زندگینامه مرحوم آیت الله شیخ مرتضی بنی فضل

از نخستین سالهای نهضت امام خمینی همواره یار و حامی این نهضت عظیم بوده است. او در سال‌های پیش از انقلاب ، ‌رابط امام با برخی از علما و مراجع بوده و نقش بسزایی در تنظیم حرکت همه جانبه حوزه علمیه قم بر ضد رژیم پهلوی ایفا کرده است. در آن سالها ایشان با سخنرانی در مجامع عمومی و خصوصی ،‌ ماهیت رژیم شاه را افشا می‌کرد. این امر باعث شد که گاه ، ‌ساواک او را حاضر و مورد بازجویی و هتاکی قرار دهد.
● تولد و دوران کودکی
آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل در سال ۱۳۱۲ شمسی در تبریز دیده به جهان گشود. پدرش مرحوم حاج سیفعلی ،‌ از اخیار آن روزگار بود که خود نیز تدریس می‌فرمود، ‌ولی از اول تا پایان عمر ملبس به لباس روحانیت نبود. مادرش وی نیز از زنان پاکدامن و عاشق اهل بیت بود که در مجموع ،‌از سواد قرآنی و بخشی از معارف اسلامی بهره‌مند بود. خانواده آیت‌آلله بنی فضل ،‌خانواده‌ای پرهیزگار و دوستدار خاندان پیامبر بوده‌اند.
● دوران تحصیل
تحصیلات خود را از مکتب خانه آغاز کرد و به فراگیری ادبیات فارسی و قرآن پرداخت سپس به حوزه علمیه تبریز رفت و تا شرح لمعه را فراگرفت . سپس در نوزده سالگی به قم آمد تا از محضر استادان حوزه علمیه قم بهره‌مند شود. دوران تحصیل او همواره با فراز و نشیب ‌های فراوان رو به رو بوده است که برخی از آنها مربوط به وضعیت سیاسی آن دوران می‌باشد. خفقان رضا خانی می‌کوشید تا مردم را از روحانیت جدا سازد و حوزه‌های علمیه را در نگاه جامعه سرکوب و منکوب نماید تا از این راه ،‌ نفوذ دولت‌های استکباری در ایران را هر روز ،‌ بیشتر سازد از این رو طلاب آن روزگار محروم و مظلوم بودند.
وی پس از ورود به قم ،‌به تکمیل درسهای دروه سطح پرداخت . سپس به درس خارج فقه و اصول بزرگان آن روز رفت و سالها از محضر آنان بهره مند شد. تحصیلاتش منحصر به فقه و اصول نبود و به علوم عقلی و تفسیر نیز می‌پرداخت.
او در سالیان تحصیل خود ، ‌از تدریس نیز غافل نماند و به درس‌های اخلاق استادان وارسته و پرهیزگار آن دیار می‌رفت تا علم خود را به عمل صالح پیوند زند.
● استادان و دوستان
ایشان در دوران تحصیل خود از محضر استادان بسیاری بهره برد مقدمات و سطح را تا بخش شرح لمعه نزد آیت‌الله حاج میرزا جواد سلطان القراء فرا گرفت. با ورود به قم باقی مانده شرح لمعه را نزد آیت‌الله حاج میرزا باقر مرندی و قوانین را نزد حاج شیخ نصرت بناروانی میانجی و مطول را نزد حاج میرزا حسن محدث سرابی آموخت و برای فراگیری منظومه سبزواری به نزد آیت‌الله شربیانی رفت . رسائل ،‌مکاسب و کفایه را نیز نزد آیات عظام :‌ مشکینی ،‌سلطانی طباطبائی ،‌مجاهدی و شیخ عبدالجواد اصفهانی فردا گرفت.
با پایان یافتن درس‌های دروه سطح ،‌ مدت دو سال و نیم در درس خارج فقه مرحوم آیت الله العظمی بروجردی شرکت کرد حدود پنج سال در درس خارج فقه آیات عظام گلپایگانی و محقق داماد، ‌هفت سال در درس خارج فقه و اصول امام خمینی و یک سال در درس آیت الله حاج شیخ عباسعلی شاهرودی حضور یافت کمتر از یک سال هم به درس تفسیر مرحوم علامه طباطبایی رفت.
درس امام را راه گشا و دارای ظرایف فراوان می‌دانست و در طول تحصیل از اخلاق و رفتار و سخنان سیاسی و اجتماعی ایشان بهره برد.
● فعالیتهای علمی و فرهنگی
وی از مردانی است که در عرصه علم و فرهنگ خدمات شایانی کرده است از نخستین سالهای تحصیل ،‌ به امر تدریس اشتغال داشته و از این رهگذر ،‌ شاگردان فراوانی به عالم تشیع تقدیم کرده است زمانی که در تبریز به تحصیل میپرداخت ،‌سیوطی را تدریس میکرد و سپس در طی پنج سال، یازده بار معالم الاصول را درس داده ؛‌به گونه‌ای که در هر سال یک دوره آن را به زبان آذری ، برای طلاب ترک زبان و یک دوره آن را به زبان فارسی برای دیگر طلاب و یک دوره باقی مانده را در تبریز در ایام تابستان تدریس می‌فرمود.
سه بار رسائل شیخ انصاری ،‌پنج بار مکاسب محرمه بیع و دو بار خیارات کتاب مکاسب و چندین دوره منظومه سبزواری را آموزش داد و بیش از پانزده سال است که به تدریس درس خارج میپردازد .
او در طی این سال‌ها از تألیف کتاب‌های نیز باز نماند و شرح‌هایی بر بخش منطق منظومه سبزواری ،‌مکاسب محرمه ‌، بیع و خیارات مکاسب شیخ انصاری و نیز شرح گسترده‌ای بر کتاب القضاء شرائع نگاشته است.
او همچنین مدارک تحریرالوسیله را تألیف نموده که بخشی از آن به چاپ رسیده است.
وی ،‌ سالیان درازی است که به تبلیغ و ارشاد مردم ،‌ به ویژه جوانان ‌،می‌پردازد و آنان را با مکتب تشیع و مبانی آن آشنا می‌کند.
● فعالیت‌های سیاسی
از نخستین سالهای نهضت امام خمینی همواره یار و حامی این نهضت عظیم بوده است. او در سال‌های پیش از انقلاب ، ‌رابط امام با برخی از علما و مراجع بوده و نقش بسزایی در تنظیم حرکت همه جانبه حوزه علمیه قم بر ضد رژیم پهلوی ایفا کرده است. در آن سالها ایشان با سخنرانی در مجامع عمومی و خصوصی ،‌ ماهیت رژیم شاه را افشا می‌کرد. این امر باعث شد که گاه ، ‌ساواک او را حاضر و مورد بازجویی و هتاکی قرار دهد.
از فعالیتهای مهم وی ،‌عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در برنامه‌های مبارزاتی این نهاد است او در بسیاری از جلسات آن مرکز شرکت و بسیاری از اعلامیه‌های آن را امضا می‌کرد.
وی پس از انقلاب شکوهمند اسلامی نیز دست از تلاش سیاسی برنداشت و خدمات بسیاری را در استان آذربایجان شرقی انجام داد. او همواره با اطاعت از امام و دعوت همگان به پیروی مطلق از ولایت فقیه و نیز با حمایت همه جانبه از مقام معظم رهبری ،‌در صحنه حضور داشت ودر دوره اول مجلس خبرگان به نمایندگی از مردم آذربایجان غربی و در دوره دوم به نمایندگی از مردم آذربایجان شرقی انتخاب شد.

منبع: کتاب جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جلد ۳، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صفحات ۸۰-۷۵

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی