رسانه بومی

از شكل گیری اولین جشنواره تولیدات استانی صدا و سیما، سیزده سال می گذرد، در طول این سال ها مسئولان تلاش كرده اند كه با افزایش آثار برتر در جشنواره، الگوی تولید در مراكز استانی را ارتقاء بخشند. به یمن همین جشنواره ها فیلمسازان و برنامه سازان جوان توانسته اند برنامه های خوبی را تولید كنند. در طول برگزاری جشنواره، اغلب مدیران مراكز استانی با شركت در كمیسیون های تخصصی به ارزیابی نقاط قوت و ضعف تولیدات بومی رسانه ای پرداختند، طبیعی است با افزایش رسانه های مهاجم در فضای جغرافیایی ایران، كار رقابت رسانه های داخلی با دشواری هایی نیز روبه روست. مطلبی در این زمینه تهیه شده كه می خوانید.سیزدهمین جشنواره تولیدات رادیویی و تلویزیونی مراكز استان ها با معرفی آثار برتر و اهدای جوایز به برگزیدگان بخش های خبر، صدا، موسیقی، تحقیقات، سیما و انیمیشن در تبریز به كار خود پایان داد.دست اندركاران جشنواره سیزدهم در طول چهار روز برپایی جشنواره، توانستند با جمع بندی نظرات نهایی هیأت داوران، رویكرد خود را نسبت به تولیدات آتی رادیویی و تلویزیونی مراكز استانی ارایه كنند. در ارزیابی نهایی آثار خبری در مجموع ۶۴۱ اثر رادیویی، تلویزیونی ارسالی واحدهای اطلاعات و اخبار مراكز استان ها مورد داوری قرار گرفت كه از این میان ۴۲ اثر در زمینه اخبار ویژه، گزارش خبری، اخبار مكتوب رادیویی، مجموعه خبر تلویزیونی و اخبار روزانه مورد تقدیر داوران قرار گرفت. گفتنی است كه مركز صدا و سیمای مهاباد با ۷ اثر، زنجان ۵ اثر و آذربایجان غربی با ۴ اثر برتر جزو مراكز برگزیده استانی شناخته شدند.در بخش موسیقی نیز از میان ۳۰ جایزه برگزیده، ۶ جایزه متعلق به مهاباد، ۵ جایزه كرمانشاه و ۴ جایزه به مركز استانی بوشهر تعلق گرفت كه اغلب جوایز این بخش نیز به آهنگسازان، صدابرداران و خوانندگان سرودها اهدا شده است.در بخش صدا، از ۶۷ اثر برگزیده تقدیر به عمل آمد كه در میان عناوین جوایز بیش از ۲۴ جایزه به گروه تهیه كنندگان برنامه های مختلف رادیویی تعلق گرفت كه از این میان مراكز استانی زنجان، همدان، كردستان، آذربایجان شرقی، گیلان و مازندران از جمله مراكز فعال این بخش بوده اند.در میان اسامی برگزیدگان بخش تحقیقات نیز از میان ۳۶ اثر تقدیری، دو نفر از شركت كنندگان مهابادی و بلوچستانی توانستند نسبت به رقبای خود پیشی بگیرند.در میان آثار برتر بخش ویژه نیز ۴۲ اثر مورد تقدیر هیأت داوران این بخش قرار گرفت.در خاتمه جوایز بخش سیما با ۱۱۷ اثر برگزیده در قالب های تركیبی ساده، نمایشی، مستند گزارشی، مسابقه، مستند، عروسكی، انیمیشن، داستانی كوتاه، بلند، تله تئاتر، نماهنگ و سریال به افراد برگزیده با حضور معاون امور مجلس و استان های صدا و سیما اهدا شد. در میان آثار تصویری، مركز استانی آذربایجان شرقی در زمینه مجموعه های تلویزیونی، گیلان در زمینه عروسكی، مركز مهاباد با ساختار داستانی بلند و اصفهان در خصوص تهیه تله تئاترهای موفق بیشترین جوایز را از آن خود كردند. ناگفته نماند كه مركز گیلان با اختصاص ۲۰ جایزه به خود در بخش سیما بیشترین جوایز را از آن خود كرد در حالی كه مركز استانی چهارمحال و بختیاری با تخصیص یك جایزه كمترین اثر برگزیده را در جشنواره سیزدهم داشت.
