شورای نگهبان، مقصر تعداد نامزدهای خبرگان نیست

● یکی از مشکلات در انتخابات مجلس خبرگان، کمبود گزینه‌ها برای انتخاب مردم از یک جمع گسترده و متکثر است؛ مثلا در انتخابات کنونی، تنها دو برابر تعداد کل کرسی‌های مجلس خبرگان، نامزد دریافت آرای مردم هستند. این مشکل به‌ ویژه در برخی استان‌ها حادتر است، به‌ گونه‌ای که در آخرین روزهای تأیید صلاحیت‌ها و با انتقال حوزه برخی نامزدها، مشکل نبود رقابت برطرف شد.
به نظر شما، ریشه این مشکل از عملکرد شورای نگهبان است یا حوزه علمیه یا نهادهای حوزوی؟ چه تدابیری برای جلوگیری از تکرار این مشکل در دوره‌های آینده وجود دارد؟
نواب: به نظر من، شورای نگهبان، هیچ نقشی درباره كم یا زیاد بودن نامزدها ندارد و تنها یك نهاد نظارتی و عهده‌دار تعیین صلاحیت‌هاست كه در حد توان خود، همه تلاشش را برای ایفای نقش نظارتی و تأیید صلاحیت به كار می‌بندد و در حد ممكن عدالت را رعایت می‌كند، اما این وظیفه نهادهای روحانی است كه پیش از فرا رسیدن زمان انتخابات، با بررسی وضعیت روحانیون سراسر كشور و شناسایی دقیق آنان و هماهنگی با نهادهای روحانی در قم و در استان‌ها، افرادی را كه در معرض هستند، شناسایی و سپس به مجامع بزرگ روحانی برای بررسی‌های نهایی معرفی كنند؛ نمونه این كار را دوستان طلبه و فاضل اصفهانی انجام دادند كه بنده هم توفیق شركت در برخی از جلسات آنان را داشتم. آنان در آغاز، لیست صد نفره‌ای داشتند كه پس از بررسی نهایی، سیزده نفر آنان را به جامعه مدرسین معرفی كردند. البته مقام رهبری پس از رحلت آیت‌الله اراكی فرمودند: در قم یكصد نفر هستند كه قدرت فتوا دادن دارند، پس حتما یك هزار نفر هستند كه در حد تجزی در اجتهاد، صلاحیت ورود به خبرگان را دارند و ما اكنون بیش از ششصد استاد سطوح عالی مكاسب و كفایه در قم و استان‌ها داریم، ولی مهم شناسایی آنان است.
همچنین در بلادی كه ممكن است به قدر كافی عالم نباشد، از قبل نهادهای روحانی و روحانیون آن شهر، اقدام به شناسایی افراد صلاحیت‌دار و دعوت از آنان كنند تا مردم با چهره آنان و مواضع سیاسی و فرهنگی‌شان آشنا شوند تا به هنگام رأی دادن، راحت‌تر بتوانند تصمیم بگیرند.
● به نظر می‌رسد یکی از عوامل ناآشنا بودن مردم با مجلس خبرگان، ناآگاهی آنان از عملکردشان است. نظر شما درباره عملکرد دوره کنونی مجلس خبرگان چیست و چه تدابیری را می‌توان برای بهبود عملکرد این نهاد مهم در دوره آتی اندیشید؟
نواب: به نظر من مجلس خبرگان باید دارای دو سطح افراد باشد؛ یكی بزرگان قوم و معمران كه مردم بنا بر اعتماد و اعتقادی كه به آنان دارند، بتوانند به تصمیم‌شان اعتماد و در مقاطع حساس از تصمیمات آنان پیروی كنند و سطح و نرم افراد میانسالی كه به دلیل شرایط سنی و اجتماعی بتوانند با مردم ارتباط برقرار كنند و آنان را از آنچه در خبرگان می‌گذرد، آگاه سازند. به علاوه ‌كه ما معتقدیم به جز مواردی كه مجلس خبرگان لازم می‌داند جلسه رسمی غیرعلنی داشته باشد، در دیگر موارد، مذاكرات مجلس خبرگان پخش شود؛ مانند مجلس شورای اسلامی. البته توجه به این نكته ضروری است كه مجلس خبرگان، دارای رتبه و شرایطی است كه تعداد جلسات غیرعلنی آنها به مراتب بیشتر از جلسات علنی آن است، چون حساسیت مباحث و دقت مطالب از توجه و حساسیت بیشتری برخوردار است.
● هم‌اکنون به غیر از افرادی که با عنوان نماینده ولی فقیه از سوی رهبری در ارگان‌های گوناگون منصوب می‌شوند، ده‌ها نفر با نصب رهبر انقلاب به مسئولیت‌های اجرایی می‌رسند؛ با این حال نظارت بر عملکرد مجموعه‌های تحت مدیریت این افراد، نظیر قوه قضائیه، نیروهای مسلح و... از حیطه وظایف و اختیارات مجلس و بازرسی کل کشور و... خارج است. این درحالی است که گاه عملکرد این مجموعه‌ها با مشکلاتی همراه است که ماندگاری این مشکلات، به شدت به وجهه ولی فقیه ضربه زده و معضلاتی را برای مردم به همراه می‌آورد. آیا رهبر ابزار دیگری برای نظارت بر این مجموعه‌ها ندارد؟ وظیفه مجلس خبرگان در این زمینه چیست؟
نواب: به نظر بنده، دخالت خبرگان در نهادهای زیر نظر رهبری (حتی دخالت در حد بررسی‌های تحقیق و تفحص) نه ممكن است و نه معقول. اگر خبرگان درباره نهادها مطلبی دارند، باید از طریق رهبری به نهادهای مربوطه اعلام كنند؛ درست مانند همه مراكزی كه دارای هیأت‌های ناظر هستند و از طریق مدیر كارشان را اعلام می‌كنند. از نظر حقوقی هم رهبری در مورد عملكرد آنان مسئولیتی در قبال خبرگان ندارد، چون خبرگان اصولا عهده‌دار چنین مسئولیتی نیستند و نظارت آنان بر رهبری هم تنها در مورد حفظ شرایط و ویژگی‌های رهبر است و در موارد دیگر، بنا بر اصل ۱۱۱ قانون اساسی مسئولیت ندارند.
● نمایندگان مجتهد مجلس خبرگان، هم وکلای همه اقشار مردم هستند و هم عملکرد رهبری را در زمینه‌های گوناگون بررسی می‌کنند. با این حال بنا بر قانون کنونی این مجلس، تنها مجتهدان در این مجلس حضور دارند. حال به نظر شما چه تدابیری می‌توان برای نظارت بر همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نظامی ولی فقیه در مجلس خبرگان اندیشید؟
نواب: تنها شرط اجتهاد برای عضویت در مجلس خبرگان كافی نیست؛ این شرط لازم هست، ولی شرط كافی نیست، چون پایه اصلی و شرط اصلی در ولی فقیه، فقیه بودن است، برای همین، فقاهت برای خبرگان، شرط اصلی است، اما عالم به زمان بودن و شناخت اصول و روابط حاكم بر جهان و تعاملات سیاسی پیچیده جهانی، چیزی است كه باید خبرگان به آن تسلط كامل داشته باشند. همچنین شورای محترم نگهبان هم باید همچنان كه در مورد نامزدهای ریاست‌جمهوری به دقت عمل می‌كند و شرایط رجل سیاسی بودن را در مورد نامزدها احراز می‌كند، باید در مورد نامزدهای خبرگان هم حتما فقیه سیاسی بودن را احراز كند، وگرنه عزیزان متخصص در فقه و اصول كه البته تعدادشان زیاد هم هست، به دلیل گرفتاری‌های شدید علمی، از دیگر مباحث بازمانند و نتوانند بین مسائل و فن علمی و فقهی و مسائل دقیق و فنی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جمع كنند.
