استیم‌بوی - STEAMBOY

سال تولید : ۲۰۰۴
کشور تولیدکننده : ژاپن
محصول : شینجی کوموری و هیدیوکی تومیوکا
کارگردان : کاتسوهیرو اوتومو
فیلمنامه‌نویس : سادایوکی مورائی و اوتومو
فیلمبردار : استیو جابلونسکی
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۶ دقیقه. نقاشی متحرک
صدا : (نسخهٔ انگلیسی زبان): آنا پاکوئین، آلفرد مولینا، پاتریک استوارت، کری والگرن، رابین اتکین داونز و دیوید لی


منچستر، سال ۱۸۶۶. ̎جیمز ری استیم̎ (پاکوئین) مخترعی است که همان مسیر زندگی حرفه‌ای پدرش، ̎ادی̎ (مولینا) و پدربزرگش، ̎لوید̎ (استوارت) را پیش گرفته و برای بنیاد آمریکائی اوهارا کار می‌کند. بسته‌ای حاوی یک توپ فلزی به خانهٔ ̎ری̎ می‌رسد. کارگزاران ̎اوهارا̎ و به دنبالشان ̎لوید̎ به سراغش می‌آیند و می‌گویند که توپ را به‌دست ̎رابرت استیونسن̎ برساند. ̎ری̎ که یک وسیلهٔ نقلیهٔ تک‌چرخهٔ بخاری را می‌راند، توسط یک موتور بخاری عظیم تحت تعقیب قرار می‌گیرد؛ و دست آخر هر دوی آنها درون یک لوکوموتیو فرو می‌روند. ̎ری̎ با ̎استیونسن̎ ملاقات می‌کند ولی ̎زپلین̎ (بالن)ای که به طرف قطار هجوم برده، اسیرش می‌کند. ̎ری̎ را به لندن می‌برند و او در آن‌جا با ̎اسکارلت̎ (والگرن) ـ وارثهٔ متکبر مال و اموال هنگفت ̎اوهارا̎ ـ و ̎ادی̎ روبه‌رو می‌شود که حالا قسمیت از بدنش مکانیکی است. ̎ادی̎ برج عظیم بخاری‌اش را به ̎ری̎ نشان می‌دهد ـ که خودش و ̎لوید̎ آن را ساخته‌اند و با ̎توپ‌های بخاری̎ کار می‌کند که حاوی مایعی به شدت فشرده‌اند. با آن که ̎لوید̎ از مسیر درستش منحرف شده ولی ̎ادی̎ هنوز اعتقاد دارد که تکنولوژی، انسان را به عصر روشن‌گری علمی هدایت خواهد کرد. ̎لوید̎ که ̎ادی̎ زندانی‌اش کرده، فرار می‌کند و به ̎ری̎ برمی‌خورد. ̎لوید̎ برای نوه‌اش فاش می‌گرداند که بنیاد ̎اوهارا̎ سلاح‌هائی بخاری تولید می‌کند و در نظر دارد آنها را در نمایشگاه بزرگ لندن به فروش برساند. ̎ری̎ یک توپ بخاری برمی‌دارد و از برج فرار می‌کند. ̎استیونسن̎ که در پی به چنگ آوردن قدرت آن توپ است، او را نجات می‌دهد. ̎استیونسن̎ و مقامات دولت بریتانیا، سر تکنولوژی با هم کلنجار می‌روند. نیروهای برج از جمله شامل کاماندوهای زره‌برتن و سواره‌نظام پرنده‌اند که نمایشگاه بزرگ را نابود می‌کنند. ̎ادی̎، ̎برج بخار̎ را به هوا می‌فرستد. برج بالای لندن به پرواز درمی‌آید و ̎تاور بریج̎ را ویران و مرکز شهر را منجمد می‌کند. ̎ری̎ از وسیلهٔ پرنده‌اش استفاده می‌کند و خود را به برج می‌رساند. ̎ادی̎ ادعا می‌کند که صرف نمایشی که ̎برج بخار̎ به راه انداخته، مسیر تاریخ را تغییر داده است. ̎لوید̎ به طرف ̎ادی̎ تیراندازی می‌کند ولی او را نمی‌کشد. اعضاء خانوادهٔ ̎استیم̎ با هم‌کاری یک‌دیگر، برج را پیش از انفجار بالای رودخانهٔ تمز می‌برند...
● آکیر (۱۹۸۸) فیلمی بود که نقاشی‌ متحرک‌های ژاپنی را به تماشاگر غربی ـ یا دقیق‌تر، آمریکائی ـ شناساند. استیم‌بوی انیمیشن پُرهزینه‌ای است از همان کارگردان که هفده سال بعد از آکیرا با تبلیغات فراوان روانهٔ سینماهای آمریکا می‌شود. آکیرا معرّف نوعی فضای آخرزمانی بود که انیمیشن‌های افسانه ـ علمی را الهام‌بخش فیلم معرفی کرد). استیم‌بوی ملغمه‌ای است از زمان و مکانی قدیمی ـ انگلستان عصر ویکتوریا ـ با تکنولوژی ویران‌گری که از آینده‌ می‌آید. اوتومو در آکیرا توکیوئی ساخت فوق مدرن که زیر آسمان‌خراش‌هایش انواع و اقسام شرارت غوغا می‌کرد. منچستر استیم‌بوی در همان فصل‌های آغازین، تب و تاب انقلاب صنعتی را در اوج نشان می‌دهد. چنان‌که برازندهٔ نام فیلم است، بخار در سرتاسر فیلم از بی‌شمار روزنه و منفذ و شیرآلات و لوله بیرون می‌زند و قدرت بخار ـ و یک ̎توپ بخار̎ که مثل گوی آرزوهاست. دختربچه‌ای ثروتمند که مالک تشکیلات آمریکائی است، ̎اسکارلت اوهارا̎(!) نام دارد و در طرف انگلیسی منازعه، ̎رابرت استیونسنِ̎ مخترع قطار، نقش مغز متفکرِ خودفروخته را دارد. ̎خانوادهٔ استیم̎ نسل از پی نسل، نوابغ صنعتی هستند اما البته پدربزرگ و پدر دشمنانی قسم خورده شده‌اند و ̎ری̎، کوچک‌ترین نابغه، باید کم‌کم به این شناخت برسد که همهٔ آدم‌ بزرگ‌ها دیوانه و غیرقابل اعتمادند. داستان و گفت‌وگوها میان اغراق و سادگی، روی مرز بلاهت حرکت می‌کنند اما فیلم به خاطر صحنه‌پردازی و عطش سیر‌ی‌ناپذیری که برای نمایش ویرانی دارد، بسیار مفرح است. لندن در اواخر قرن نوزدهم میزبان نمایشگاه بزرگی بود که به یکی از مفاخر تاریخی انگلیسی‌ها تبدیل شد. اوتومو نیمهٔ دوم فیلم را صرف به آشوب کشاندن این نمایشگاه و جنگ تمام‌عیاری میان انگلیسی‌های خونسرد و مهمانان ناخواندهٔ مورد پشتیبانی آمریکائی‌ها می‌کند و به‌رغم هیاهو و کشاکشی که برای جلوگیری از تخریب شهر وجود دارد، فیلم نمی‌تواند در مقابل وسوسه‌های بصری چنین حادثه‌ای مقاومت کند (هرچند نمایش مرگ‌ومیر را ̎درز̎ می‌گیرد): ̎کریستال پالاس̎، یکی از نمونه‌های معماری مدرن قرن نوزدهم، ویران می‌شود و با به راه افتادن ̎برج بخار̎ بر فراز شهر، منظره‌های خطرناکِ فیلم‌های پایان جهانی هالیوود تداعی می‌شود (حتی رود تیمز در اثر فوران بخار یخ می‌زند!). شگفتی فیلم، طراحی‌های گرافیکی‌اش از تکنولوژی از آغاز به پایان است. انیمیشن‌های ژاپنی بارها قصه‌هائی با پس‌زمینهٔ انگلستان قدیم را با سبک خاص خود به خوردِ تماشاگر داده‌اند و نشان داده‌اند که چه وسواسِ غریبی برای بازسازی فرهنگ‌های بیگانه و قهرمانان ̎چشم‌ درشت̎ دارند. استیم‌بوی زیبائی‌شناسی پست‌مدرنی در حد تیغ‌رو (ریدلی اسکات، ۱۹۸۲) یا برزیل (تری گیلیام، ۱۹۸۵) را به نمایش می‌گذارد و بعد تکنولوژی را مثل ̎گودزیلا̎ ـ هیولای بومی ژاپنی‌ها ـ به جان همه چیز می‌اندازد.