‌های ویژه‌ای برای پیشگیری، درمان و رهایی از تحلیل مفاصل شناخته نشده است. البته در بسیاری از موارد مصرف مکمل‌های آمینواسیدی، کلسیم، مس، روغن کبد ماهی، ویتامینD، لسیتین، اینوزیتول، عسل، پاراآمینوبنزوئیک، شاهی‌آبی (کاکوتی) و مخمر، میوه تازه و سیر توصیه شده است، که این مواد نیز تاثیر چندانی نداشته‌اند...
ارتباط شناخته شده‌ای نیز بین تحلیل مفاصل و اضافه وزن وجود دارد. کاهش وزن برای افرادی که اضافه وزن دارند و دچار مشکل مذکور هستند، مساله مهمی‌است، چرا که مفاصل برای تحمل وزن بالا تحت فشار و تحریک هستند.
نوع دیگر التهاب مفاصل، رماتیسم مفصلی است که ارتباط نزدیکی با رژیم غذایی دارد. در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش استخوان‌ها حمله می‌کند. عملکرد سیستم ایمنی به تغذیه کافی بستگی دارد و رژیم ناکافی ممکن است، این نوع التهاب مفاصل را به همراه داشته باشد. این احتمال وجود دارد که در برخی افراد، مواد غذایی مشخصی بتواند سیستم ایمنی را به این حمله تحریک کند. مصرف شیر و لبنیات، رماتیسم مفصلی را در برخی افراد تشدید می‌کند. اسیدهای چرب اُمگا- ۳، نظیرEPA (اسید ایکوزاپنتاانوئیک) که در ماهی یافت می‌شود، سبب تخفیف عوارض این بیماری می‌شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد همان رژیمی ‌که در بیمارهای قلبی به کار می‌رود و در آن رژیم مصرف اسیدهای چرب اشباع و شیر کم می‌باشد و از لحاظ اسیدهای چرب بلند زنجیره غیر اشباع غنی است، می‌توانند به پیشگیری یا کاهش التهاب مفاصل و درد آنها کمک کند. براین اساس، این نظریه کهEPA با عمل پروستاگلندین‌ها تداخل می‌کند و از این راه التهاب را کاهش می‌دهد، به وجود آمده است. احتمال دیگر در رابطه با پراکسیداسیون چربی‌ها است که می‌تواند سبب التهاب شود و همچنین ویتامینE به پیشگیری از پراکسیداسیون چربی‌ها کمک می‌کند، ولی نمونه‌های بارز رماتیسم مفصلی را بهبود نمی‌بخشد.
البته پوکی استخوان نیز از بیماری‌های شایع دوران سالمندی است که استخوان‌ها به دلیل کاهش میزان املاح، شکننده می‌شوند. این بیماری که تحلیل استخوان بزرگسالان نیز نامیده می‌شود، علت بیش از ۵/۱ میلیون شکستگی‌های سالیانه استخوان در ایالات متحده آمریکا است. تاکنون عوامل متعددی مانند کمی‌دریافت کلسیم، دریافت بیش از حد و یا کم پروتئین، بی‌حرکتی، مؤنث بودن، یائسگی، افزایش سن، کمی‌وزن، نژاد، ژنتیک و وجود سابقه خانوادگی این بیماری، مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و ابتلا به بیماری‌های کلیوی، کبدی، دیابت، آلزایمر، روماتیسم مفصلی و... را برای این بیماری نام برده‌اند.
برای پیشگیری از این بیماری که ناتوانی، کاهش قد و شکستگی‌های استخوانی را به دنبال دارد، افزایش تحرک و فعالیت و مصرف رژیم حاوی مقادیرکافی پروتئین و کلسیم توصیه می‌شود.
برای تنظیم برنامه‌های غذایی سالمندان مبتلا به این بیماری باید نکته‌های مهمی‌ اشاره کرد. از جمله این توصیه‌ها تامین کالری کافی برای حفظ وزن مطلوب و توجه به اختلالاتی مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی، مصرف روزانه سه تا چهار واحد از گروه لبنیات، تهیه عصاره کلسیم از استخوان (با جوشاندن استخوان‌های گاو یا گوسفند درمحیط‌های اسیدی نظیر مخلوط سرکه و آب‌لیمو که با آب این عصاره تهیه می‌شود) است.
در تنظیم برنامه غذایی سالمندان گیاه‌خوار، توجه به مصرف بادام، فندق (سه قاشق غذاخوری از هر کدام)، سبزی‌های برگ سبز (سه تا پنج واحد)، پونه خشک، برگ مو، انواع کلم، زیره، لوبیاها و نخود، ضروری به نظر می‌رسد تا از این طریق کلسیم لازم، فراهم شود. قرار گرفتن روزانه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در معرض نور خورشید بدون پوشش (برای تامین ویتامینD لازم)، مصرف انواع ماهی و همین‌طور استفاده کردن از مرکبات و دیگر میوه‌های حاوی ویتامین C به منظور جذب بهتر کلسیم.
مهمترین عوامل پیشگیری کننده از بیماری فرسایشی مفاصل حفظ وزن مناسب بدن است چون زیاد بودن وزن موجب فشار بیشتری بر مفاصل به ویژه مفصل زانو می‌شود و در دراز مدت موجب فرسایش بیشتر آن می‌شود. ورزش منظم، استراحت مناسب و حفاظت مفاصل از فشارهای کاری زیاد از عوامل پیشگیری کننده دیگر محسوب می‌شود.

دکتر صابر آرامی - متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل - فوق‌تخصص زانو

منبع : روزنامه سلامت