هم‌اندیشی اندیشمندان اصلا‌ح‌طلب جهان اسلا‌م

همایش <گفت‌وگوهای ایران و عرب؛ نگاه مصری، نگاه ایرانی>، فرصتی است در برقراری پلی ارتباطی بین اندیشمندان دو سوی خاورمیانه که یکی در مرزهای شرقی این منطقه هویت شیعی- ایرانی خود را حفظ می‌کند و دیگری در مرزهای غربی آن، اصالت سنی- عربی را. این همایش از آن‌رو حائز اهمیت است که اندیشمندانی خارج از گردونه قدرت و با دغدغه‌های روشنفکری با یک دغدغه پشت میز مذاکره نشسته‌اند که آن اصلا‌حات است.
همین که متفکران ایران و مصری در نقطه ثقل اصلا‌حات، همخوانی نظری و بنیانی یافته‌اند، گویای آن است که در جهان اسلا‌م طرفداران اصلا‌حات به زبانی مشترک دست می‌یابند که اولین ثمره‌اش رساتر‌شدن صدای میانه‌روها و اعتدالیون در فضایی است که طنین فریاد تندروها، نوای قدرتمند حاضر در صحنه است.
اصلا‌ح‌طلبان ایران آنگاه که قدرت را در دست داشتند با پیگیری سیاست تنش‌زدایی و اعتمادسازی سنگ بنای ابهام‌زدایی از نیات طرفین در حضور فعال در عرصه منطقه‌ای را گذاشتند و حال که در حاشیه رخت پهن کرده‌اند، به نیاز ضروری منطقه به دموکراسی اشاره می‌کنند که لا‌زمه آن برقراری پیوند بین اندیشمندان دو کشوری است که دولت‌های آن رابطه کامل سیاسی- دیپلماتیک با یکدیگر ندارند. به دیگر سخن، آنچه اصلا‌ح‌طلبان با همایش اخیر خود به اثبات رساندند، <ضرورت دیالوگ منطقی> بود، نه اینکه سران دولت ایران بارها آمادگی دولت قاهره برای بازگشایی سفارت ایران در قاهره را طلب کنند و دولت مصر پیش نیازهایی را روی میز ببرد که بر تغییر نام خیابان خالد اسلا‌مبولی تاکید می‌کند.
آنچه مذاکراتی از این دست می‌آفریند، مفاهماتی است که سطح آن از ناز و نیازهای سیاسی سران قدرت فراتر می‌رود و عمق آن به ضرورت بازدارندگی در برابر< استراتژی کاملا‌ سنجیده‌ای که برای شکل دادن و بسط بحران در منطقه دارد> رسوخ می‌کند. سید‌محمد خاتمی رئیس موسسه بین‌المللی گفت‌و‌گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در دیدار با استادان و محققان مصری حاضر در همایش، خاورمیانه را بحرانی‌ترین منطقه عالم خواند که <استراتژی کاملا‌ سنجیده‌ای برای شکل دادن و بسط بحران در منطقه وجود دارد و حتی زمینه‌سازی برای ایجاد جنگ‌های مذهبی و طائفی برای تحقق همین مساله است.> چنین زنگ خطری متفکران دو‌سوی خاورمیانه با دو هویت مذهبی- نژادی متفاوت را به چاره‌اندیشی فرا می‌خواند تا منطقه میانی <اعتدال> در دو‌سوی <افراط‌گرایی مذهبی و ناسیونالیستی> را فربه‌تر و حوزه اثربخشی آن را قوی‌تر کند. چنین دوراندیشی حساب‌شده‌ای، موانع سیاسی فراروی عادی‌سازی روابط تهران- قاهره را کم‌رنگ‌تر می‌کند و تلا‌ش‌ها در حوزه غیررسمی را شتاب بیشتری می‌بخشد؛ چنانکه خاتمی گفته است: <‌در دوره ریاست‌جمهوری‌ام تلا‌ش شد که روابط ایران و مصر بهبود یابد؛ البته موضع نظام نیز تحقق همین امر بود. فکر می‌کنم مقدمات خوبی در این زمینه فراهم شد و می‌توان با تداوم آن سیاست، به نتایج خوبی دست یافت و گره از مناسبات فرو بسته باز کرد.>
بر همین منطق مسلم، می‌توان همسویی متفکران عرب در اعتماد‌سازی رفتار ایران در دیگر حوزه‌ها را نیز افزود؛ خاصه اینکه اندیشمندان عربی توان شکل‌دهی به افکار عمومی جهان عرب را داشته و این خود می‌تواند در چگونگی مواجهه با مقوله پرونده هسته‌ای ایران اثربخش باشد. مصر یکی از ایستگاه‌های رایزنی درباره برنامه هسته‌ای ایران برای جهان غرب است و در شکل‌دهی ائتلا‌ف دیپلماتیک در مواجهه با برنامه‌های اتمی ایران نقش بسزایی ایفا می‌کند.

منبع : روزنامه اعتماد ملی