اینترنت، فرصت‌های جدیدی را برای زنان فراهم می‌کند

تكنولوژی‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی ICTs با رشد گستردهء خود امروزه موجبات تغییر بسیاری را فراهم آورده است. ویژگی‌های خاص این فن‌آوری‌ها مثل امكان ارتباط بدون در نظر گرفتن زمان و مكان‌، تغییر در شیوهء زندگی و كیفیت آن و تاثیرات اجتماعی آن از جمله واقعیت‌هایی است كه در مرحلهء اول موجبات تغییرات در زندگی بسیاری از افراد و گروه‌های اجتماعی در سراسر جهان را پدید آورده و در مراحل بعدی به واسطه همین تاثیرات‌، موجب تسریع در روند توسعهء انسانی شده است‌. اینترنت به عنوان یكی از این تكنولوژی‌ها توانسته علاوه بر ایجاد تغییرات فراوان‌، به عنوان یك ابزار ارتباطی و اطلاعاتی به تسریع توسعهء انسانی كمك كند‌. از آنجایی كه زنان به گواه بسیاری از گزارش‌های سازمان ملل متحد در سراسر جهان‌، از جمله گروه‌های محروم جامعه در دسترسی به منابع هستند‌، اینترنت می‌تواند به واسطه ویژگی‌های خود‌، اسباب دسترسی آنان به منابع یك زندگی متعادل و برابر با مردان را فراهم كند‌.در این مطلب با اشاره به موارد اجرای برنامه‌های موفقیت‌آمیز در كشورهای مختلف‌، سعی بر آن است تا نمونه‌هایی از تاثیرات استفاده از تكنولوژی‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و مخصوصا اینترنت در زندگی زنان آورده شود.
● بوتان
بوتان كشوری است كوهستانی با كوه‌هایی مرتفع با بیش از هفت هزار متر ارتفاع. فقط_ ۲۰ درصد از زمین‌های این كشور مسطح است و همین مساله باعث ایجاد مشكلات بسیاری در ارتباطات مردم با یكدیگر می‌شود‌. به عنوان مثال بیش از دو روز طول می‌كشد تا بتوان از پایتخت به یكی از شهرهای محلی این كشور رسید‌. این وضعیت جغرافیایی خاص‌، می‌تواند دلیل خوبی بر اثبات توان بالقوه ICT برای غلبه بر مشكل ارتباط در داخل این كشور باشد‌. برنامهء توسعه ملی در بوتان نیز با هدف استفاده هر چه بیش‌تر از ظرفیت‌های ICT بر محور گسترش تجارت الكترونیك‌، طراحی شده است‌. برنامهء توسعهء كاربردهای ICTs برای زنان روستایی بوتان از طرف JWIDF حمایت می‌شود و هدف اصلی آن توجه بیش‌تر به ظرفیت‌های ICT به خصوص تجارت الكترونیك برای توانمندسازی زنان و استفاده از تكنولوژی اطلاعات برای توسعه و برابری زنان و مردان در استفاده از این امكانات اعلام شده است‌.زنان بوتان در حالی ۵/۴۹ درصد از جمعیت این كشور را تشكیل می‌دهند كه شكاف جنسیتی در آموزش ابتدایی و متوسطهء آنان بارز است‌. زنان در مناطق روستایی آموزش كم‌تری می‌بینند به گونه‌ای كه ۷۵ درصد زنان روستایی بی‌سوادند و فقط چهار درصد آنان قادر به دریافت آموزش‌های رسمی‌ و دولتی هستند‌.برنامه توسعهء كاربردهای ICT برای زنان روستایی بوتان از سال ۲۰۰۳ شروع شد و با سه محور اصلی:
۱) افزایش حقوق و دریافتی زنانی كه با صنایع دستی روزگار می‌گذرانند
۲) ایجاد شغل و كارگشایی برای زنان بیكار
۳) توسعهء كار و صنعت برای زنان
منجر به ارتقای سطح كیفی زندگی زنان روستایی این كشور شد‌.
تا قبل از اجرای این برنامه، تولیدات صنایع دستی روستایی در بوتان به سبب عدم ارتباط مردم با یكدیگر به دلیل مسایل جغرافیایی‌، هیچ بازخوردی از بازار نمی‌گرفت اما با اجرای این برنامه زنان با میزان اهمیت بازخورد از بازار آشنا شدند‌.