دبیر سیزدهمین جشنواره تولیدات مراكز صدا و سیما در زمینه داوری آثارگفت: ۵۷۰ اثر از یك هزار و ۹۱۳ اثر ارسالی به دبیرخانه به مرحله داوری جشنواره راه یافت. این آثار در مراحل بعدی توسط كارشناسان و داوران مورد ارزیابی قرار گرفت. وی در زمینه مشكلات برگزاری جشنواره می افزاید: با توجه به این كه جشنواره مراكز استانی صدا و سیما جزو قدیمی ترین جشنواره های فرهنگی- هنری كشور است ،در زمینه ارسال آثار آن چنان مشكلی وجود ندارد. در طول برگزاری جشنواره ۶كمیته اسكان و پذیرایی، امنیت، امور اجرایی، پشتیبانی و امور مالی، برنامه ریزی و تبلیغات عهده دار هماهنگی كارها بودند. اولین جشنواره تولیدات مراكز استانی صدا و سیما طبق پیشینه آن در سال ۱۳۷۲ و در محل زیباكنار شكل گرفت كه در آن زمان از میان آثار ارسالی، ۳۰ اثر جوایزی را به خود اختصاص دادند. در سال ۷۳ این جوایز به ۷۶ اثر، سال ،۷۴ به ۱۰۹ اثر، سال ۷۵ به ۸۷ اثر، سال ،۷۶به ۱۳۱ اثر، سال ۷۷ ، ۱۵۹ اثر، سال ۷۸ ، ۱۲۹ اثر، سال ۷۹ ، ۱۸۹ اثر، سال ۸۰ ، ۱۴۲ اثر، سال ۸۲ ، ۱۴۶ اثر، سال ۸۲ ، ۱۵۸ اثر و در سال ،۸۳ جوایز به ۲۴۳ اثر افزایش یافتند. به باور هیأت داوران جشنواره سیزدهم باز فرصتی فراهم نمود تا همكاران واحدهای پژوهشی مراكز صدا و سیما گردهم آیند و در باب مسایل پژوهشی واحدهای تحقیقات به طرح موضوع و تبادل نظر بپردازند. هرچند كه به گفته آنان، تعداد آثار ارسالی نسبت به دوره دوازدهم جشنواره حدود ۲۳درصد افزایش یافته است.خوشبختانه برخی از اعضای هیأت داوران برخلاف معمول سایر جشنواره های فرهنگی و هنری صرفاً به صدور بیانیه اكتفا نكردند و به ارزیابی نقاط ضعف آثار در بخش خبری نیز پرداختند، به زعم آنان در بخش مجموعه خبرهای تلویزیونی، هیأت داوران متأسفانه شاهد آثار ارزشمند به لحاظ غنای اطلاعات و تأثیرگذاری مناسب نبود و استفاده فراوان و غیراصولی از خبرهای تشریفاتی و رویدادی چینش نامناسب، ضعف تألیف، تنظیم غیرتلویزیونی، نبودن تنوع موضوعی و نداشتن پوشش استانی خبرها، از جذابیت خبرهای تلویزیونی كاسته بود.معلوم نیست علی رغم صدور چنین بیانیه منفی در ارزیابی آثار ارسالی به بخش خبر رادیویی و تلویزیونی چرا حدود ۴۲ اثر مورد تقدیر واقع شده است؟ ناگفته نماند كه در میان اخبار رادیویی و تلویزیونی مراكز مهاباد و زنجان از جایگاه ویژه ای برخوردار شدند.سیدحسین موسوی، دبیر جشنواره در زمینه تهدیدات تولید مراكز استانی می گوید: «یكی از كمبودهای مشخص در مراكز استانی، فاصله این مراكز با آخرین تكنیك ها و ابزارهای فنی است كه آن طور كه باید و شاید امكانات در اختیار تولیدكنندگان استانی قرار نگرفته است؛ همچنین آنان به نوعی از فقر آموزشی در حوزه رسانه ای رنج می برند. امیدواریم با برنامه ریزی های صورت گرفته بتوانیم گام به گام این مشكلات را مرتفع كنیم.با توجه به فقدان آموزش و امكانات، خوشبختانه برخی از برنامه سازان استانی توانسته اند همپای برنامه سازان تهرانی به خوبی كار كنند. یكی از موارد قابل تعمق در این جشنواره، ارزیابی صحیح برنامه های برتر نبوده است بلكه در صدد بودیم كه نقاط ضعف و قوت برنامه های ضعیف استانی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.معاونت امور مجلس و امور استان های صدا و سیما در زمینه اهداف برگزاری جشنواره های استانی می گوید: این جشنواره سابقه طولانی دارد. هدف از برگزاری این جشنواره در طول ۱۲ سال گذشته، به نوعی تضارب آرا و به چالش كشیدن افكار عمومی در مراكز استانی و دستیابی به یك فكر برتر بوده است. به عبارتی آدم های خلاق مراكز استانی كشف می شوند، آثار فاخر تولیدی در مراكز استانی تولید می شود و این امكان فرهنگی- اقتصادی نیز به رسانه ملی و استانی داده می شود كه از تولیدات آن در سایر كشورها استفاده شود. وی می افزاید: این جشنواره ها ضمناً محفل انسی برای هنرمندان استانی است كه به تبادل تجربیات یكدیگر می پردازند و رابطه استاد و شاگردی در این گونه محافل فرهنگی نضج می گیرند.همچنین مراكز استانی با توجه به عرضه آثار تولیدی خود، نوعی پختگی برنامه سازی را كسب می كنند، ناگفته نماند كه حضور كاركنان مراكز رسانه های استانی در جشنواره ها می تواند گونه ای از آموزش های علمی و تجربی را نیز رقم زند. به هر حال هرگاه این جشنواره ها در استانی شكل گیرند ناخواسته به عنوان یك حادثه فرهنگی می تواند روزهای متوالی در عرصه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن استان تأثیرگذار باشد. با توجه به نكات مطرح شده منافعی كه برای صدا و سیما حاصل می شود بیشتر از هزینه های برگزاری آن است.علی كردان در زمینه تقدم كیفیت بر كمیت آثار ارسالی به جشنواره های صدا و سیما می گوید: «اتفاقاً در جشنواره تولیدات مراكز استانی، كمیت محلی از اعراب ندارد، ساختارها و محتوای آثار نقش آفرینی می كنند. به تعبیر دیگر در كمیت آثار امكان داوری وجود ندارد بنابراین هیأت داوران جشنواره معمولاً به ساختارها و محتوا توجه می كنند.» وی در ادامه با اشاره به برخی از آثار مطرح شده در جشنواره می افزاید:« دیدن برخی از آثار موجب شادی بیننده می شود؛ به طور مثال در مركز استانی بندرعباس، مستندی را در زمینه طبیعت تهیه كرده اند كه تولیدكننده آن به لحاظ ساختاری و ارایه تصاویر بكر مخاطب را میخكوب می كند و یا استان فارس انیمیشنی را تولید كرده اند كه از لحاظ فرم و محتوا كمتر رسانه شنیداری- دیداری می تواند با آن به رقابت برخیزد.»غفاری آذر، مدیر مركز استان لرستان نیز در زمینه چالش های موجود در حوزه های استانی بر این باور است:«مشكلات یكی دو تا نیست، مسایل مربوط به كمبود نیروی انسانی متخصص فنی، امكانات فنی و تجهیزات مناسب، نیروهای حرفه ای برنامه ساز، نبود ساختمان و تأسیسات مورد نیاز از جمله مشكلات موجود مراكز استانی صدا و سیماست.متولیان مراكز استانی به خاطر جذابیت های موجود در رسانه ملی به ویژه پایتخت نمی توانند نیروهای حرفه ای را نگه دارند، از این رو اغلب آنان برای كار بهتر و كسب درآمد بالاتر به شبكه های سراسری مهاجرت می كنند. به هر حال ما توانایی ایجاد رضایت در كاركنان حرفه ای خود را نداریم.علاوه بر آن هنر موضوعی نیست كه بتوان آن را قیمت گذاری كرد، بنابراین باید دست و دلبازی به خرج داد، از این رو با امكانات محدود و بودجه اندك نمی توان با شبكه های سراسری رقابت كرد.وی در ادامه می افزاید: خوشبختانه در نظرسنجی استانی، حداقل بیننده ها از ۵۰ درصد پایین تر نیست و گاهی این رقم به ۹۴ درصد نیز می رسد. اخیراً برخی از مخاطبان استان تقاضای پوشش شبكه استانی را دارند. با وجود امكانات فنی و تجهیزات هم اینك مركز استانی می تواند ۶۵ درصد از حوزه جمعیتی استان را پوشش دهد.سیدرمضان شجاعی، مدیر شبكه استانی مازندران نیز در زمینه تغذیه مخاطبان استانی می گوید: امروزه رسانه ها در شكل خودشان تعدد و تنوع دارند، به عبارتی هم اینك نمی توان به رسانه های گفتاری و مكتوب فعلی بسنده كرد، اكنون هر كس در خانه خودش از فناوری رسانه الكترونیكی بهره می گیرد بنابراین این رسانه ها می توانند به عنوان رقیب رسانه های استانی محسوب شوند.
پیام رسانه ها متعدد هستند بنابراین مخاطبان حق انتخاب دارند، اما از سویی دیگر رقابت رسانه ها در فضای مساوی و موازی نیست. علی رغم وجود رقابت های سخت و سنگین هر رسانه ای می تواند نیازهای مخاطبان خود را تأمین كند. از این رو در این رقابت رسانه ای، تنها مقوله ای كه مراكز استانی می توانند به آن بپردازند، موضوعات بومی و استانی است، چرا كه سایر رسانه ها از ارایه چنین مضامینی عاجز هستند، بنابراین برای رسیدن به این هدف، نیازمند امكانات فنی جدید، ساختار و قالب های مدرن، نیروهای متخصص و ماهر و آشنا به خرده فرهنگ های محلی هستیم. طبیعی است اگر محصولات فرهنگی خودمان را به شكل زیبایی به مردم ارایه دهیم جدای از كاركردهای شبكه های سراسری، می توانیم مخاطبان خاص خود را داشته باشیم.
علی رغم تلاش گسترده دست اندركاران جشنواره سیزدهم صدا و سیما در برگزاری آن لازم است نكاتی برای دست اندركاران جشنواره آتی مطرح شود، هرچند كه این توصیه ها می تواند در برپایی بهتر جشنواره های آتی نیزمؤثر باشد.
* عدم حضور خبرنگاران سایر روزنامه ها، نشریات سراسری و استانی می تواند ناشی از این تلقی باشد كه وقتی صدا و سیما می تواند این نوع جشنواره ها را پوشش دهد دیگر نیازی به رسانه های مكتوب نیست، اتفاقاً باید پذیرفت كه رسانه ای حتی محدود، مخاطبان خاص خود را دارد.
* حضور انبوه هنرمندان غیرمرتبط با مقوله جشنواره، گاهی این ذهنیت را در اصحاب رسانه ای دامن می زند كه گویا افراد شركت كننده در جشنواره بیشتر به یك پیك نیك فرهنگی دعوت شده اند.
* عدم تحرك روابط عمومی جشنواره صدا و سیما در ارایه اطلاعات مربوط به داوری آثار، می تواند مخاطبان رسانه های مكتوب را از اخبار جشنواره محروم كند.
* نبود جدول زمان بندی مشخص در مراسم افتتاحیه جشنواره ها، نه تنها مخاطبان عادی را آزار می دهد بلكه مدعوین و هنرمندان را به زوایای ناهماهنگ برگزاری جشنواره بیشتر واقف می كند. مهم این نكته نیست كه در مراسم افتتاحیه یا اختتامیه جشنواره یك هزار نفر شركت كنند، بلكه نكته این است كه باید از بین مخاطبان حرفه ای و غیرحرفه ای، افراد كمتری را در سالن كوچكتری گردهم آوریم تا در عین برگزاری به هنگام مراسم، مطلوبیت آن نیز حفظ شود.
* ندیدن یا نمایش ندادن آثار برتر به اهالی بومی استان آذربایجان شرقی و یا هنرمندان شركت كننده در جشنواره می تواند این ذهنیت را ایجاد كند كه نكند برخی از داوران به خاطر نازل بودن كیفیت آثار نخواسته اند آنها را در معرض قضاوت مخاطبان حرفه ای قرار دهند.

محمد امیری

منبع : روزنامه همشهری