چادرخوابی الگویی جدید در اقامتهای سفر

● نگاه اول:
توجه به مقوله سفر و جوانب آن از دیرباز نه تنها در فرهنگ و ادبیات ایران زمین جایگاهی ویژه داشته است، بلکه با ورود دین اسلام نیز در مسائل مختلفی نظیر آداب، اهداف، احکام و... دارای مصادیق بارز و قابل توجهی در رابطه با سفر و موضوعات پیرامون آن می‌باشیم.
در نگاهی به سیر تاریخی ایجاد کاروانسراها به عنوان بزرگترین نوع ساختمان‌های اسلامی شاهد هستیم که انگیزه معنوی خدمت به مسافرین با نگاه ایجاد اقامتگاه‌های وقفی و ارزان‌قیمت چه در شهرها و چه بین شهرها آنچنان رشد و تسری می‌یابد که بعدها به عنوان یکی از وظایف حاکمین سرزمین‌های اسلامی به شمار می‌رود و تنها در زمان شاه عباس صفوی ۹۹۹ کاروانسرا در نقاط مختلف ایران ساخته می‌شود که باقی‌مانده‌های آن امروزه تحت عنوان کاروانسرای شاه عباسی در برخی نقاط به چشم می‌خورد.
ساخت و ایجاد کاروانسرا در مسیرهای پر تردد و کاروان‌ها تماماً بر اساس ایجاد و تأمین امنیت، رفاه و آسایش جهت مسافران و چهارپایان با ملحقاتی نظیر محراب، آب انبار، اصطبل، چاه و قنات، حیاط‌های بزرگ، انبار و سکوهای نشیمن جهت مسافرین و سایر فضاهای باز و سرپوشیده و به منظور رفع برخی احتیاجات در نظر گرفته می‌شده است و حتی در برخی موارد شخصی نیز در هر کاروانسرا جهت رتق و فتق امورات مربوطه چه با دستمزد واقف و یا سازنده بنا و چه از طریق درآمد حاصل از وقف دام و آب و زمین جهت کارونسرا تعیین می‌گردیده است.
● نگاه دوم:
در سالیان اخیر به خصوص در یک دهه گذشته، صنعت گردشگری کشور در بحث اقامت گزینی توسط مسافران و گردشگران شاهد توجه و روی آوری بسیاری در استفاده از چادرهای مسافرتی هم به لحاظ صرفة اقتصادی و پایین آوردن هزینه‌های سفر و هم به لحاظ سهولت استفاده در ابزار و مکان می‌باشیم به طوری که استفادة از انواع گوناگون این نوع چادرها در مقاصد مختلف مورد استقبال بسیاری از علاقمندان و مشتاقان سفر قرار گرفته است و هم‌اکنون می‌بایست به عنوان یکی از گزینه‌های اقامت و اسکان مسافر در برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌ها توسط سرمایه‌گذاران، دست‌اندر کاران و متولیان امر گردشگری مورد لحاظ قرار گیرد.
که با توجه به روند رو به افزایش تقاضای سفر در میان اقشار مختلف جامعه با سلایق گوناگون و نیز رویکرد دولت محترم نسبت به مسأله همگانی شدن سفر به ویژه با تأکید بر توسعه سفرهای ارزان‌قیمت این موضوع در خور تأمل و درنگ می‌باشد. و قطع به یقین تعریف فضاهای اقامتی مناسب بر اساس این نیازها و سلایق از جمله اردوگاه‌ها اقامتی و کمپ‌های اسکان موقت ارزان‌قیمت در کلان‌شهرها و مقاصد گردشگری ضرورتی آشکار به نظر می‌رسد.
شهر مشهد به عنوان دومین کلان‌شهر مذهبی جهان اسلام و همچنین قطب گردشگری فرهنگی و زیارتی کشور با پذیرایی سالیانه نزدیک به بیش از بیست میلیون زائر و گردشگر که می‌توان گفت در واقع هر ۴ سال جمیعتی برابر کل جمعیت ایران به مشهد سفر می‌کنند نقش به سزایی در توسعه و ترویج گردشگری فرهنگی به عنوان مطلوب‌ترین نوع گردشگری را دارا می‌باشد.
در این میان شهرداری مشهد همه ساله توان مضاعفی را در جهت ساماندهی این خیل عظیم از مشتاقان زیارت و سیاحت به کار می‌بندد لیکن محدودیت منابع و امکانات یک چیز است و ایده‌آل و مطلوب در خدمت‌رسانی چیز دیگر.
در همین ایام نوروز گذشته (نوروز ۸۷) علیرغم اینکه نیمی از ظرفیت اقامتی کل کشور در مشهد می‌باشد لیکن ظرفیت پذیرش و اسکان مسافر در تمامی اماکن اقامتی و حتی منازل استیجاری زائرپذیر تکمیل گردیده و درصد تقاضای بسیاری نیز بدون پاسخ ماندند که این امر موجب حضور پررنگ انواع چادرهای مسافرتی در سطح شهر گردید، به طوری که حتی برخی افراد در خودروهای شخصی و برخی نیز بر روی زمین شب را به صبح رساندند.
برنامه‌ریزی در جهت ایجاد کمپ‌‌های اقامتی چه در شهر‌ها و چه در بین شهر‌ها نه تنها در راستای همگانی نمودن سفرها کمک شایانی خواهد نمود بلکه از طریق ساماندهی سفرهای ارزان قیمت و بلکه عاملی در جهت جلوگیری از بروز برخی پیامد‌های منفی می‌باشد که برخی آثار مثبت آن نظیر جلوگیری از آلودگی‌ها و خسارت‌های زیست محیطی که هر از چند گاهی بی احتیاطی برخی نیز موجب بروز آتش‌سوزیهایی در جنگل‌ها می‌گردد، کاهش تصادفات جاده‌ای در مسیر‌های طولانی، رعایت بهتر بهداشت،کاهش هزینه‌های ناشی از گشت و امداد پلیس، اورژانس و ... ؛ مدیریت و برنامه ریزی بهتر در خصوص بهره‌‌‌مندی از جاذبه‌های گردشگری، اماکن اقامتی، قوانین شهری و... از طریق اطلاع‌رسانی در قبل از ورود به شهرها و مقاصد گردشگری از جمله آثاری است که می‌توان از احداث کمپ‌های بین‌راهی شاهد بود.حال چنانچه پیامدهای منفی عدم توجه به تامین فضای مناسب جهت اسکان مسافرین که بسیار ملموس‌تر و عینیت بارزتری ارد مورد توجه قرار گیرد صرف نظر از هزینه‌های مالی و اقتصادی آن یکسری آثار فرهنگی و اجتماعی نامطلوب به دنبال دارد.
حفظ و توسعه بهداشت افراد و رسیدگی به مشکلات ...... شهری، کنترل بیماریهای مسری، تهیه منابع مالی جهت اداره شهر، آلودگی هوا، تدارکات اقامت و اسکان، تسهیلات حمل و نقل عمومی و درون شهری، مدیریت انرژی و منابع آب، آرامش روانی شهروندان و مسافرین، فعالیت مجرمین حرفه‌ای، تامین مایحتاج ضروری، حفظ و نگهداری فضای سبز، امنیت و بسیاری موضوعات دیگر از جمله نگرانی‌هایی است که در شهرهای با گردشگری و مسافر انبوه مواجه می‌باشند.
بحث دیگری که در این رابطه مطرح می‌گردد اطلاع رسانی در کنار موضوعات گردشگری راجع به شکستن پیک سفر و یا حداقل کاهش و تقسیم آن در سایه مواقع از سال می‌باشد یعنی اینکه یک مسافر به مشهد در ایام نوروز که جهت ۳ روز برنامه‌ریزی کرده یک روز خود را به دنبال جا و مکان بگردد تازه آخرش روی زمین بخوابد و روز دوم نیز مجبور به پرداخت هزینه‌ای بالا جهت مکانی گردد که در غیر از فصل مسافرت یعنی اگر مسافر و زائرما بداند که مثلاً پاییز خدمات بهتری دریافت می‌دارد هم به لحاظ معنوی در زیارت به عنوان عمده‌ترین عامل سفر و هم در اقامت و سایر هزینه‌ها و خدمات کیفیت مطلوب‌تری را خواهد بود.
شواهد امر نشان از روند رو به رشد مسافر در سال‌های آتی در میان خانوارهای استان‌ها است.
و استفاده از انواع چادرهای مسافرتی به لحاظ سهولت در استفاده، صرفه اقتصادی آن در پایین آوردن هزینه‌های اقامت به عنوان یکی از عوامل اساسی هزینه سفر، جذابیت و تنوع، راهکاری جایگزین در مواقع عدم دسترسی به مکان‌های اقامتی مورد اقبال و توجه بسیاری از علاقمندان و مشتاقان سفر می‌باشد.
نکته دیگری که در خصوص کمپ‌های اقامتی حائز اهمیت می‌باشد مدت زمان فعالیت آن در طول سال می‌باشد. در اغلب کمپ‌های اقامتی کشورهای اروپایی و سایر مناطق ۹ ماه از سال را دارای فعالیت بوده و به عنوان مراکز مجاز اقامت و دارای خدمات مخصوصی به خود معرفی می‌گردند.
در کشور ما نیز می‌توان با همکاری سازمان‌ها و ادارات و شهرداری‌ها ضمن توسعه اینگونه اماکن و ارائه خدمات مناسب و همچنین مشارکت آگاهانه مسافران و شهروندان و تشکل‌های غیردولتی نتایج تأثیرگذار آن را در صنعت سفر و گردشگری شاهد بود.

مصطفی صالحی