● هند
در حالی كه توانایی زنان این كشور در رشد فن‌آوری اطلاعات بسیار پایین گزارش می‌شود و دلیل اصلی آن نیز وضعیت اجتماعی و اقتصادی زنان و دختران در جامعه هند است‌، طرح خدمات الكترونیكی «ایی سوا» در منطقهء گوداواری غربی كه بخشی از استان آندراپوداش ایالت حیدرآباد است از سال ۲۰۰۲ با هدف پركردن شكاف دیجیتالی در مناطق روستایی و فراهم آوردن امكان دسترسی ساكنان مناطق روستایی و به ویژه زنان به خدمات مختلف الكترونیكی‌، آغاز به كار كرده است‌.ویژگی این ناحیه برای اجرای این طرح در بر داشتن ۲۲ هزار زن خودسرپرست است و تلاشی است برای توانمندسازی این گروه‌ها در منطقهء خود كه به شیوه‌ای شفاف و مناسب بتوانند به خدمات متنوع دولتی دسترسی پیدا كنند و از این رهاورد بر شكاف بزرگ اقتصادی و اجتماعی خود با مردان فایق آیند.در این طرح پایگاه‌های روستایی متكی به دسترسی به اینترنت تاسیس شدند و نكتهء منحصر به فرد در خصوص این مراكز این است كه توسط زنان خودسرپرست اداره و مدیریت می‌شوند و توانسته‌اند زنان روستایی را به عنوان رهبران اطلاعاتی مطرح كنند‌. بنا بر این طرح‌، زنان صاحب این پایگاه‌ها می‌توانند به عنوان عامل تغییر به دیگر همجنسان خود كمك ‌كنند تا آسان‌تر از خدمات اینترنتی دولتی استفاده كنند‌.
مراكز «ایی سوا» به عنوان یك درگاه (پورتال) منطقه‌ای عمل می‌كنند كه دسترسی به خدمات گوناگون شهروندی را امكان‌پذیر می‌سازند‌. این خدمات دارای طیف وسیعی از صدور انواع گواهینامه تا دریافت اطلاعات پیرامون برنامه‌های متنوع و نیز شبكه شهروندان است‌. این درگاه به زنان امكان می‌دهد تا علاوه بر ادارهء این پایگاه‌ها توسط خودشان‌، از انعطاف‌پذیری و آسودگی در معاملاتی كه سود دارد نیز بهره ببرند‌.این طرح علاوه بر پایگاه‌های مذكور‌، در مناطق دورافتادهء روستایی كیوسك‌های كامپیوتری تاسیس كرده كه ساكنان می‌توانند به آن مراجعه كرده و به خدمات آن دسترسی یابند‌. با این حال آنچه مهم است این است كه این پایگاه‌ها تحت مالكیت گروه‌های زنان خود سرپرست كه در حال یادگیری كار با كامپیوتر و بسته‌های نرم‌افزاری هستند و همین امر سبب می‌شود قدرت مذاكره آنان نسبت به مردان در زمینه‌های اطلاعاتی مربوطه به حوزهء ICT نسبت به مردان ارتقا یابد‌.این مركز با همكاری مراكز بین‌المللی مثل مركز رایانهء ملی بریتانیا توانسته با آموزش و آزمون برای اعطای گواهینامه‌های بین‌المللی كامپیوتر ICDL به زنان شركت‌كننده در كلاس‌ای آموزشی ICT اقدام كند.
● سریلانكا
نزدیك به دو دهه است كه دولت سریلانكا نیاز به استفاده از ICT برای توسعه اجتماعی و اقتصادی را تشخیص داده و ماحصل این تشخیص مجموعهء فعالیت‌هایی را شامل می‌شود كه از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به برنامه سیاست كامپیوتر ملی اشاره كرد‌. هر چند این برنامه با هدف كامپیوتر برای همه و از سال ۱۹۸۳ با برنامه‌ریزی دولتی شروع شد و باعث كسب نتایجی مثل رشد انفجارآمیز در زمینهء استفاده از تلفن همراه شد اما هنوز هم آماده‌سازی زیرساخت‌های مخابراتی مناسب در مناطق روستایی و حواشی شهرهای بزرگ یعنی همان نقاطی كه دختران جوان و زنان بیش‌تری در آن زندگی می‌كنند‌، رشد قابل قبولی نداشته است‌.بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد كه تنها ۱۰ درصد جمعیت سریلانكا دارای سواد و دانش كامپیوتری هستند از این میان نیز تنها سه درصد قادر به استفاده از ایمیل و اینترنت هستند كه اكثریت آنان نیز ساكن كلمبو هستند‌.دولت سریلانكا دستیابی به اهداف توسعهء هزاره در سال ۲۰۱۵ را به عنوان هدف اصلی فعالیت‌های خود در برنامهء The ICT Roadmap اعلام كرده كه یكی از این اهداف _«برابری جنسیتی» است‌. با این هدف تمامی فعالیت‌های دولت سریلانكا در دو محور فعالیت‌های دولتی و غیردولتی دسته‌بندی می‌شوند‌. در محور فعالیت‌های دولتی‌، دولت می‌كوشد تا از ICT به عنوان اهرمی‌ برای توسعه استفاده كند و بتواند با به كارگیری آن در سراسر كشور‌، سطح استاندارد زندگی را ارتقا دهد‌. دولت در بخش آموزش با هدف تربیت شهروندان آشنا با ICT شروع به ایجاد فرصت‌های متعددی در مدارس و دانشگاه‌های ملی برای یادگیری زبان انگلیسی از یك سو و آموزش علوم كامپیوتر از سوی دیگر كرده است‌. این برنامه پس از اجرا در سال‌های اولیه با اعتراضات سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه مسایل زنان روبه‌رو شد‌. اعتراض اصلی به این برنامه‌ها عدم توجه به جنسیت در سیاست‌گذاری‌ها بود‌. پس از این اعتراضات بود كه دولت با گرفتن مشاوره از سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینهء زنان‌، برخی از فعالیت‌های خود در زمینه ICT را به این سازمان‌ها واگذار كرد‌. چندین NGO با هماهنگی با هم برنامه‌هایی برای گسترش ICT در مناطق روستایی اجرا كردند‌. Savodaya نام NGO پیشتاز در این برنامه است.
طبق این هماهنگی در فاز اول پروژه تمامی‌ روستاهای كشور با توجه به میزان جمعیت زنان و میزان بی‌سوادی زنان دسته‌بندی شدند و از بین آنان ۱۰۰ روستا در جنوب‌، شمال و شرق كشور كه كم‌ترین دسترسی و بهره‌مندی از ICT را داشتند انتخاب شدند كه این تعداد در انتهای سال ۲۰۰۷ به ۱۰۰۰ مركز روستایی ارتقا خواهد یافت‌. مراكز دانش روستایی دارای امكاناتی مثل تلفن ثابت‌، فكس‌، اینترنت و‌... هستند و زنان می‌توانند در این مراكز آموزش به‌كارگیری هر یك از این تكنولوژی‌ها را از اعضای NGO ‌های یاد شده كه به صورت دوره‌ای به روستاها سفر می‌كنند، بیاموزند‌. Savodaya تلاش می‌كند تا تعداد مراكز دانش روستایی را به ۱۲ هزار مركز ارتقا دهد. علاوه بر این به دنبال پیاده‌سازی طرح روستای مجازی نیز هست تا بتواند با كمك گرفتن از تجهیزات Wireless پنج روستا را به صورت اینترانت به هم متصل كرده و از طریق ارتباط زنان این روستا‌ها با هم اقدام به خلق اجتماعات كوچك مجازی كند تا با قراردادن زنان روستایی در فضای مجازی آنان را نسبت به فواید آن آگاه سازد‌.هر چند هیچ‌یك از این برنامه‌ها با دید سودآوری دولتی و غیردولتی در حال اجرا و پیشگیری نیستند اما هم دولت و هم سازمان‌های غیردولتی با كنندگی Savodaya امیدوارند با كمك این برنامه زنان روستایی این كشور را با مزایای استفاده از ICT آشنا سازند چرا كه هر دو بر این باورند كه فراهم‌آوری محل از جمله الزامات اولیهء دسترسی و بهره‌مندی از مزایای ICT برای دختران و زنان است‌.
در حالی كه در بسیاری از كشورهای در حال توسعه دختران بیش‌تر از مقطع ابتدایی‌، ادامهء تحصیل نمی‌دهند و آموزش‌های ICT نیز اغلب در دوران تحصیلات متوسطه ارایه می‌شود بنابراین سطح سواد و دانش زنان از ICT و مزایای آن در سطوح پایین متوقف می‌شود، پس لازم است تا برنامه‌هایی برای آموزش زنانی كه در سنین بالا هستند نیز اجرا شود‌.
ICT ابزاری است برای توانمندی و این راهی است كه باید رفته شود تا تمامی‌ زنان بتوانند به مدد آن به استانداردهای یك زندگی خوب دست یابند.

مریم نورایی‌نژاد

منبع : روزنامه سرمایه