ماموت

میدان گازی پارس جنوبی مصداق کاملی از سرچشمه مزیت طبیعی ایران است. بزرگ ترین میدان گازی مستقل جهان با امتدادی در دو سوی خلیج فارس و با مساحتی معادل ۹۷۰۰ کیلومتر مربع، سال هاست که نظر بزرگترین شرکت های نفتی جهان را به خود جلب کرده است. برای مثال، شرکت های آمریکایی در آن سوی آب های ایران و در بخش قطری میدان گازی پارس جنوبی، پروژه های چند میلیارد دلاری متعددی را برای توسعه فازهای مختلف آنچه که قطری ها آن را میدان گنبد شمالی می خوانند، تعریف کرده اند. در این سوی میدان نیز شرکت های اروپایی به همراه شرکای ایرانی خود، سخت به تکاپو مشغولند. براساس آخرین تخمین های منتشر شده، میزان ذخایر گازی این میدان گازی رقمی معادل ۲۸۰ تا ۵۰۰ تریلیون فوت مکعب و میزان میعانات گازی آن بیش از ۱۷ میلیارد بشکه است که بخش عمده ای از این ذخایر، قابل بازیافت ارزیابی شده است. توسعه این ماموت گازی، بزرگترین پروژه صنعت انرژی ایران را تشکیل می دهد که تاکنون ۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را به خود جذب کرده است.
‌●مزایای توسعه پارس جنوبی
توسعه میدان گازی پارس جنوبی مزایای چند جانبه ای را برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت. مهم ترین مزیت این طرح، تأمین نیاز رو به رشد کشور در بخش انرژی است. رشد مداوم اقتصادی در کنار عواملی مانند روند رو به رشد صنعتی شدن اقتصاد ملی، برخورداری از زیرساخت های طبیعی مورد نیاز در صنایع انرژی بر مانند معادن غنی سنگ آهن، ذخایر گسترده طبیعی مواد مورد نیاز در تولید سیمان و ... در کنار رشد جمعیت، افزایش تقاضای رفاه اجتماعی و رشد شدت مصرف انرژی در کشور از جمله عوامل تسریع کننده روند رو به رشد مصرف انرژی طی سال های اخیر در کشور هستند. برخورداری از دومین رتبه در میان کشورهای دارنده ذخایر گاز طبیعی، این حامل انرژی را به عمده ترین سوخت مزیت دار کشور تبدیل کرده است. ضمن اینکه، جایگزینی این حامل انرژی با فرآورده های نفتی به لحاظ فنی امکان پذیر بوده و به لحاظ اقتصادی نیز صرفه های اقتصادی قابل ملاحظه ای را برای کشور به همراه دارد. به گزارش واحد تحقیقات <اقتصاد ایران>، بر اساس محاسبات انجام شده جایگزینی هر متر مکعب گاز طبیعی با هر لیتر فرآورده مصرفی در کشور، صرفه جویی معادل ۱۰ تا ۱۶ سنت را برای اقتصاد ملی به همراه دارد. محاسبات دقیق در این زمینه نشان دهنده حجم عظیم صرفه جویی در هزینه های ملی در بخش انرژی از قِبَل سرمایه گذاری در ایجاد زیرساخت های مصرف گاز طبیعی در کشور است. صرفه جویی های یاد شده در واقع مبنای توجیه اقتصادی طرح های بیع متقابل اول، دوم و سوم گازرسانی در کشور را تشکیل می دهد. بر همین اساس و با توجه به اولویت ویژه جایگزینی داخلی گاز طبیعی، سهم گاز طبیعی از سبد انرژی کل کشور طی سال های اخیر به بیش از ۶۰ درصد رسیده است.
چنین حجم عظیمی از جایگزینی، موجبات رشد سالانه ۱۲ درصدی مصرف گاز طبیعی در اقتصاد ایران را فراهم کرده است. نکته قابل تأمل دیگر در این زمینه، تسریع روند صنعتی شدن اقتصاد ملی است. این فرآیند در نتیجه تأمین انرژی که از مهم ترین زیرساخت های مورد نیاز برای استقرار و تداوم فعالیت واحدهای صنعتی است، بروز کرده و خود، سر منشأ شکل گیری و فعالیت بسیاری از صنایع دیگر خواهد بود. به علاوه، گاز طبیعی به خودی خود به عنوان خوراک بسیاری از فرآیندهای پتروشیمی، دارای کاربردهای متنوع و مختلفی است. حجم عظیم طرح های پتروشیمی در دست ساخت یا بهره برداری کشور- که ایران را به یکی از بزرگ ترین نقش آفرینان بازار بین المللی محصولات پتروشیمی طی سال های آینده تبدیل می کند - نتیجه تأمین خوراک اولیه لازم از میدان گازی پارس جنوبی است. از سوی دیگر، با بهره برداری از هر فاز میدان گازی پارس جنوبی، یک درصد به محصول ناخالص ملی کشور افزوده می شود. به موازات، زمینه اشتغال مستقیم برای بیش از ۲۰ هزار نفر فراهم شده و به اِزای هر شغل مستقیم، سه شغل غیر مستقیم در اقتصاد ملی ایجاد می گردد.
روی دیگر سکه توسعه میدان گازی پارس جنوبی، فراهم شدن بستر لازم برای ایجاد و انتقال تکنولوژی های ذیقیمت بخش بالادستی در صنعت ملی نفت است. شکل گیری و فعالیت شرکت های پیمانکاری بزرگ مانند پتروپارس و پتروایران و تجارب ارزشمندی که از رهگذر فعالیت در پروژه توسعه بزرگ ترین میدان مستقل گازی جهان عاید این شرکت ها شده است و نیز فعالیت در کنار شرکت های بزرگ بین المللی نفتی مانند توتال، اِنی و هالیبرتون در بخش بالادستی و مشارکت با غول های نفتی مانند شل و شرکت های بزرگی مانند لینده، ساسول و بازل در بخش پایین دستی، سرمایه تجربی بی نظیری را به صنعت نفت ایران تزریق کرده است که می توان آن را انقلابی عظیم در رشد صنعت نفت کشورمان قلمداد کرد. تولید گاز مورد نیاز برای تزریق به آن دسته از مخازن نفتی کشور که دوره بلوغ خود را طی می کنند، از دیگر مزایای بهره برداری از میدان گازی پارس جنوبی است. اهمیت این کاربرد به حدی است که برخی کارشناسان این طرح ها را در مقایسه با طرح های صادرات گاز، دارای اولویت ویژه قلمداد کرده اند. از جمله رییس کمیسیون انرژی مجلس معتقد است که برای تولید یک میلیارد متر مکعب گاز از میدان پارس جنوبی، حدود ۳۰ میلیارد دلار هزینه خواهد شد. اما با تزریق همین گاز به مخازن نفتی، در مجموع دو هزار میلیارد دلار به نفع اقتصاد ملی خواهد شد.
●پارس جنوبی در بازار
در حالی که طی قرن گذشته نفت خام سوخت غالب در سبد انرژی مصرفی جهان بوده است، قرن حاضر به قرن گاز تبدیل خواهد شد. گاز طبیعی تنها حامل فسیلی انرژی است که طی سال های اخیر با اقبال زیادی از سوی مصرف کنندگان بزرگ انرژی جهان مواجه شده است. تمیزی قابل ملاحظه آن در مقایسه با سایر سوخت های فسیلی، فراوانی منابع گاز طبیعی در مقایسه با نفت خام و نسبت ذخایر به تولید بیشتر، از مهم ترین دلایل رشد سهم گاز طبیعی در سبد انرژی مصرف جهانی به شمار می رود؛ به طوری که حجم گاز مبادله شده از ۱۹ درصد کل مصرف جهانی در سال ۱۹۹۵ به ۲۳ درصد در سال ۲۰۰۲ رسیده است. در همین مدت، صادرات گاز از طریق خط لوله ۴۶ درصد و از طریق ال ان جی ۶۲ درصد رشد داشته است. همچنین در سال ۲۰۰۲، معادل ۲۲ درصد از کل تجارت بین المللی ال ان جی و ۶ درصد از تجارت بین المللی گاز سهم خاورمیانه بوده است. اروپا بزرگ ترین مصرف کننده گاز بعد از منطقه آمریکای شمالی است که به سبب حضور انحصاری گازپروم روسیه و مشکلات ناشی از آن، علاقه مفرطی به تنوع بخشی به منابع واردات گاز خود دارد. بر همین اساس، جامعه اروپا بررسی های گسترده ای را با هدف تحقق طرح واردات گاز از طریق خط لوله و ال ان جی از ایران آغاز کرده است.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران