نگاهی به دلایل کاهش آسیب های اجتماعی در ماه مبارک رمضان

بركت روزه روزها، توسل و دعا و ذكر و تلاوت قرآن در این ماه، نور حقیقت را بر دل های مؤمنان می تاباند و تمام مسلمانان این دعای پرارج را همه روزه ورد زبان خود می كنند. «خدایا برای تو روزه گذاردیم و با روزی تو روزه گشودیم، پس اینك آن را از ما بپذیر، كه تو خود، شنوا و دانایی»ماه رمضان ارجمندترین و خجسته ترین هنگامه هستی است و خداوند آن را بر همه هنگامه های دیگر برتری بخشیده است. پیامبر گرامی اسلام محمد (ص) در آستانه این ماه، خطبه ای می خواند و مردم را به شكوه آن آگاه می ساخت كه بر اساس آن، حتی نفس كشیدن در ماه رمضان عبادت شمرده شده است. زیباترین تعبیر از این ماه، همانی است كه پیامبر فرمود: این ماهی است كه در آن، خداوند شما را به میهمانی خویش فراخوانده است . روزه داشتن، نگاهداری اندام های بدن و نیز اندیشه و گمان، از گناه، صدقه دادن به نیازمندان، فراوان خواندن قرآن، مهر ورزیدن به بی كسان و یتیمان و آمرزش خواهی از كارهای سفارش شده این ماه به شما می روند. در این ماه روزه به عنوان هشدار بزرگ الهی در شهری ماشینی همچون تهران بزرگ كه شهروندانش در روز مرگی زندگی گم شده اند، فرصت مغتنمی است تا به خود بیندیشند. به خود اندیشه كردن و مرور رفتار و كردار گذشته هر بار در هر روز از ماه مبارك رمضان به آدمی نهیب می زند و هشدار می دهد كه لب از طعام فرو شوید، درازدستی نكند و راه به خطا نپوید. شاید به همین خاطر است كه بسیاری از مسئولان انتظامی، امنیتی و جامعه شناسان به اتفاق اذعان دارند كه در ماه مبارك رمضان آسیب های اجتماعی رو به افول می كند و درصد قابل توجهی از میزان جرایم كاسته می شود. البته عده ای پا را فراتر از این گذاشته و می گویند نه تنها بخش عمده ای از انحرافات اخلاقی و آسیب های اجتماعی در ماه مبارك رمضان منصه بروز و ظهور نمی یابد، بلكه بسیاری از آسیب های دیرپا و ریشه دار نیز در این ماه، التیام می یابد و شماری از كدورت ها و نامهربانی ها و ناسپاسی ها جای خود را به مهربانی و گذشت و بخشش می دهد.
رویكرد اخلاقی جوانان
جامعه شناسان بر این باورند كه با شروع ماه مبارك رمضان بخش عمده ای از جوانان باخود عهد می كنند گرد رفتار خلاف شرع و انسانیت نروند تا جایی كه همین شیوه برای آن ها عادتی می شود كه در ادامه و پس از ماه مبارك رمضان راه خیر و صلاح و انسان دوستی در پیش گیرند. مجید ابهری جامعه شناس و استاد دانشگاه در این باره می گوید: با آغاز ماه مبارك رمضان ۲۵ درصد از آسیب های اجتماعی، تخلفات و جرایم در بین جوانان كاهش می یابد. وی دلیل آن را در ایمان و اعتقادات مذهبی و ذاتی جوانان می داند و تأكید می كند: ایمان در واقع تنها عامل درونی در بین افراد خلافكار است كه میزان تخلفات را در میان آن ها به حداقل می رساند. وی همچنین می گوید: در حال حاضر ۶۵ درصد ساختار جمعیتی كشور كمتر از ۳۰سال سن دارند كه در مقایسه با دیگر كشورها، ایران چهارمین كشور جوان دنیا محسوب می شود.
ابهری همچنین می افزاید: با گسترش روز افزون آسیب های اجتماعی كه به طور صعودی در پیش است، بسیجیان به عنوان نهاد مردمی، گسترده ترین شبكه را در جلوگیری از آسیب ها و كاهش جرم دریافت های اجتماعی خواهند داشت. وی كاهش جرم و آسیب های اجتماعی را رویكرد اجتناب ناپذیر جامعه امروزی می داند و می افزاید: سمیناری در این خصوص به تازگی برگزار شد كه راهكارهایی نظیر اعتیاد نوین «قرص های شادی آور» فرار جوانان، كودكان كار و كودكان خیابانی را مورد توجه قرار داد. نیروهای انتظامی نیز برگفته های جامعه شناسان صحه می گذارند و می گویند میزان ارتكاب جرم در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگیری كاهش می یابد، اغلب فرماندهان انتظامی مراكز استان ها از كاهش جرایم در این ماه خبر می دهند تا جایی كه بر این باورند این ماه فرصت مغتنمی است تا بتوانند فارغ از پی جویی متعدد خلاف كاری ها و انحرافات اخلاقی قدری هم به درون توجه كنند. فرماندهی انتظامی استان چهار محال و بختیاری می گوید: جرایم اجتماعی این استان هر ساله در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگیری كاهش می یابد. سردار منصور دشتی همچنین می افزاید: این جرایم، در مقایسه با ماه های بعد و قبل از ماه مبارك رمضان كاهش زیادی دارد. به گفته وی جرایم اجتماعی در ماه مبارك رمضان سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۲۷ درصد كاهش یافت، این كاهش وقوع جرم و تخلف حتی تا چند ماه بعد از اتمام ماه رمضان ادامه دارد. دشتی همچنین می گوید: جرایم سرقت در استان در این مدت هشت درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته كاهش یافته است.
تقویت نهاد خانواده
یكی دیگر از مزایای ماه مبارك رمضان تقویت بنیان و نهاد خانواده از طریق همزیستی بر سر سفره های افطار و سحری است تا جایی كه اگر پیش از ماه مبارك رمضان خانواده های شاغل و درگیر كارهای روز مره فرصت می یابند تنها یك وعده غذایی آن هم به صورت نامنظم كنار یكدیگر باشند اما در ماه رمضان هر كس از اعضای خانواده در هر كجا كه شاغل است تلاش می كند خود را به هنگام افطار سر سفره حاضر كند و همین وضعیت در هنگام سحری نیز تكرار می شود. مهندس كاظم كمالی نسب دانش آموخته جامعه شناسی در این باره می گوید: نهاد خانواده زمانی مستحكم و بنیان های آن تقویت می شود كه اعضای خانواده فرصت بیشتری برای همدلی، همفكری، هم اندیشی و هم صحبتی با یكدیگر داشته باشند.
ماه مبارك رمضان این امكان را برای خانواده ها فراهم می آورد كه بیشتر با هم باشند و از همین رهگذر است كه امكان حركت های تكروی _ كه اغلب از دل آن جرم می خیزد- به حداقل می رسد. وی می افزاید: روزه در تمام ادیان به معنای پرهیز و ترك آمده است و مردم تمامی ادیان با این عبادت به خداشناسی، تزكیه نفس، تعدیل اراده در امور دنیوی، رعایت اصول اخلاقی، بهداشتی و اجتماعی دعوت می شوند و این مهم تنها و تنها از طریق كانون خانواده محكم و محكم تر می شود. مهندس كمالی نسب كارشناس مسایل اجتماعی همچنین می گوید: انسان گرفتار در دنیای ماشینی امروز بیش از هر زمانی نیاز به آرامش و نقطه اتكا دارد و آداب رمضان اگر رعایت شود می تواند به او قدرت واقعی تسلط بر نفس، شهوت و غضب و گسستن زنجیرهای اسارت از بندگی تن را بدهد تا به آرامش برسد یكی از جاهایی كه آدمی به آرامش می رسد كانون خانواده است. و ماه مبارك رمضان این امكان را بیش از سایر ماه ها فراهم می آورد. واقعیت این است كه رمضان آدمی را در برابر سختی ها پایدار می كندو بر صبر و شكیبایی انسان می افزاید و دل را آنچنان صفا می دهد كه در روزهای آخر ماه مبارك رمضان دلش نمی خواهد این آرامش را از دست بدهد.
وی می افزاید: حال و هوای معنوی ماه مبارك رمضان فراتر از هر ماه دیگر است. وقتی فكر می كنی نیمه شب در دل تاریكی، تقریبا تمامی جوانان همه رو به سوی یك قبله نشسته و دعا می خوانند و شب زنده داری می كنند، درهای رحمت الهی از هر زمانی گشوده تر است. وقتی می بینی حول و حوش غروب، هنگام اذان مغرب همه دست از كسب و كار می كشند و باز دوباره گردهم می آیند و رو به سوی یك معبود سر تعظیم فرود می آورند و به شكرانه انجام عبودیت خداوند در آن روز دعا می كنند از هر چه تعلق دنیاست خالی می شوی. به اعتقاد كمالی نسب رمضان و روزه داری آنچنان در سرزمین خاوران و به خصوص ایران تأثیر گذاشته كه جزیی از ادبیات آن شده است.
زبان روزه داران
بسیاری از شهروندان معتقدند كه با ورود به ماه مبارك رمضان امساك و پرهیز آنها از درغلتیدن به سوی برخی انحرافات، كژی ها و آسیب ها افزایش می یابد و شاید در این ماه بیش از سایر ماه ها مراقب هستند كه دامن آنها به ناپاكی نیالاید و خاطره ای ناخوش در ذهن دیگری برجای نگذارند.شهروندان تهرانی در گفت وشنود با گزارشگر همشهری نیز بر باور كارشناسان و مسئولان انتظامی و امنیتی صحه می گذارند و بر این باورند با آداب و رسومی كه به ماه مبارك رمضان وارد می شویم ، سنت ها یكی پس از دیگری جلوه بروز می یابند و همین ها ترمز بسیار قوی برای پرهیز از گرایش به سمت وسوی گناهان است.ورود به امامزاده ها، مساجد، حسینیه ها، تكایا و مراسم عبادی و معنوی تلاوت قرآن، ذكر توسل، قرائت دعا و جلسات سخنرانی مستمر تأثیر خود را برجای می گذارد.افطاری دادن و اطعام روزه داران از رسومی است كه در بین مردم تهران در ماه مبارك رمضان بسیار مورد توجه است. شله زرد، شیربرنج، فرنی، حلوا با آرد گندم، حلیم و آش رشته ازجمله غذاهای سفره افطاری تهرانی ها در ماه رمضان است.این سفره های معنوی انس و الفت را افزایش می بخشد و كدورت و ناراحتی را به حاشیه می راند. در ماه رمضان كمیته امداد، خیریه ها و مجتمع های نیكوكاری در تهران هركدام فعالیت ویژه ای برای مستمندان روزه دار و اطعام آنان دارند.
در این ایام همچنین بعضی از مساجدبه هزینه خیرین در طول ماه مبارك رمضان سفره ساده و بی ریای افطاری را به روی همگان از فقیر تا غنی گشوده و هر رهگذر و میهمان روزه داری را اطعام می كنند.
برخی از شهروندان تهرانی در این خصوص و در گفت وگو با خبرنگار ما اظهار داشتند: حكمت این عبادت پرداختن به گرانبهاترین سرمایه الهی یعنی پارسایی و به فكر فقرا و مستمندان بودن است.حسین غفاری در این باره گفت: ماه رمضان با سه ویژگی بركت، رحمت و مغفرت فرامی رسد و شب و روز این ماه نیز از برترین ایام محسوب می شود.وی می افزاید: در این ماه مبارك همه انسان ها به میهمانی خدا می روند. لذا باید با دلی پاك و انگیزه ای الهی توفیق حضور در این مهمانی را پیدا كنند. یك شهروند دیگر به پرفیض و بركت بودن این ماه اشاره كرد و گفت: تمامی اعمال و رفتار نیك انسان ها در این ماه عبادت محسوب می شود.مدینه میرزایی می گوید: ماه رمضان می تواند آینه ای از صحنه رستاخیز در گرسنگی و تشنگی باشد.
وی خاطرنشان كرد: این ماه، زمان مغفرت و بازگشت از گناهان به سوی پاكی ها و زدودن قلب ها از سیاهی است لذا باید از این ایام برای رسیدن به كمال، استفاده لازم را برد.وی افزود: با مسلمانان با استقبال از این ماه مبارك و با دادن طعام به مستمندان و فقرا می توانیم در این جهت به طریقی از این افراد دلجویی و كمك كنیم. یكی دیگر از شهروندان تهرانی درباره فضیلت رمضان گفت: هدف روزه بیشتر به روح انسان تعلق داشته تا جسم آن، زیرا كه طعام سفره رمضان رحمت و مغفرت است و این ها نیز رابطه مستقیم با روح فرد دارند.فریبا رحیمی ادامه می دهد: انسان ها باید نهایت استفاده از این ماه مبارك را ببرند، چراكه در این ماه نفس انسان، تسبیح خداوند بوده و خواب هم عبادت خالق است.روزه مزه گرسنگی را به افراد غنی می چشاند و آنها را با فقرا و رنجی كه آنها می كشند آشنا می كند. همین پیام روزه كافی است تا در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها جانب فقرا و مستمندان را داشته باشند و این شیوه را بهترین رفتار خوب و حسن خلق با دیگران بدانند و آن را استمرار بخشند.فتانه صالحی دانشجوی یكی از دانشگاه های تهران معتقد است كه ماه رمضان فرصت مغتنمی است كه انسان را به تمرین از اجتناب به گناه قادر می سازد. گناه نكردن احتیاج به اراده و تصمیم قوی دارد و این با روزه امكان پذیر می شود. در هر شب از این ماه عده زیادی از عذاب می رهند پس باید كوشا باشیم كه ما هم جزو این افراد قرار گیریم.
یكی دیگر از دانشجویان نیز در زمینه محاسن ماه مبارك رمضان می گوید: این ماه علاوه بر محاسنی كه بر روح انسان دارد، جسم انسان را از خوبی های خود بی بهره نمی گذارد كه بهره آن هم چیزی جز صحت و سلامتی نیست.
آخر سخن
ماه مبارك رمضان روبه سوی پایان است و كمتر از ۱۰ روز به پایان آن نمانده است، مسئولان، كارشناسان و مدیران باید از جنبه اجتماعی كنكاش كنند كه چه عاملی، چه شیوه ای و چه نفس مسیحایی باعث و بانی آن شده است كه در این ماه خطاها كم، لغزش ها اندك، جرم ها رو به افول، آسیب ها در سراشیبی سقوط و مهربانی ها، عطوفت ها، نوعدوستی ها، دگرخواهی ها، احسان و نیكوكاری روند تصاعدی طی می كند، اگر چرایی آن بررسی و تحلیل شود و این شیوه در گفتار و رفتار همه آدمیان دامنه آن از ماه مبارك رمضان فراتر رفته و در سایر ماه ها ساری و جاری شود روند ارتكاب جرایم، انحرافات، خودخواهی ها، و زیاده خواهی ها سیر نزولی خواهد یافت.ماه رمضان را از جنبه فردی الگویی برای سایر ماه ها قرار دهیم و عطوفت را همچنان میهمان درون خانه های خود نگهداریم و از جنبه اجتماعی نیز مدیران، كارگزاران، مسئولان و تصمیم سازان و تصمیم گیران جامعه با تأسی از این ماه خود رفتارها را به گونه ای شكل دهند تا الگوهای اخلاقی جامعه باشند و جامعه نیز با تأسی از همین روش راه فلاح و رستگاری بپیماید. می شود چنین كرد اگر لباس و قبای خودخواهی از تن به در كنیم و نوعدوستی و دگرخواهی را میهمان دل های مهربان خویش سازیم.

عباس اسدی

منبع : روزنامه همشهری