● ‌با توجه به آشنایی شما با حوزه‌های تحت نظر رهبری، آیا خاطرات یا اطلاعاتی درباره نحوه رسیدگی آیت‌الله خامنه‌ای به تخلفات و نارسایی‌ها و پیگیری برای رفع آنها دارید؟
نواب: در پاسخ به این پرسش باید گفت: اولا رهبر انقلاب در دفتر خود، بخش بسیار قوی و كارآمدی دارند كه اتفاقا مسئولیت آن بر عهده كسی است كه ریاست مجلس شورای اسلامی را در دو دوره پیاپی در اختیار داشته و ایشان هم آن‌گونه كه تاكنون نشان داده‌اند، بدون رعایت رفاقت و جناح‌بندی‌های سیاسی به طور قاطع عمل كرده‌اند.
دوم آن كه ارتباط گسترده رهبری با مردم، به گونه‌ای است كه هر كسی پیش از انقلاب با ایشان رابطه داشته است، هم‌اكنون هم‌ دارد و به علاوه، ارتباط گسترده‌ای هم با مردم پس از انقلاب و زمان ریاست‌جمهوری و رهبری ایجاد شده است. با توجه به باریك‌بینی فوق‌العاده ایشان، گاه نكته‌ای از ایشان درباره كسی می‌شنویم كه سی سال با او آشنایی داشته‌ایم، ولی نكته‌ای كه ایشان درباره آن فرد می‌دانند، از همه درك سی ساله ما عمیق‌تر است.
سركشی مداوم رهبری به خانواده شهدا و ارتباط گسترده با آنان، كه قشر مورد اعتماد مردم هستند، باب ارتباط بسیار خوبی است. نظارت خانواده شهدا، بسیار حساس‌تر از نظارت‌های رسمی است، چون بهایی كه آنان برای انقلاب و اسلام و كشور پرداخته‌اند، با هیچ چیز دیگر قابل مقایسه نیست. بنده در این باره به خاطره‌ای بسیار زیبا اشاره می‌كنم؛ یك شب برای نماز خدمت رهبری مشرف شدم، دیدم خانم مسنی در نهایت سادگی، در حالی كه عصای چوبی‌اش را در كنارش گذاشته بود، به دیوار تكیه زده و پس از نماز، عصاها را زیر بغلش گذاشت و خدمت آقا آمد و شروع كرد به بیان مطالب، آن هم به صراحت و سادگی بسیار عادی. همگان از رفتار این خانم بزرگوار تعجب كردند. رهبری در معرفی وی فرمودند: ایشان مادر بزرگوار دو شهید هستند، او كارگر حمام و اتاق محل زندگی‌شان در رختكن همانجا بوده است و آن عزیز شهید سفر كرده نیز در همان محل بزرگ شده و به شهادت رسیدند. این مادر الان هم هیچ توقعی از انقلاب ندارد و به دنبال آن، وی را مورد تفقد خویش قرار دادند.
حال می‌رسیم به اینجا؛ رهبری كه برای سركشی به خانواده شهدا داخل حمام هم می‌رفت و ... هیچ‌گونه جنبه ناآشكاری برای ایشان در مملكت باقی نمی‌گذارد. درباره قاطعیت و صراحت لهجه و پیگیری و بی‌‌رودربایستی بودن ایشان هم كه تقریبا هیچ كس شك ندارد. برخورد حكیمانه و موضع بالای ایشان، باعث می‌شود كه در مورد برخوردها حفظ حریم افراد را بكنند و از آشكار شدن آن خودداری كنند؛ بنابراین، برای این‌كه افراد در حد خطای خود تنبیه شوند و نه بیشتر، ایشان تلاش می‌كنند این موارد حتی‌المقدور آشكار نشود، چون اگر فردی اشتباه ۲۰ درصدی بكند و ایشان هم با او برخوردی داشته باشند، هنگامی كه آشكار شود ایشان مورد توبیخ رهبری قرار گرفته، صد درصد آبرویش می‌رود، برای همین، ایشان هیچ‌گاه این‌گونه رفتار نمی‌كنند، چون این را مقتضی عدالت نمی‌دانند.
● درباره شما، هم مواردی درباره ارتباطات گسترده با چهره‌ها و شخصیت‌های شیعه جهان شنیده شده است و هم مواردی علیه شما درباره عقاید شیعی؛ لطفا توضیحاتی در این زمینه بفرمایید.
نواب: بنده از آغاز جوانی برای مسافرت دوماهه‌ای كه پیش از انقلاب با ارشاد برخی از بزرگان به كشور انگلیس ـ كه آن روزها، از كانون‌های فعال مبارزات علیه رژیم ستم‌شاهی بود ـ داشتم و پس از آن هم مسافرت‌ها به كشورهای مختلف ادامه داشت و تلاش شد این روابط در نزدیك به سی سال حفظ شود. روابط به این دلیل ماندگار ماند كه بسیار ساده و طلبگی بود و نه دیپلماتیك و رسمی، به گونه‌ای كه از آن زمان تا كنون، همیشه علمای بلاد گوناگون، به ویژه علمای لبنان، عراق، كویت، پاكستان به منزل ما تشریف می‌آورند و روابط صمیمی و بدون تكلف باقی مانده است و خود من هم نه به خاطر زاهدمآبی یا خشكه‌مقدسی، بلكه به خاطر بافت شخصی در نزدیك به ۹۵ درصد از سفرهای خود از هتل و مراكز رسمی استفاده نمی‌كنم و این‌گونه روابط را برای تأثیرگذاری خیلی بیشتر سفیر می‌دانم.
اما آنچه علیه اینجانب می‌فرمایند، بنده در مورد اعتقادات شیعی هیچ بحثی ندارم و اعتقادات من همان اعتقادات شیخ صدوق و شیخ طوسی و همه بزرگان شیعی تا امام خمینی و رهبر انقلاب اسلامی است، ولی آنچه از اختلاف شیعه و سنی و روابط بسیار خوب بین آنان در كشورهای مختلف اسلامی می‌بینم و فداكاری و پایمردی جمهوری اسلامی در حق اهل سنت جهان، من را بر آن می‌‌دارد تا از برادران خود در حوزه‌های علمیه و همه جای دیگر، بخواهم كه بیشتر حفظ حریم اهل سنت را بكنند؛ البته خود این سروران و عزیزان هنگامی كه به كشورهای دیگر سفر می‌كنند و مسائل را از نزدیك می‌بینند، مواضعشان به كلی تغییر می‌كنند.
● به نظر شما با توجه به تحولات جاری جهان اسلام و منطقه خاورمیانه، ولی فقیه در ایران چه نقشی در جهان اسلام دارد؟
نواب: چون كشور جمهوری اسلامی ایران، چه بخواهیم و چه نخواهیم، ام‌القرای حقیقی جهان اسلام است، مسائل آن تأثیر بسیاری بر جهان اسلام دارد، به گونه‌ای كه هرچه مسئله حساس‌تر ‌شود، اهمیت آن بیشتر می‌شود؛ بنابراین، قطعا ولایت فقیه به عنوان مهم‌ترین مسأله در جهان اسلام تلقی می‌شود و نقش اول را در رخدادهای جهان اسلام دارد. به این ترتیب، هیچ مسئله‌ای به این اهمیت نمی‌رسد؛ بنابراین، ثبات جمهوری اسلامی برای جهان اسلام، مهم‌ترین مسئله و ثبات نظام اسلامی ما هم در گرو ولایت فقیه است.