خدمات جدید کارگزاران

در اساسنامه موجود شرکت های کارگزاری خدماتی تعریف شده است که در حال حاضر مسکوت مانده اند و به اجرا در نمی آیند. مثلا، طبق اساسنامه جاری شرکت های کارگزاری می توانند مدیریت سبد سهام انجام دهند و یا به تعهد پذیره نویسی سهام اقدام کنند. اینها از جمله خدمات تازه ای است که کارگزاری های بزرگ می توانند انجام دهند، کارگزاری هایی که از نظر مالکیت حتی می توانند به شکل سهامی عام فعالیت کنند و در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شوند. نکته مهم آن است که اقدامات و فعالیت های این کارگزاران با تضاد منافع همراه نباشد و در هر مورد که فعالیتی همراه نباشد و در هر مورد که فعالیت صورت می گیرد، نوع فعالیت در بطن خود فاقد تضاد منافع باشد. بدین ترتیب، این امید می رود که شرکت های کارگزاری بزرگ با ارائه طیف وسیعی از خدمات بتوانند در بازار سرمایه به رقابت بپردازند و با ارائه خدمات جدید، در عین رفع نیازهای بازار، به درآمد کارگزاری خود نیز بیفزایند. در آیین نامه جدید کارگزاری که در دست تدوین است، طیف گسترده وظایف و خدمات جدید شرکت های کارگزاری تعریف شده است.
می توان کارگزار را مسئول کرد تا در صورت معرفی مشتری جدید به بورس، تحلیل های لازم روی ساختار مالی و قدرت سوددهی شرکت را انجام دهد و بابت خدماتی که ارائه می دهد، درآمدهایی نیز دریافت کند. به علاوه، این کارگزار می تواند تعهد پذیره نویسی نیز بنماید. معنای تعهد پذیره نویسی آن است که آنچه را که در شرایط پذیرش نوشته شده است، یعنی مثلاً این که سهامداران اصلی شرکت باید ۲۰ درصد سهام را واگذار نمایند، کارگزار معرف به اجرا درآورد. یعنی اگر بازار این آمادگی را پیدا نکرد که ۲۰ درصد سهام شرکت را خریداری کند، کارگزار تعهدکننده پذیره نویسی و یا کارگزار معرف این تعهد را انجام دهد و ۲۰ درصد سهام باقی مانده را خریداری نماید. البته، این خدمات نیز برای شرکت های کارگزاری متضمن سود خواهد بود.
وظیفه دیگری که شرکت های کارگزاری هم اکنون انجام نمی دهند، اما در اساسنامه های خود دارند، ارائه سبد سهام به مشتریان خود است. همان طور که گفته شد، یکی از مشکلات امروز بازار سرمایه کشور، آن است که شهروندان سرمایه گذار عادی با سبدهای سرمایه گذاری مناسب مواجه نیستند. شرکت های کارگزاری می توانند با رعایت موارد کارشناسی، اخذ مجوزهای لازم و پرهیز از تضاد منافع، به ارائه این نوع محصولات اقدام کنند و سبدهای سهام مناسب را طراحی و در اختیار سرمایه گذاران خرد و متوسط قرار دهند. البته، این اقدامی است که در حال حاضر نیز به طور غیررسمی توسط معدودی از کارگزاران صورت می گیرد و باید به این فعالیت ها جنبه رسمی داد. به طور مشخص، این مسئله که سهام به نام چه کسی باشد و امین سهام چه گونه باید تعیین شود، در این نوع فعالیت باید به درستی تعریف شود. بدیهی است که مدیریت سبد سهام نیز برای شرکت کارگزاری متضمن کسب سود است و فعالیتی است که می تواند در کنار سایر فعالیت ها به تبدیل فعالیت کارگزاری به امری سودآور کمک کند.
اصلاح نظام نرخ ها نیز یکی از تلاش ها برای اصلاح ساختار شرکت های کارگزاری است. به نظر می رسد که طی سال های اخیر، به رغم افزایش حجم معاملات و بالا رفتن ارزش معاملاتی، سقف های تعیین شده برای درآمد کارگزاران تا حد زیادی محدود باقی مانده است. این وضعیت، می باید به ناچار تغییر کنند و ارقام درآمدی کارگزار با واقعیت معاملات منطبق شود.
براساس مباحث یاد شده در بالا براساس طرح مصوب، هیات مدیره سازمان بورس با طبقه بندی پنج گانه کارگزاران به شرح زیر موافقت کرده و خواهان اخذ نظر شورای بورس شده است:
الف) کارگزاران با فعالیت محدود یا گسترده کارگزاری و نیز با مجوز ارائه مشاوره سرمایه گذاری در قبال اخذ حق الزحمه (با حداقل ۵ میلیارد ریال حقوق صاحبان سهام تا چهار شعبه به علاوه ۲ میلیارد ریال جهت هر شعبه پس از شعبه چهارم و حداقل ۲۰ میلیارد ریال برای بیش از ۱۱ شعبه)
ب) کارگزار معامله گر یا بازارگردان (با حقوق صاحبان سهام حداقل ۲۰ میلیارد ریال)
ج) کارگزار با وظیفه عرضه اولیه و تعهد پذیره نویسی (با حقوق صاحبان سهام حداقل ۲۰ میلیارد ریال)
د) کارگزار با وظیفه مدیریت سبد سهام (با حقوق صاحبان سهام حداقل ۱۰ میلیارد ریال)
هـ) کارگزار با خدمات جامع که وظایف بندهای الف یا ب را همراه با یک یا چند وظیفه بندهای دیگر مشترکاً انجام دهد (با حقوق صاحبان سهام حداقل ۵۰ میلیارد ریال) براساس طرح پیشنهادی، جزئیات مربوط به هر فعالیت طبق ضوابطی خواهد بود که به تایید هیات مدیره خواهد رسید. همه شرکت های کارگزاری گروه های پنج گانه بالا مجاز به ارائه مشاوره سرمایه گذاری، براساس ضوابط مصوب آن فعالیت هستند.
همه مجوزهای کارگزاری به شکل استاندارد بند الف صادر می شود و برای توسعه فعالیت، شرکت های کارگزاری می باید از هیات مدیره مجوز دریافت کنند. برای اخذ مجوز توسعه فعالیت، غیر از تامین حداقل سرمایه لازم، شرکت کارگزاری می باید نسبت به تامین نیروی انسانی مورد نیاز، طراحی دپارتمان های مربوطه و خرید نرم افزارهای کامپیوتری لازم اقدام کند. جزئیات امر در متن ضوابط مربوط به هر فعالیت خواهد آمد.
گفتنی است تا شکل گیری شرکت های کارگزاری ۵ گانه این بند، انجام فعالیت ها طبق روال سابق ادامه خواهد یافت. همچنین، انجام فعالیت های عرضه اولیه، تعهدپذیره نویسی و بازارگردانی به طور گروهی (مشترک یا سندیکایی) امکان پذیر است. علاوه بر این، هیات مدیره بورس با صدور جمعاً ۱۰۰ مجوز جدید براساس معیارهای تعیین شده شورای بورس موافقت کرد. هدف از توسعه شبکه کارگزاری، اعطای سطح دسترسی به عامه سرمایه گذاران در کشور، فراتر از تهران و شهرهای بزرگ، است. همه شرکت های کارگزاری جدید که در تهران به ثبت برسند، باید همزمان ۴ شعبه در سایر مناطق کشور فعال نمایند. نماد فعالیت این کارگزاری ها در پنج مرکز همزمان مفتوح خواهد شد. شرکت های کارگزاری که در سایر شهرها به ثبت برسند، از این قاعده مستثنی هستند.

نویسنده : حسین عبده تبریزی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات